Þjóðviljinn - 27.02.1944, Page 7

Sunnudagur 27. febrúar 1944.
ÞJÖÐVIL3INN
7
Það var dynjandi rigning. Lítil stúlka stóð yið glugg-
ann í litlu, rauðu húsi og horfði út. Hún var bara fimm
ára og sögð lítil eftir aldri, en hún var hnellin, ljóshærð
og bláeyg. Hún hét Hrefna.
Hún var að hugsa um, hvað veðrið væri skrítið. -Það
var aldrei eins. IJn. þegar hún spurði, hversvegna veðrið
væri ekki alltaf gott, þá sagði mamma, að það væri miklu
meira gaman, að það væri stundum gott og stundum
vont. Því að allir yrðu leiðir á tilbreytingarleysi.
Litla stúlkan gat ekki skilið, að nokkur hefði ánægju
af rigningu, en mamma hennar sagði þá, að rigning væri
stundum nauðsynleg.
„Ef rigningin er nauðsynleg, þá hlýt ég að mega
fara út núna“, sagði Hrefna.
„Nei“, sagði mamma. „Ef þú ferð út núna, þá renn-
urðu, því gpturnar eru hálar, og vindurinn blæs í kjólinn
þinn, svo þú fýkur“.
,Það er ekkert gaman að svona veðri“, sagði Hrefna.
„Eg vil veður eins og í gær. Þá var hægt að renna sér
á sleða. Eða þá eins og um daginn. Þegar snjórinn var
mjúkur og hægt var að velta snjókúlum og búa til
kerlingar og karla með kolamola í staðinn fyrir augu“.
„Þarna sérðu“, sagði mamma. „Um daginn var
blautur snjór, svo kom frost og nú er rigning. Og svo
þykir þér ennþá meira gaman, þegar þú getur aftur
farið að renna þér á sleða, þegar hlákan er búin“.
„Hláka!“ sagði Hrefna.
„ „Já, hlákan“, sagði mamma. „Það er hláka, þegar
regnið bræðir snjóinn og ísinn“.
Og svo fór mamma fram, en Hrefna varð ein eftir
við gluggann og tautaði: „Hláka — hláka“.
0£ ÞETT4
LECK FISCHER:
í hugarlund, að báturinn væn
Þegar Zigeunar komu fyrsi
til Evi’ópu (sumir halda frá
Indlandi) 1 byrjun 15. aldar,
þóttust þeir vera egipzkir
pílagrimar, sem væru aö bæta
fyrir synd forföður síns. Þessi
foríaöir átti að hafa hitt Jós-
ep og Maríu á flóttanum til
Egiptalands og verið svo harð-
brjósta að' neita Jesúbaminu
um kalt vatn að drekka. Fyrir
þetta höfðu afkomendur hans
orðiö að þola marga refsingu
og loks flakka um heiminn og
liggja úti í sjö ár. Þetta þótti
öllum trúleg saga og pílagrím
unum var leyft að fara ferða
sinna í þúsundatali um Vest-
ur-Evrópu.
En þegar þaö kom í ljós, aö
þeir hugsuöu ekki til heimferð
ar eftir sjö ár og heldur ekki
síðar, fór gestrisnin að
minnka. Zigeunar voru um
langan aldur réttdræpir, hvar
sem þeir fóru, og allir, sem
gerðu þeim greiða, dæmdir
óalandi og óferjandi. Þeim var
gefin að sök óbeit á heiðar-
legri vinnu, gripdeildir og
undirferli, en siöfræöi þeirra
var fólgin 1 órjúfandi tryggð
við kynstofn sinn, maka og
börn.
Zigeunar tóku nú þaö ráð,
aö koma sér vel við kirkjuna.
Þeir hlýddu á guösþjónustur,
þáðu öll prestsverk og létu
jafnvel skíra börn sín fjórum
og fimm sinnum, ef veröa
mætti að það blíðkaöi yfir-
völd og landslýð.
En kirkjan mat þetta lítiis:
í sænskum kirkjulögum frá
miðri 16. öld er svo um mælt:
„Enginn prestur má vinna
þrestsverk fyrir Zigeuna,
horki skíra börn þeirra né
grafa lík þeirra“. Og biskup-
ínn á Fjóni gaf út svohljóð-
andi tilskipun árið 1578:
Komi Tatarar hingað til lands,
sem oft hefur komið fyrir,
má enginn prestur gefa þá
saman í hjónaband eða veita
þeim sakramenti, heldur láta
þá deyja sem Tyrki og þeir
skulu grafnir sem heiöingjar.
Vilji þeir láta skíra börn sín,
geta þeir gert þaö sjálfir".
tjóðrað dýr, sem réöi sér ekki
fyrir óþolinmæöi. Ef dýrið
sliti tjóðrið og reyndi aö
sleppa. Þá ætlaði hann aö
handsama það og sefa þáð.
Það gat hann. Hann var svo
rólegur sjálfur.
Loftið var þykkt og drunga
legt, hvergi stjarna. Einu
sinni, þegar hann var lítill
drengur, hafði hann vqrið
lokaöur inni í skáp. Þaö var
myrkriö, sem varð honum
minnisstæöast. Hann mundi
það alltaf síðan, hvaö myrkur
gat oröið svart. Svona var
himininn núna. Og enn var
ekki fariö aö birta. Hann vissi
ekki hvaö tímanum leið. Hon
um var alveg sama. Þaö fór
vel um hann hér. Að vísu var
honum kalt, en það er ekk;
hægt aö krefjast alls.
Þaö var rétt eins og hann
hefði legið veikur og væri í
þann veginn að venja sig aft-
ur við .daglega lífið og aö sjá
um sig' sjálfur. Þaö var erfitt
og allt var einhvern veginn
framandi í þessu ,nýja um-
hverfi. Breytingin hafði oröiö
of skyndilega. Þaö heföi verið
betra aó venja sig við smátt
og smátt — safna kröftum.
Þaö voru mörg ár síðan
að honum. Hún var nýfremd
þá og hann mundi það svo
vel aö hún var í vandræöum
meö háriö á sér. Það var svo
mikið, aö hún gat varla sett
það upp í hnút í hnakkanum.
Hún var alltaf að tína hár-
nálunum og stundum fann
hann eina og eina í rúminu
sínu, eftir aö hún hafði búiö
um hann. Nú var Elísa dáin.
Hún lét eftir sig mann og
böm, þegar hún dó. Henrik
ætlaöi aö heimsækja þau ein-
hvern tíma, þegar hann yröi
í nógu góðu skapi til aö leika
við drengina. Eldri drengur-
inn var oröinn sjö ára og
gekk 1 skólann. Sá yngri var
fimm ára.
Henrik heyrði fótatak nálg-
ast. Hann leit í kringum sig.
Maöur og kona komu gang-
andi. Þau leiddust og námu
staðar öðru hvoru til áö kyss
ast. En þau töluöust ekki við
og héldu áfram hægum skref-
um. Henrik hreyfði sig ekki.
Hann sá gleöi þeirra. Þetta
var ekki hans heimur.
Þessi tilfinning var ekki ný.
Einstæöingstilfinningin hafði
ásótt hann, síðan hann varö
átvinnulaus. Honum var of-
aukið. Allstáðar ofaukiö! Þá
hafði hann leitáð athvarfs
heima. En nú átti hann
hvergi heima.
Nú var ekki nema um
tvennt aö ræöa, annaöhvort
að knýja stanzlaust á dyr
mannfélagsins til þess áó fá
aö vera með, eöa sökkva nið-
ur í skarniö.
Elskendurnir sneru viö og
gengu framhjá honum aftur.
Stúlkan sá hann og hrökk
við. Hún hvíslaöi einhverju aö
förunaut sínum. Hann hló og
lagöi handlegginn utan um
hana. Svo hlógu þau bæði og
kysstust. Fótatak þeirra fjar-
lægðist og dó út.
Hún haföi víst haldið aö
hann væri vofa og oróiö
hrædd þar til hún sá aö það
var bara maöur. En hún var
ekki hrædd viö aö hlæja.
Henrik leitaði aö vindling-
um í vösum sínum en fann
enga. Hann haföi aö vísu van-
iö sig að mestu leyti af reyk-
ingum. En þegar hann var
þreyttur langaöi hann alltaí
til að reykja. Og nú var hann
þreyttur.
Hann ætlaöi aö þagga nið-
ur þessa tóbakslöngun sína.
Þaö var svo langt aö fara að
næsta sjálfsaia til aö, fá vindl-
inga. Auk þess varö hann aö
í’áða það viö sig, hvort hann
ætti yfirleitt aö snúa viö inn
í borgina aftur. Það voru aö-
eins þrjú skref fram á hafn-
arbakkann — og eitt stökk.Þá
væri þaö búiö. Öllu lokiö fljótt
og hallaöi séruppaöveggnum.
Þaö var aftur fariö aó rigna
\og droparnir féllu þétt niöur
á vatnsflötinn.
Henrik var í skjóli undir
þakskegginu. Hvernig var
það? HafÖi hann ekki veriö
aö hugsa um aö drekkja sér?
Og þó var honum illa viö aö
vökna! Hann brosti aö þessu.
Já, hann hefði næstum getáö
hlegiö.
Hann sagöi við sjálfan sig,
aö hann heföi um tvennt aö
velja: annað hvort aö ganga
í sjóinn eöa snúa við inn í
borgina. Þaö fyrra var auö-
velt; enginn undirbúningur,
engin hindrun. Göturnar
niðri viö höfnina voru auöar.
Ekki mundú elskendurnir,
sem voru á sveimi einhvers-
staöar í nánd, taka éftir því,
þó að skugga brygöi fyrir.
En samt sem áöur var það
ekki auövelt. Og hann varö
aö játa fyrir sjálfum sér, að
honum hefði ekki veriö alvara
aö frem'ja sjálfsmorö — ei<h.i
eitt einasta augnablik. Hann
hafði bara leikiö sér að hugs-
uninni, af því aö þaö svalaöi
honum, en sjálfsmorö var
ekkert úrræöi. Það var vesæll
flótti. Og Svea mundi segja —
Hann gat ekki gert sér í
hugarlund, hvaö Svea mundi
segja, og hann reyndi ekki aö
geta sér neins til um það
hvers konar tilfinningar
mundu grípa hana, viö fráfall
hans. En nú mundi hann aft-
ur á móti glöggt eftir andliti
hennar, dökku, bogadregnu
augabrúnunum og barnslega
munnsvipnum sem þó bar
vott um sterkan vilja.
Handtök hennar virtust
alltaf svo létt og mjúk, en þó
voru þau örugg. Þessi ró
fylgdi henni, hvert sem hún
fór og haföi ósjálfrátt áhrif á
alla sem hún umgekkst. Ef
Svea tók í hendina á ókunn-
ugu barni, lofaöi það herrni
aö leiöa sig mótþróalaust.
Henrik hafði gengið góöan
spöl, þegar hann tók eftir því,
að hann var á leið inn í borg-
ina. Löngunin til aö reykja
varö ákafari og ákafari. Hann
ætlaöi ekki að taka neina á-
kvaröanir, fyrr en hann væri
búinn aö ná sér í vindlinga.
Einhvern tíma hlaut líka að
birta og í dagsbirtunni var
allt auðveldara. Honum
fannst lífiö jafnvel strax vera
oi’öiö léttara. Versta vesal-
mennskan var um garö geng-
in.
Hann reyndi ekki aö leita
skjóls fyrir veðrinu, þó aö
rigningin færi vaxandi. Flibb-
inn hans var oröinn blautur
hvort eö var, svo að þaö borg-
aöi sig ekki að brjóta upp
voru renn
Hann gekk fram hjá stóru
veitingahúsi, þar sem borö
voru fyrir dyrum úti á sumr-
in undir sóltjöldum. Þaö voru
hávaxin tré, þaö gljáði á trjá-
stofnana í rigningunni. Gang-
stéttin var ekki steinlögö og
þaö var leiöinlegt aö ganga í
blautri mölinni. Nú fór Hen-
rik aö langa til aö komast
aftur inn á steinlögöu göt-
urnar, þó að hann heföi flúið
þær í angist fyrr um nóttina.
Þegar hann náöi aöalgötun-
um gekk hann eftir miöri ak-
brautinni. Allt í einu kom bíll
á fleygiferö innan úr þver-
götu og hafði nærri rekizt á
hann. Eftir það gekk hann
gangstéttina, þaö endaöi meö
því, aö hann fann vindlinga-
sjálfsala. Sjálfsalinn var rétt
hjá kjaliarabúö og þar var
port í nánd. Ekki gat það
betra veriö.
Henrik átti smápeninga í
vasa sínum. Þaö var aleigan.
En þegar hann haföi náð 1
vindlingana var hann ánægð-
ur í svipinn. Eldspýturnar
voru þurrar í vasa hans og
hann kveikti í vindlingnum i
skjóli, inni í portinu.
Þaö hressti hann betur en
matur og drykkur heföi gert,
aö dragp, aö sér reykinn.
Hann saug vindlinginn græög
Islega og honum fannst ylur
fara um alian líkamann.
Allt í einu tók hann eftir
því, aö einhver stóð hinum
hann hafði orðið veikur áð
og vel.
kragann. Buxurnar
nokkru ráöi. Elísa hafði hjúkr
Hann hvíldi fæturna á víxl
andi fyrir neöan hné.