Þjóðviljinn - 12.04.1944, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVILJINN
Miðvikudagur 12. apríl 1944.

Sumarfrí verkamanna
Þegar vora tekur vaknar umhugs
unin um sumarfrí og skemmtiferða-
12g hjá öllum þorra starfandi fólks.
í>aö er ekki langt síðan lögin um
sumarfrí verkamanna öðluðust
gildi. Þau lög eru einn hinna stóru
sigra, sem unnist hafa í baráttu
verkalýðsins fyrir baettum kjörum.
Þeir, er vinna baki brotnu, all-
an ársins hring, eiga sannarlega
skilið að „létta sér upp“ einhvem-
tima yfir sumarmánuðina, og eng-
inn efi er á því, að verkamenn eru
ekki ver að slíkum fríðindum komn
ir, en aðrar stéttir þjóðfélagsins,
þótt mennirnir, sem sífellt eru að
staglast á því, að kaup verkamanns
ins sé of hátt, kunni að líta þac
óhýru auga, að hann hefur nú feng
ið þessa réttarbót, löngu síðar en
flestir aðrir launþegar.
Vandamál
En nú verður mörgum verkamanr
inum á að spyrja: Hvernig á ég ac
eyoa sumarfríi mínu, svo að þac
verði mér til gagns og ánægju, og
ekki of kostnaðarsamt? Fáir geta
leyft sér þann munað, að fara í
langferðalög, sem taka viku eða
meir. Til þess þarf aðstöðu, sem
verkamenn hafa, undantekningar-
lítið, ekki.
Kvæntir menn kjósa auðvitað
að taka konur sínar með, en þær
eru þá, í mörgum tilfellum, bundn-
ar heima yfir börnunum og geta
ekki farið. Alla samhjálp skortir,
til að koma þessu fyrir á viðunandi
hátt, og verkamaðurinn éyðir svo
„sumarfríi" sínu heima, vegna þess
að annars er ekki kostur.
E. t. v. fer hann í betri fötin sín
og gengur eitthvað út, með sum af
bömunum. Ó; þvílíkt sumarfrí, i
bæ, sem lyktar af óhreinindum,
meðan loftið er svo mettað af ryki
og reyk, að sólin tapar eðlilegri
fcirtu sinni og grillir í hana, eins
og grútarlampa, bak við óhreint
gler. Þetta er óvjðunandi ástand,
sem þarf skjótrar og góðrar úrbót-
ar. Eina sjáanlega lausnin er að
verkamenn láti þetta mál sjálfir til
sín taka, í fullri alvöru.
Ekkert virðist liggja nær en að
stjórnir verklýðsfélaganna leiti sér
upplýsinga, erlendis frá, þaðan sem
verklýðsmálunum er mestur sómi
sýndur, um hvað hægt sé að gera
í þessu efni. Það má telja lítt' afsak
anlegt, sé jafn þörfu og aðkallandi
máli og hér hefur verið gert að
umtalsefni, lítill eða enginn gaumur
gefinn.
Verkamenn mega ekki, frekar
öðrum stéttum þjóðfélags vors, við
því, að verða afskiptir þeirri upp-
örfun, þeim hollu áhrifum, sem
sumarferðalög og stuttar sumar-
dvalir úti í náttúrunni, í hreinu og
tæru fjalla- og sjávarlofti, veita
sérhverjum, sem á kost á að njóta
þeirra. í því fellst líka skemmtileg
tilbreytni frá hversdagslegu lífi
bæjar, sem auk þess að vera sár-
fátækur af öllu heilbrigði, getur
ekki séð stórum hluta íbúa sinna
fyrir forsvaranlegu húsnæði, hvort
sem vera skal til íbúðar, starfa
eða leiks. Ó. Þ.
Þmghald
Framsóknarmenn ríða til þings í
dag. Vissulega mun þeim finnast
margs að minnast „þá á þing kem-
ur.“
Nær þrjátíu ára flokksstarf.
Seytján hin síðustu árin, algjör eða
mikil vold í „hvíta húsinu við Lækj
artorg“.
Já, miklu hlýtur að hafa verið
lorkað
M Mrf il tidnrhinla frl innl allf aftliiallf
Viðtal við Þorhel Björnsson formann verkalýðs-
félagsins Fram Seyðisfirði
Við skulum athuga málið. Fram-
sóknarflokkurinn var stofnaður til
þess, fyrst og fremst, að stöðva
flóttann úr sveitunum. Ekki átti þó
að láta þar við sitja. Nei, ónei, það
átti að beina straumnum „frá möl
til moldar", eins og hinir róman-
tísku ,en ekki raunsæju, rithöfund-
ar „flokks sveitasælunnar“ orðuðu
það. Það átti að rækta jörðina, það
átti að byggja bæina. (í bustastíl,
af því ónýtt byggingarefni hafði
knúð forfeður okkar til að byggja
þannig). Það átti að leggja vegi og
síma, það átti að byggja brýr, og
reisa skóla.
Vissulega hefur allt þetta verið
gert í allríkum mæli. Sjómennimir
hafa fært þjóðarbúinu auðinn, og
stjórnarvöldin hafa sáð honum um
íinar dreifðu byggðir.
En hvernig gengur svo með flótt-
ann úr sveitinni? Hvernig hefur t’ek
izt að beina straumnum frá möl til
moldar? Hvernig géngur að búa
á framsóknarnýræktinni?
Um hina nýju vegi liggur stríð-
ari straumur frá „mold til malar“,
en nokkru sinni fyrr. Þegar sveita-
jarnið hefur notið fræðslu í héraðs
skóla einn eða tvo vetrarparta,
axlar það sín skinn, heldur í „ver-
:ð“, og vill ekki hverfa aftur til
,,moldarinnar“, • hversu hátt sem
Framsóknarhanarnir gala um
.veitasælu. Og þeir sem eftir eru
i sveitinni vinna nótt með degi, og
þarf þó árlega að leggja fram stór-
íé úr ríkissjóði til þess að gera
þeim kleift að selja eitthvað af
framleiðsluvöru sinni á erlendum
markaði. Þegar stríðinu lýkur, og
ríkið hættir að borga bændum millj
ónir og aftur milljónir fyiþr vör-
urnar, sem þeir framleiða, hefst
hér hatramari landbúnaðarkreppa,
er dæmi eru áður‘ til.
Svona er málinu komið þegar
Framsóknarmenn ríða til þings eft-
ir nær 30 ára flokksstarf, og 17 ára
valdaaðstöðu við Lækjartorg.
Mistök, sem þarf að leið-
rétta f
Þessi mistök Framsóknarflokks-
ins stafa af því, að hann hefur ekki
borið gæfu til að skilja til hlýtar,
að landbúnaðu^inn verður að taka
vísindin og véltæknina í þjónustu
sína, til þess að geta keppt við aðr-
ar atvinnugreinar, en vísindin og
véltæknina getur landbúnaðurinn
ekki tekið í sína þjónustu til neinn-
ar hlýtar nema að myndað verði
þéttbýli í sveitunum, — bæir og
þorp. —
Strjálbýli er þröskuldur á vegi
trumskilyrði mennilegra atvinnu
frumskilyrði mannlegra atvinnu-
hátta og andlegs frama. Þetta ættu
Framsóknarmenn að gera sér ljóst,
er þeir nú líta yfir farinn veg, og
leggja Jónas til hliðar, þeir þurfa
að leiðrétta þau mistök, sem þeim
hafa orðið á, og sýna þar með að
þeim sé ekki vamað að læra af
reynslunni.
Eðlilegrt og nauðsynlegt
samstarf
Þegar hafizt verður handa um að
breyta sveitabyggðinni frá strjál-
býli til þéttbýlis, ríður á að bænd-
ur, verkamenn og menntamenn
vinni saman. Sú breyting sem
verða þarf á íslenzkum búnaðar-
háttum, verður aldrei gerð nema
þessar stéttir ráði í þjóðfélaginu
Áhrif stóratvinnurekenda á ríkis-
valdið munu hindra eðlilega og
nauðsynlega þróun landbúnaðarins.
Ekki þarf að efa, að þetta samstarf
hefst, fyrr eða seinna, en hvort
bændur þurfa að bylta af sér Fram
sóknarflokknum til þess að það
Þörkell Bjömsson, formaður verkamannafélagsins Fram á
Seyðisfirði, var staddur hér í bænom nýlega. Á vertíðinni leita
flestir Seyðfirðingar sér atvinnu utan Seyðisfjarðar og er hann
einn þeirra.
Þjóðviljinn hitti hann að máli og spurði hann frétta af Seyð-
isfirði og atvinnulífi bæjarins.
— Er það rétt að fólkið flýi
Seyðisfjörð og öll atvinnutæki séu
þar í afturför?
— Já, íbúar Seyðisfjarðar munu
vera eitthvað innan við 800, en
á síðasta ári fluttust þaðan um
30 manns. Atvinnutæki eru þar
of fá og smá.
HVAÐ VILJA
SEYÐFIRÐINGAR GERA?
Það dylst því engum, að hefjast
verður þar handa með verklegar
framkvæmdir sem eitthvað kveð-
ur að, ef skapa á lífvænleg og
eðliieg þróunarskilyrði á Seyðis-
firði.
Hagur manna á Seyðisfirði hef-
ur þó batnað allverulega á sein-
ustu árum, en fyrir stríð var bær-
inn raunverulega gjaldþrota. En
undanfarandi velgengnistímabil
varð til fyrir „ástandsvinnu“ og
því aðeins stundarfyrirbrigði og
því hætt við að fljótt gangi á þær
krónur sem menn hafa eignazt, ef
þeir ætla að lifa að mestu leyti á
þeim.
Fimm manna nefnd hefur haft
með höndum athugun á því hvað
þyrfti að gera til þess að reisa
atvinnulíf bæjarins við.
Frá bæjarstjórjiinni eru í henni
Hjálmar Vilhjálmsson sýslumaður
og Gunnlaugur Jóhannsson, frá
verkamannafélaginu: Ingólfur
Hrólfsson, frá verkakvennafélag-
inu: Inga Jóhannsdóttir og frá út-
gerðarmönnum: Jón Sveinsson.
Fyrsta verk nefndarinnár var
það, að senda til allra atkvæðis-
bærra manna allítarlegar og víð-
tækar spurningar um það, hvað
viðkomandi maður álíti að þurfi
að gera til þess að bjarga bænum
og koma atvinnulífinu á nýjan
grundvöll.
Niðurstaðan af þessu starfi
nefndarinnar varð mjög lítil að
því leyti að lienni mun hafa bor-
izt mjög fá svör.
— Vildu „háttvirtir kjósendur“
engu svara?
— Menn munu almennt ekki
hafa áttað sig á þessu og flestir
álitið það litla þýðingu hafa fyrir
framkvæmd máísins hverju þeir
svöruðu, og því fæstir svarað eins
og þeir hefðu gétað, en þó munu
nokkur góð svör hafa borizt nefnd-
inni.
Væntanlega vinnur nefndin á-
fram að þessu máli og mun þá
geti hafizt, eða hvort hann verður
þátttakandi í því, skal ósagt látið.
Ur því kann að verða skorið á því
Framsóknarþingi sem hefst í dag.
Tvö þing
Það eru ekki aðeins Framsóknar-
menn sem koma saman til alvarlegs
þinghalds í dag. Finnska þingið
hefur einnig verið kvatt til mjög
örlagarikra fundarhalda. Vonandi
bera bæði þessi þing giftu til að
ráða málum sínum til farsælla
lykta.
leggja fram sínar eigin tillögur, en
þátttakan í tillögum um fram-
kvæmdir hefði þurft og átt að
vera meiri.
NÝ SKIP, RAF-
STÖÐ OG IÐNAÐ.
— Hvað álítur þú að þurfi að
gera til þess að koma atvinnulífi
Seyðisfjarðar í lífvænlegt og eðli-
legt horf?
— Við, sósíalistarnir, álítum að
endurreisa þurfi atvinnulíf bæjar-
ins frá grunni.
Afstaða bæjarstjórnarinnar hef-
ur verið sú, að nota fé það, sem
komið hefur inn undanfarandi ár,
til þess að greiða með skuldir, en
það er ekki nóg að standa með
pálmann í höndunum og geta
sagt: við skuldum ekki neitt, ef
atvinnutækin eru engin, allt situr
í sama farinu og sama eymdin er
framundan og var fyrir stríð.
Þess vegna hefði þurft að nota
féð eins og hægt var til þess að
eignast ný atvinnutæki.
Við þurfum ný skip, nýjar
bryggjur, nýja rafstöð og nýjar
verksmiðjur eða einhverskonar
iðnað.
RAFMAGNSMÁLIÐ
VERÐUR AÐ LEYSA.
— Það sem mesta áherzlu þyrfti
að leggja á er að sjá bænurn fyrir
nægjanlegu rafmagni.
Rafstöðin sem nú er hefur 2 véla
samstæður, eldri samstæðan er ó-
nýt, enda þótt hún sé notuð. Allt
rafmagnið er fullnotað, án þess þó
að síldarbræðslan gangi. En það
kemur oft síld á Seyðisfjörð seint
á hausti. Ef bræðslan væri í gangi
myndi þurfa að taka fyrir alla raf-
magnsnotkun nema til ljósa.
Aukinn atvinnurekstur á Seyð-
isfirði byggist því á nægjanlega
auknu rafmagni.
Ráðagerðir hafa verið uppi um
rafvirkjun uppi á Iléraði fyrir
væntanlegt þorp þar eða byggða-
hverfi og fengju svo Fjarðakaup-
staðirnir rafmagn þaðan, en óþarf-
lega mikill seinagangur virðist
vera á því máli, og þyrftu Seyð-
firðingar að fá úr því skoric? hvort
eða hverjar framkvæmdir verða í
því máli á næstunni.
Bæjarstjórn þarf að láta athuga
hve mikið rafmagn bærinn þarf í
framtíðinni til ljósa, hita og iðn-
aðar, miðað við þann iðnað sem
þarf að rísa þar upp.
Skilyrði til virkjunar Fjarðarár
munu vera talin góð, og verði eigi
hafizt handa með virkjun á Hér-
aði, sem Seyðisfjörður getur einn-
ig notið góðs af, þyrfti að undir-
búa nýja virkjun Fjarðarár.
NÝ OG STÆRRI SKIP.
— Hvað segirðu um sjávarút-
veg á Seyðisfirði?
— Við þurfum að fá ný og
stærri skip. Við þyrftum að fá tvö
100—150 tonna skip til fiskflutn-
inga og ca. fjóra 40 tonna fiski-
báta, myndi það verða ágæt lausn.
í bili — þó með því að þeir bátar,.
sem fyrir eru, gengju áfram, en
þeir eru orðnir gamlir og úreltir
og auk þess of litlir, innan við 20
tonn.
Auk þe.ss þarf að endurnýja
bryggjurnar.
Það væri ekki fjarri að hugsa
sér, að ein af hinum nýju fram-
kvæmdum til viðreisnar Seyðis-
firði væri að koma þar upp skipa-
smíðastöð og mun bæjarstjórnin
liafa látið rannsaka möguleika
fyrir því, en mun hinsvegar vanta.
mann til þess að taka verkið aÖ
sér og starfrækja það.
— Heldur þú, þrátt fyrir allt,.
að Seyðisfjörður eigi góða framtíS
fyrir sér?
— Já, ég er ekki í neinum vafa
um það, að hægt er að skapa líf-
vænlegan atvinnugrundvöll á stað
sem hefur að mörgu leyti eins góð
skilyrði og Seyðisfjörður.
VANTAR SAMKOMUIIÚS.
— Ilvað er í almennum frétt-
um af Seyðisfirði?
— Nokkuð er nú liðið síðan ég
fór þaðan. En félagslíf bæjarins
má nokkuð marka á því, að hann
á ekkert samkomuhús. Var félags-
skapur stofnaður í því augnamiði
að byggja samkomuhús, sem bær-
inn gæti notað, en ótrúlegt að það;
verði gert í bráð því kostnaður
við bygginguna, eins og hún var
hugsuð, mun vera áætlaður um
% milljón kr. 'Verkamannafélagið
kaus því á s.I. vetri nefnd til þess
að vinna að því að koma upp
samkomuhúsi er félagið gæti not-
að til sinna þarfa.
— Það er líklega ekki mikið um
byggingar á Seyðisfirði yfirleitt?
— Nei, á síðustu 10 árum munn
hafa verið byggð þar um 20 hús.,
— Ilvað er að frétta af verka-
mannafélaginu?
— Það hefur starfað sæmilega
undanfarið. Stjórnin var öll end-
urkosin í vetur nema varaformað-
urinn, sem baðst undan endur-
kosningu. Þá hefur félagið sam-
þykkt að hækka ársgjaldið úr 15
kr. í 40 kr.
Eins og þú munt vita er aldreí
róið á Seyðisfirði á vetrum nú
orðið. Bátarnir fara til Horna-
fjarðar og Suðurnesja og á sumr-
um sækja verkamenn atvinnu tií
annarra staða og torveldar þetta.
félagsstarfið.
Af þessum sökum er t. d. eng-
inn úr stjórn verkamannafélagsins
heima á Seyðisfirði, þar sem þeir
hafa orðið að leita sér atvinnu:
annars staðar. /. B.
Ejafír fll S. i. B. S.
Herbert Jónsson, Ilveragerði,.
Ölfusi, 365 bindi bóka, auk íslend-
ingasagnanna. Firma, sem ekki
vill láta nafns síns getið 2500 kr»
H.f. Miðnes, Sandgerði, og starfs-
fólk 2000 kr. Dósaverksmiðjan h.f.
500 kr. Jón Þorsteinsson, Vík,.
(safnað) kr. 441.70. Sigrún Berg-
vinsdóttir, Hrísey, (safnað) 1150
kr.