Þjóðviljinn - 23.11.1943, Blaðsíða 2
2
ÞJÓÐVILJINN
Þriðjudagur 23 nóvember 1943.
A förnum vegi
„Vegfarandi" hefur sent Bæjar-
póstinum athyglisverða frásögn af
þvi, sem fyrir hann bar á Vestur-
götunni á sunnudagskvöldið. Bæj-
arpósturinn birtir frásögn hans alla,
þó eitthvað kunni að vera breytt
orðalagi á stöku stað. Þeir eru
áreiðanlega fleiri, .„vegfarendumir",
en sá, sem gekk um Vesturgötuna
á sunnudagskvöldið, sem hafa frá
ýmsu að segja, sem rétt er að komi
fyrir almenningssjónir, þeir ættu að
senda Bæjarpóstinum frásögur sín-
ar. Utanáskriftin er: Þjóðviljinn —
Bæjarpósturinn — Austurstræti 12.
Strákab,iálfamir á Vestur-
götunni.
Á sunnudagskvöldið kom ég labb-
andi vestan Vesturgötu. Meðal ann-
ara vegfarenda mætti ég gömlum
manni; eftir útliti að dæma, gæti
hann verið á áttræðisaldri. Við
þennan gamla mann var ekkert
sérkennilegt, hann var eins og fólk
er flest. En umhverfis hann þvæld-
ist hópur stráka. Ekki verður um
þá sagt, að þeir væru eins og strák-,
ar eru flestir, þetta vom bjálfar,
en flestir strákar í Reykjavík em
röskir, sæmilega prúðir og alveg
lausir við ótuktarskap. Þessir bjálf-
ar voru sem sagt að gera „at“ í
gamla manninum. Einn var þó í
hópnum, sem hafði á sér siðu og
háttu Reykjavíkurdrengja, hann
nauðaði í sífellu á félögum sínum:
„Verið þið ekki að gera at í honum,
strákar“. Eins og ekki þarf nema
einn gikk í veiðistöð, til að spilla
öllum vermönnum, þá þarf ekki
nema einn sannan Reykjavíkurstrák
til að stilla nokkra bjálfa og kenna
þeim mannasiði, enda hættu bjálf-
amir sínum ljóta leik fljótt, og von-
andi hætta þeir líka að vera bjálf-
ar.
En sagan er svolítið lengri
og snertir fleiri
Þegar ég hafði gengið stuttan
spöl frá því ég mætti gamla mann-
inum, fann ég brú yfir hitaveitu-
skurð, hún var ljóslaus. Ég gekk
hiklaust á brúna, en vissi ekki
fyrri en ég lá flatur með annan
fótinn niður í skurðinum, kennandi
óþægilegs sársauka í þeim fætin-
um, sem í skurðinn féll. Að baki
mér heyrðist hávær hlátur, þar
voru bjálfamir í hóp. Ekki veittu
þeir mér þó eftirför, eins og gamla
manninum, sennilega af því, að
gamli maðurinn hefur átt erfiðara
með að hafa sig upp úr skurðinum
en ég, ef til vill hefur honum orðið
skapfátt, en ljóst var, að það var
skemmtun bjálfanna að sjá vegfar-
endur falla í þennan skurð, og gera
síðan „at“ í þeim, sem harðast
urðu úti.
Hvemig stóð á að brúin
var svona útleikin?
Brúin var þannig gerð, að borð
lágu þvert fyir skurðinn, á miðri
brúnni var borð numið burt. Mjög
var skuggsýnt á þessum stað, og
þurfti alveg sérstaka aðgætni til
að sjá hættuna. Hvort er nú held-
ur, að hér sé um frábært hirðu-
leysi þeirra, sem sjá um þessar
brýr að ræða, eða hafa bjálfamir
kippt borðinu burt og þótzt vera
að mynda skriðdrekagryfju?
Það þýðir víst ekkert að
snúa sér til lögreglunnar,
hún er sjálfsagt við skot-
æfingar
Auðvitað datt mér fyrst í hug að
láta lögregluna vita, að þessi brú I
væri biluð, svo hún gæti séð um,
að þetta yrði lagfært. Ég gekk nið-
ur Vesturgötu, um allan miðbæinn
og sá engan lögregluþjón. Auðvit-
að lá beint við að fara á lögreglu-
stöðina, en til hvers mundi það
vera? Allir vita, að aðaláhugamál
þeirra, sem lögreglunni stjórna, er
að æfa hana í skotfimi, til hvers
skyldi þá vera að fara fram á það
við þessa herra, að senda út menn
til að bjarga friðsömum borgurum
frá að falla í hitaveituskurð, virð-
ast hvort sem er ætla lögreglunni
það verk að klekkja á borgrunum
með byssum og bombum við hent-
ugt tækifæri, en ekki að vernda
gegn slysum. Vissulega mundi þó
hver einasti lögregluþjónn kjósa
hið síðamefnda hlutverk.
En víkjum nú aftur að
strákunum
Hvað hefði nú sannur Reykjavík-
urstrákur gert í sporum bjálfana?
Hann hefði staðnæmst við skurðinn
og varað vegfarendur við hættunni,
og fengið félaga sína til að leita
að lögregluþjóni til að lagfæra
brúna. Hugsanlegt er þrátt fyrir
allt, að nokkrir lögregluþjónar hafi
sloppið við að stunda skotæfingar
þetta kvöld, og þá hefði ef til vill
tekizt að ná í einhvern þeirra, að
minnsta kosti er það vist að ef
röskum strákum hefði ekki tekizt
það, þá mundu aðrir ekki hafa gert
það. Vegfarandi.
Hegningarlögin og Jón
Ritstjórum dagblaðanna í
Reykjavík var stefnt upp í tugthús
kl. 4 í gær til sáttafundar við Jón
í Sambandinu, út af frásögnum
þeirra um kjötið, sem Jón kom í
geymslu í Hafnarfjarðarhrauni.
Ekki veit ég hvað margir hafa
mætt, en áreiðanlega hafa engir
sætzt. Allir, sem lesið hafa kæm
Jóns, hlæja að henni, segjandi sem
svo að ekki verði blöðin dæmd fyr-
ir þetta. En rétt er nú að minnast
þess, að hegningarlögin eru svo dá-
samlega úr garði gerð að sam-
kvæmt þeim má dæma menn fyrir
„aðdróttun þó sönn sé“, sam-
kvæmt þeim er mönnum, í sumum
tilfellum bannað að færa sönnur á
mál sitt, svo dóma geta menn feng-
ið fyrir að segja blákaldan sann-
leikann og sannanlegan.
Þetta eru prýðislög fyrir Jón í
Sambandinu, sem sennilega er
einna mestur stórbokki þeirra sem
I við opinber mál fást, ófyrirleitinn
svo af ber, og virðast þessir tveir
eiginleikar hans bera ' mannvitið
stórlega ofurliði. Út af þessu getur
Jón farið í mál og unnið frægan
sigur, en það er nú samt satt.
Hegnmgarlögm voru sett
gegn prentfrelsinu
Þessi frægu hegningarlög voru
á sínum tíma beinlínis sett gegn
prentfrelsinu. Það var Hermanri
Jónasson, sem kom þeim á fram-
færi, þegar hann var forsætisráð-
herra í Þjóðstjórninni, sællar minn-
ingar. Hann vissi sem var, að það
gat komið þeirri sælu stjóm illa ef
menn fynndu upp á því að segja um
hana allan sannleikann. Siðan hef-
ur ekki tekizt að fá þessum lögum
fcreytt, því þeir eru allt af svo marg
ir sem óska að njóta verndar gegn
sannleikanum. Ef til vill hjálpar
mál Jóns í Sambandinu til að fá
breytingu á þessum lögum. Skemmt j
kjöt er ekki alltaf lítils virði.
ÁsKriftarsfmi ÞjóBviljaii?
er 2184
Til hvers er Morgun-
blaðsliðinu treystandi?
Greinin „Atvinnuleysið við
borgarhliöið“ hefur komið við
kaun Morgunblaðsins. Höfund
ur Reykjavíkurbréfanna þýt-
ur til aö reyna að ausa annan
stjórnmálaritstjóra þessa
blaðs óhnóðri og leggur fyrir.
Kom þessi grein við kaun
Mor gunblaðsmanna ?
Hví brugðust þeir svo reið-
ir? Kenndu þeir til undan orð-
inu „afturhald“?
Því orði var þó í þetta sinn
ekki miöað á þá sem heild,
þó vel megi svo fara að þeir
vinni til þess heitis. Það hefur
engin dul verið á það dregin
hér, hver hópur það er í nú-
tíma þjóðfélagi íslands, sem
fyrst og fremst er átt við með
orðinu „afturhald“.
Það er Jónas frá Hriflu og
klíka )sú ler ýmsum flokkum
og stofnunum, sem beitir sér
fyrir yfirlýstri stefnu hans:
að berja niður verklýðshreyf-
ingu íslands með ofbeldis-
sinnuðum samtökum atvinnu
rekenda. Og þessi klíka hefur
sannarlega ekki farið dult
með þaö að hún beinlínis
mænir á „atvinnuleysi og
hrun“ sem tilvalið verkfæri
til að framkvæma árásir sín-
ar á lífskjör alþýðu.
Morgunbláöið hefur ekkert
látið uppi hvar þáð muni
standa í viðureign þeirri, sem
óhjákvæmilega fer fram nú á
næstunni um það hvort gera
skuli ráðstafanir til þess að
koma í veg fyrir atvinnuleysi
oíg hrlm eða beinlínis vinna
<að því að hvortveggja skelli
yfir. Og það er vitað áð innan
Sjálfstæðisflokksins eru skipt-
ar skoðanir um hvaö gera
skuli.
Leiðrétting
Eftir að Þjóðviljinn 22. ágúst s.l.
birt umsögn sína um aðalreikninga
og starfskýrslu þessarar stófnunar
fyrir árið 1942, bentum vér blaðinu
á það, að eftirfarandi atrði í nefndri
umsögn þyrftu leiðréttingar við.
1. Blaðið benti á, að ef hallanum
á rekstri strandferðanna væri jafn-
að niður á vöruflutningana, þá yrði
hallinn á að flytja hvert tonn sem
hér greinir:
Með Esju 98 kr., Súðinni 127 kr.,
Þór 205 kr. og ýmsum bátum 113
kr.
Þetta er rangt, hér er átt við all-
an kostnað við að flytja hvert tonn,
án þess að dregið sé frá nokkurt
flutningsgjald fyrir skipin. Skal t.
d. í þessu sambandi bent á, að þó
kostnaður við að flytja hvert tonn
með Esju hafi samkv. nefndri reikn
ingsaðferð orðið 98 kr., þá nam samt
hallinn ekki nema 28 kr. á tonni.
því að meðalflutningg j ald atek j u r
námu 70 kr. á tonni. Ef að er gáð,
sést þetta ljóslega af skýrslu, sem
birt er á blas. 3 í greinargerð með
nefndum aðalreikningum.
2. Þá sagði blaðið, að greiddar
hefðu verið 10 þús. kr. i málskostn-
að vegna Einars M. Einarssonar,
en upphæðin er rangt tilfærð hjá
blaðinu, átti að vera 1 þús. kr.
Guðjón F. Teitsson.
?3umir vilja fara kúgunar-
leiðina með Jónasi frá Hriflu,
þrá að sjá gamla geröardóms-
drauma rætast.
framkvæma þá viðreisnar-
pólitík, sem alþýða lands vors
á alla afkomu sína undir.
Aörir vilja samstarf við
verklýðshreyfinguna um að
byggja upp betra þjóðfélag en
áður var hér, þjóðfélag án at-
vinnuleysis og örbirgöar — og
það er engum efa bundið að
þessi hópurinn er miklu stærri
meðal kjósenda flokksins.
Hvorum er nú Morgunblað-
ið að þjóna með lygum sínum
og óhróðri í Reykjavíkurbréf-
unum? Hvor aöi-linn í „Sjálf-
stæðisflokknum“ hefur hag
af því að reyna að koma
þeirri heimskulegu skoðun
inn hjá fylgendum sínum að
verklýðshreyfingin vilji at-
vinnuleysi og hrun.
Verkalýður íslands hefur
einmitt fyrst og fremst allra
stétta landsins hinna brýn-
ustu hagsmuna að gæta um
að atvinnuleysiö komi ekki
aftur. Verkalýðshreyfingin hef
ur ef til vill aldrei sýnt vilja
sinn áþreifanlegan til sam-
starfs um að fyrirbyggja at-
vinnuleysið en í ár. Flokkur
verkalýðsins, Sósíalistaflokk-
urinn hefur einskis látið ó-
freistað, til þess að reyna að
fá fram margvíslegar ráðstaf-
anir, sem hindra myndu at-
vinnuleysið til frambúðar, —
ráðstafanir til þess að eflastór
kostlega fiskveiöar, fiskiðnað
og aðra atvinnuvegi lands-
manna.
Verkalýðurinn hefur sýnt
það í anda og verki að hann
vill ekkert heldur en samstarf
við öll framfaraöfl í landinu
að því aö efla atvinnulif vort
svb,, að latvinnuleysið komist
ekki aö.
Hverjum þjónar því rit-
stjórn Morgunblaðsins, er hún
lepur upp eftir Jónasi frá
Hriflu óhróðurinn um að
verklýðshreyfingin vilji at-
vinnuleysi og hrun?
Ritstjórn MorgunblaÖsms
þjónar með því afturhaldinu,
er vitandi vits að undirbúa
þann tíma að herrar þess taki
höndum saman við Jónas frá
Hriflu til hungurárásar á al-
þýðu íslands.
En þáð skulu rÚstjórar
Morgunblaðsins muna, er þeir
ráða sig endanlega á Hriflu-
skútu afturhalds og hnignun-
ar, — að verklýðshreyfing ís-
lands var reiðubúin til að
\
vinna jafnt með framfaraöfl-
um í flokki þeirra sem annara
áö þeim ráðstöfunum, sem
landi og þjóö nú eru nauðsyn-
legastar, — og að verklýðs-
hreyfingunni' skal ekki verða |
skotaskuld úr að koma sam- |
vinnu á við þúsundir þéirra,
er fylltu Morgunblaðsflokkinn
við síöustu kosningar, þeirri
samvinnu, er þarf til þess að
Á LÚALAGI LÝGINNAR OG
LÝÐSKRUMSINS
Sjálfstæðisflokkurinn ligg-
ur nú í lýöskrumssótt, þungt
haldinn af ótta við að Jónas
„slái það út“ með afturhaldi
í sveitunum. Smitgerlar Hriflu
mennskunnar hafa þegar lagt
meirihluta þingflokksins á
flata sóttarsæng uppboðspóli-
tíkurinnar, „Sparnaðarflokkur-
inn“, sem einu sinni kallaði
sig ætlar að fleygja út um 30
milljónum króna á tveim ár-
;uttn, til þes að kaupa niöur
ekki dýrtíðina, heldur vísitöl-
una og launin!
Þaö er auðvitað skiljanlegt
að í slíkum sótthita sjái rit-
stjórn Morgunblaðsins hvers-
konar byltingar — og af
ásettu ráði höfum vér í þessu
blaði ekki veriö að angra sjúkl
inginn á meðan sóttkveikur
afturhaldsins háðu þar sína
baráttu við hvít blóðkom heil
brigöu aflanna.
En ekki er það hollt að rit-
stjóri Morgunblaðsins geymi
með öllu fortíð sinni eða fái
ómótmælt að rangsnúa hverri
staðreynd sér í hag.
Einir gátu Morgunblaðsmenn
sett íslandsbanka á hausinn,
en þeir þurftu að gera samfylk-
ingu við, Jónas frá Hriflu til
þess, studdir af kreppunni, að
koma Síldareinkasölunni á haus
inn. Það var fyrsta samfylking
þeirra afla á íslandi — og má
vissulega um hana segja: 111
var þín fyrsta ganga. En sam-
sekt þeirra um þetta verk leiddi
af sér þau samtök í lygum
þeirra síðar meir að reyna að
kenna þeim stjórnmálaritstjóra
þessa blaðs, er alllöngu áður
hafði farið frá Síldareinkasöl-
unni sem „solvent“ fyrirtæki,
um ófarir þær, er þeir sjálfir
áttu sök á.
Sameiginlega drottnuðu síð-
an Morgunblaðsmenn og Hrifl-
ungar yfir atvinnulífi, fjármál-
um og bankamálum þessa lands
1930—1939. Sameiginlega báru
þeir ábyrgð á hnignun sjávarút-
vegsins, atvinnuleysi og kreppu
Ræfilsskapur, yfirstéttareigin-
girni og skammsýni þeirra
kepptu um það innbyrðis hvorri
eigindinni tækist að gera ein-
kenni sín mest áberandi. Og
þegar Kveldúlfur var raunveru-
lega kominn sömu leið og ís-
landsbanki, og Landsbankinn
undir samstjórn þeirra kominn
á heljarþröm, þá skreið þessi
fríða fylking, opinberlega sam-
an í kuðung þjóðstjórnarinnar
og boðaði þjóðinni að taka auð-
mjúklega allsherjarhruni og
hungurárásum, — ávöxtum
verka þeirra. Og þeir gátu ekki
að því gert, ræflarnir, þó vel-
Frh. á 3. stðu.