Þjóðviljinn - 12.02.1944, Blaðsíða 3

Laugardagur 12. febrúar 1944.
Þ JÓÐVILJINN
3
■MiiaaiiiiiiMitiitumiiiiiiiimiiitiimiitiiiimiiiiiiiiitiiimii
.VWWVWJWWiNWV.1
Alþjóðastjórnmál
nrabaFíhiD i auslanuept
ha! huBDla á Uilugt ríhiahandalag
Yfirlýsingin varðandi íran,
sem Churchill, Stalín og Roose
velt undirrituðu 1. desember,
og þau opinskáu og vingjam-
legu samtöl í Kairo við Tyrk-
landsforseta, munu hafa mjög
víðtæk áhrif í löndunum við
austanvert Miðjarðarhaf. Það er
með hliðsjón af þeim umræð-
um og því andrúmslofti er þær
mynduðu, sem líta verður á at-
burðina, er gerðust nýlega í
Libanon. Þeir atburðir sýna
Ijóslega hve gagngerðar breyt-
ingar, í atvinnumálum og stjóm
málum, eru að verða í þessum
löndum, af völdum styrjaldar-
innar.
Atlanzhafsyfirlýsingin, sigrar
Bandamanna, iðnaðarþróunin
sem orðið hefur vegna hernað-
arþarfa Bandaríkjamanna og
Breta, — allt þetta hefur gefið
þjóðernisvakningunni, sem
þarna var orðin áður, byr í
seglin.
Það hefur þurft að grípa til
náttúruauðæfa og framleiðslu-
krafta landanna við Miðjarðar-
hafsbotninn, og hafa brezkar og
bandarískar stofnanir staðið bar
fyrir framkvæmdum í mjög stór
um stíl.
Eitt aðalhlutverk brezku stofn
ananna hefur verið nýting og
aukning framleiðslunnar, eink-
um matvælaframleiðslu. Tekin
hafa verið til notkunar víðáttu-
mikil eyðilönd í íran, Suður-
Libanon og Súdan, og öflug
ræktunarstarfsemi hafin; í Sýr-
landi hefur verið komið upp
traktorastöðvum, svo að landið
geti notið fullkomnustu vél-
tækni nútímans í ræktun.
Annað sem brezkar og banda
rískar stofnanir hafa lagt á-
herzlu á, er efling innlends iðn-
aðar til að fullnægja hernaðar-
Eftir heimsstyrjöldina fyrri varð mikil þjóðern-
isvakning í löndum Araba við austanvert Miðjarð-
arhaf, og náðu sum þeirra sjálfstæði sínu, þrátt
fyrir það að Bretar og Frakkar notuðu aðstöðu
sína sem sigurvegarar til að skipta þessum löndum
í hálfnýlendur og áhrifasvæði.
Þess má sjá merki að Arabaríkin ætli ekki að
láta segja sér fyrir verkum í lok þessa stríðs, held-
ur ráða sjálf örlögum sínum. Frá þessum málum
.. er skýrt í grein þeirri er hér birtist, og rituð er
af sérfræðing fréttastofunnar General News Ser-
vice í Vestur-Asíumálum.
þörfunum, og eftirlit með inn-
flutningi, útflutningi og vöru-
dreifingu almennt í löndunum
við Miðjarðarhafsbotninn, og
hafa þannig auðveldað innbyrð
is vöruskipti milli landanna.
Þær hafa einnig séð um inn-
flutning á miklum birgðum fyr-
ir Bandamannahenna í þessum
löndum og flutninga, yfir íran,
til Sovétríkjanna.
Þessi starfsemi hefur venð í
höndum tveggja brezkra stofn-
ana, ,,Middle East Supply
Council“ (,,birgðaráð“) og
,,United Kingdom Commercial
Corporation“ (Brezka verzlun-
arfélagið).
Fyrirtæki þessi hafa með hin-
um gífurlegu pöntunum á hern-
aðarnauðsynjum ýtt miög undir
þá iðnaðarframleiðslu, sem tyrir
var, og valdið því að nýjar iðn-
greinar eru upp teknar. (í Pale-
stínu er nú framleiðsla á tjöld-
um, köðlum, eldspýtum, glycer-
ini, stígvélum, vatnsflöskum,
rafhlöðum, gleri, tilbúnum á-
burði og vísindaáhöldum; í
Egyptalandi pappír, baðmull,
niðursuðuvörur; í írak jurtaolí-
ur).
Þrátt fyrir aukna matvæla-
framleiðslu hefur matvælaeftir-
spurnin frá Bandamannaherjun-
um orðið til þess að vöruverð
hefur farið uppúr öllu valdi,
með tilheyrandi spákaup-
mennsku og leynimarkaði, eink
um hvað matvæli snertir. Dýr-
tíðin hefur aukizt mjög stríðs-
árin: í Palestínu yfir 100%,
Egyptalandi 130%, íran 500%.
(Tölurnar eftir Economick, 20.
febr. 1943).
Þetta ástand, er skapazt hefur
fyrir hernaðarþarfir, í löndum
sem enn standa að miklu leyti
á lénsstiginu, hefur ýtt undir
auðvaldsþróun landanna, og
styrkt aðstöðu hinnar innlendu
borgarastéttar. Mikill fjöldi
bænda hefur dregizt til iðnaðar-
framleiðslu vegna þarfar á
vinnukrafti í hergagnaverksmiðj
ur og að byggingu hernaðar-
mannvirkja.
Ósigrar fasistaherjanna í Sov-
étríkjunum, vaxandi áhrif At-
lanzhafsyfirlýsingarinnar, og
,,sívaxandi athygli á hinm
miklu vestursókn Sovétríkj-
anna" (Times, 16. nóv. 1943)
hafa átt mikinn þátt í því að

SKÁK

Skákmótið í Nottingham 1936
var eitt hið merkasta, sem háð
hefur verið á síðustu árum. Kepp-
endur voru 15 og baráttan um
efstu sætin geysihörð, eins og vinn-
i'ngafjöldinn sýnir. Efstir urðu
Bovinnik og Capaclanca með 10
vinninga, Euwe, Fine og Reshevsky
fengu 9%, Aljechin 9, Flohr og
Lasker 8%, Vidmar 6, Bogoljuboff
og Tartakover 5%, Tylor 414, Al-
exander 3%, Thomas 3 og Winter
2% v.
Eftirfarandi skák var tefld á
þessu móti. Bogoljuboff var lengi
einn af snjöllustu og harðsnúnustu
meisturum heimsins. Hann var
breyta afstöðu þjóðanna við
austanvert Miðjarðarhaf.
Arabar og Gyðingar hafa
haldið sameiginlega fundi og
kröfugöngur í Jerúsalem, útsend
arar fasista hafa verið gerðir
landrækir úr Arabíuríkinu /em-
en, þar sem þeir höfðu komið
sér vel fyrir — hvorttveggja
dæmi um andstöðuhreyfinguna
gegn fasismanum á þeim slóð-
um; {rak hefur sagt fasistaríkj-
unum stríð á hendur, Egypta-
land tekið upp stjórnmálasam-
band við Sovétríkm og ,,sovét-
hjálparnefndir“ hafa sprottið
upp í öllum þessum löndum
Allt þetta bendir tii virkari
þátttöku þjóðanna í baráttunni
fyrir málstað Bandamanna.
En það sem mikilvægast verð
ur að teljast er hin aukna þjóð-
rækniskennd og sjálfstæðishreyf
ing, er fengið hefur byr við þá
aukningu Iýðræðisréttinda, sem
þegar er orðin í löndunum við
austanvert Miðjarðarhaf. (Sýr-
land og Líbanon lýstu sig sjálf-
stæð lýðveldi 1941, Sjálfstæðis-
flokkur Wafdista sigrar í Egypta
landi, lýðræðisþróunin í íran
síðan fyrrverandi fursti, hlynnt-
ur fasistum, fór frá völdum).
Öflug hreyfing er vakin sem
hefur það markmið að koma á
víðtæku bandalagi arabiskra
ríkja, er mundi ryðja úr vegi
þeim hindrunum í þjóðhags-,
menningar- og stjórnmálaþróun
þessara landa er settar voru með
ensk-franska samningnum 1920,
er Arabalöndin voru bútuð sund
ur.
Fyrstu sporin í sameiningar-
áttina með viðræðum Nahas
Pasha forsætisráðherra Egypta-
lands, Nuri Said Pasha íorsæt-
isráðherra íraks og fulltrúa frá
Palestínu, Transjórdaníu og
Sýrlandi.
Á ráðstefnu í Kairo er haldin
var í ágúst s.l. sumar, var rædd
nánari samvinna Arabaland-
anna á sviði stjórnmála og við-
skipta, og er ætlazt til að af-
numdir verði to’lmúrar milli
landanna, samræmd póstmál,
sími og vegabréf, festur gjald-
eyrir og samvinna höfð um á-
veitufyrirætlanir, er landamæra
ákvæðin frá 1920 hindruðu.
Enska blaðið Economist segir
um þetta m. a.:
,,Sú fyrirætlun sem líklegust
er til framkvæmda er áætlun
írakstjórnarinnar, er byggir á
Framh. á 5. síðu.
skákmeistari Rússlands og varð
efstur á alþjóðamótinu í Moskva
1925, fyrir ofan Lasker, Capab-
lanca og fjölmarga aðra heims-
fræga skákmenn. Tefldi tvisvar um
heimsmeistaratignina við Aljechin,
en tapaði í bæði skiptin. Síðustu
árin hefur honum hrakað mjög,
þótt ekki sé hann nema um hálf-
sextugur að aldri. Hann er búsettur
í Þýzkalandi og hefur verið „rík-
isþjálfari“ í skák. Alexander ér
einn af beztu skákmönnum Eng-
lendinga.
Bogoljuboff Alexander
Hvítt Svart
1. d2—d4 Rg8—f6
2. Rgl— f3 e7—e6
3. c2—c4 b7—b6
4. g2—g3 Bc8—b7
5. Bf 1—g2 d7—d5?
í þessari byrjun leikur. svart
kóngsbiskup sínum vanalega
annaðhvort á e7 eða b4. Það
er miklu betra að leika fyrst
mönnunum kóngsmegin, en
leika síðan drottningarmönnun
um sínum eftir því hvað
hvítur gerir.
6. 0—0 Rb8—d7
Jafnvel hér var Be7 betra.
7. c4xd5 Rf6xd5
Afleikur, eins og Bogoljuboff
sýnir fram á, eXd5 var nauð-
synlegt.
8. e2—e4
9. e4—e5
10 Rf3—g5!
Rd5— f6
Rf 6—d5
Tilgangurinn með þessum leik
er að hindra hrókun kóngsmeg
in, því að augljóst er, að sv.
kóngurinn er illa settur bæði
drottningarmegin og á miðju
borði.
10.......
Bf8—e7
Ef til vill var betra að leika
De7 og ef 11. Dh5, g6; Dh3,
0—0—0, en það myndi tæplega
hafa bjargað taflinu.
11. Ddl—h5
12. Dh5—h6
13. DhG—h3
Hótar RXe6.
13.......
14. Rbl—c3
15. Bcl—d2
g7—g6
Be7— f8
Dd8—e7
0—0—0
Staða hvits er svo sterk, að
þessi peðsfóm er óþörf. Betra
er 15. Hfel.
15.
Kc8—b8
Þar sem svartur hefur engu
að tapa, átti hann að taka
fórnina og sjá, hvort andstæð-
ingurinn gæti fundið vinnings-
leiðina eftir 15........ RXc3;
16. BXb7, KXb7; 17. bXc3.
(Auðvitað ekki 17. Dg2t,Rd5),
RXe5; 18. Dg2f, Kb8; 19. Re4,
Rd7; 20. a4 o. s. frv. Eftir hinn
þýðingarlausa leik er svartur
tapaður.
16. Rc3xd5
17. Bg2xd5
18. Hfl—el
Bb7xd5
e6xd5
Hd8—c8
Hvítur hótaði 19. e6, fxe6; 20.
Rxe6.
19. Hal—cl
20. e5—e6
21. Rg5xe6
Bf8—g7
f7xe6
Rd7—f6
Ef 21....... Df7, þá 22. Rg5,
eða 21. Df6; 22. Bg5, Df7; 23.
Rxg7 og vinnur í báðum til-
fellum.
22. Re6xc7
23. Bd2—f4
De7—f7
g6—g5
Ef 23. Kb7, þá 24. Dfl.
24. Rc.7—d8t Gefið.
Bresk lögregla handtekur Araba í Palestínu óeirðum.
Aths. eftir Aljechin.