Þjóðviljinn - 12.04.1944, Blaðsíða 3

iMiðvikudagur 12. apríl 1944.
ÞJÓÐVILJINN

RITSTJÓRI:
RANNVEIG KRISTJÁNSDÓTTIK
Almenningur og hinir
sérfróðu
Hvernig stendur á því að hér
á landi skammast menn sín svo
oft fyrir að spyrja sérfræðing?
Og hvernig stendur á því að
sérfræðingarnir gera svo lítið
að því að leita álits hjá ýms-
um mönnum, sem eru vanir
starfi sínu og vita hvar skórinn
kreppir, þó að þeir hafi ekki
jafna menntun til brunns að-
bera og sjálfir þeir. Mér virð-
ist stirðleikinn í samstarfi þess-
ara tveggja aðila vera meiri
en sumstaðar annarsstaðar, hef
ég því oft velt því fyrir mér
af hverju þetta stafaði og aldr-
ei komist að annarri niðurstöðu
en þeirri, að orsakirnar lægi í
því hve ung hin sérfræðilega
menntun okkar er, og í hinni
aldagömlu einangrun hins sjálf
stæða búþegns.
Löngum var ég læknir minn,
lögfræðingur, prestur,
smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur.
segir Stephan G. og lýsir með
því lífi landnemans og einyrkj-
ans. En margir hafa búið sér
tif'hugsjón úr staðreynd er þeir
enga úrkosti áttu til þess að
breyta henni. Hugsjónin getur
svo orðið ágæt hjálp í bamtt-
unni fyrir daglegu brauði, en
um leið og hinar ytri aðstæður
breytast, og menn eygja nýja
vegi, verður hún oft óhugnan-
leg afturganga, sem erfitt er að
kveða niður. Menn vilja er.nþá
vera og telja sig geta veiið
læknir ,lögfræðingur, prestur o.
s. frv., þó að vísindin og öll
þróun atvinnuveganna hafi fvr
ir löngu sýnt okkur að slík: er
ógerningur ef við viljum njóta
þeirra gæða sem tæknin getur
veitt okkur. En afturgangan
lifir og við erum hrædd við
hana.
Þessi gagnkvæma hræðsla
-sérfræðinga við almenning og
almennings við sérfræðinga,
virðist mér hafa komið allra
skýrast í ljós í ýmsum bygg-
ingamálum. Það er t. d. mjög
algengt, að sjá hús, sem ekki
eru reist eftir neinni teiknúigu,
eða þar sem svo mjög hefur
verið vikið frá teikningu, að
byggingin hefur fullkomlega
misst hinn fyrirhugaða svip
sinn, og heyra eigandann jafn-
framt stæra sig af því að hann
hafi ekki þurft að leita til sér-
fræðinganna. Á hinn böginn
gleymast oft á tíðum ýmsir
þarfahlutir í byggingum og
húsaskipan verður óhaganleg,
vegna þess að sá sem teiknar
hefur ekki nægilega kynnt sér
líf og starfsaðferðir þeirra sem
í húsunum búa. Hinúm lærða
sérfræðing og sérfræðing hins
daglega starfs hefur þannig
láðst að vinna saman. Erlendis
er nauðsyn slíks samstarfs al-
staðar viðurkennd og engum
dettur í hug að telja þann mann
minni, sem hefur einurð tii
þess að spyrja um hluti, sem
enginn getur ætlast tii að hann
viti sjálfur.
En við erum hrædd við að
spyrja. Margir munu telja slíka
hræðslu óbreytanlegt sérein-
kenni ísleHdinga, þeir séu sjálf
stæðir í lund, ómannblendnir
og óháðir öðrum, en barnasál-
arfræðingar telja aðeins tvenns
konar hræðslu vera börnum
meðfædda: hræðslu við há
hljóð, og röskun þeirrar undir-
stöðu, sem þau liggja á. Öll
önnur hræðsla er talin félags-
legs eðlis, þ. e. hinar ytri að-
stæður og fólkið sem börnin •
alast upp með segja þeim að
þau eigi að vera hrædd við
þetta en ekki hitt.
Að þessu athuguðu og því að
hér telur almenningsálitið alla
vita allt er hið framangreinda
sennilega ekki svo einkenni-
legt, aðeins mannlegur breysk-
leiki sem æskilegt væri að
menn gætu sigrast á, og sem
aukin þekking hlýtur að hjálpa
mönnum til að sigrast á, hugs-
aði ég.
En alltaf eru menn að verða
fyrir vonbrigðum. — Og undan
farna mánuði hef ég rekizt á
þriðju tegund sérfræðinga-
hræðslu, þ. e. hræðslu sérfræð-
inga við sérfræðinga, og þessi
hræðsla er svo alvarleg, að með
henni virðist vera hægt að
binda alla gagnrýni innan heilla
stétta.
í haust kom út bók. sem
nefndist Heilsurækt og manna-
mein, og var mikið auglýst sem
vizkulind fyrir almenning. Bók
in átti að vera auðskilin, hrein-
skilin, margfróð og sannfróð —
var dýr í innkaupi, eins og
vænta mátti um slíka bók. Eft-
ir jólin kom svo önnur bók:
Heilsufræði handa húsmæðr-
um — og slagaði upp í hana
að dýrleika. Um hvoruga bók-
ina birtist nokkur ritdómur.
Kvennasíðunni hefur virzt báð-
ar þessar bækur varða svo
mjög starf húsmóðuxinnar, að
hún hefur hvað eftir annað leit
að fyrir sér um að fá einhvern
sérfræðing til þess að láta álit
sitt í ljós. En alltaf er sama
svarið. Eg vil það ekki og get
það ekki af því að N. N. er
vinur minn, en mér líkar ekki
bókin Niðurstaðan verður sú,
Hvar ájég "að láta
dagblöðin?
Það er oft ekki svo létt fyrir
húsmóðurina að leysa úr þess-
ari spurningu. Það er óþægilegt
að láta þau liggja á borðum og
stólum, sem notaðir eru til ann
ars, en hinsvegar mjög gremju-
legt fyrir heimilisfólkið að
hafa aldrei stundinni lengur
frið með blöð, tímarit og bæk-
ur fyrir húsmóður, sem sífellt
er að taka til.
jxeasuam
Hf. Smjörsókn
Þarna eru myndir af tveimur
þarfahlutum, sem leysa vanda-
málið svo að allir, verða ánægð-
ir.- Þetta eru blaðakörfur, önn-
ur búin til úr tágum og rennd-
um trjárimum, hin úr krossvið
með haldi úr tágum.
Alltaf eru menn jafn smjör- I
lausir hér í bæ og alltaf er borg 1
að fé úr ríkissjóði til þess að |
verðbæta smjörið.
Sum heimili hafa alltaf smjör
hvaðan sem það kemur og með ,
hvaða verði sem það er selt.
Oft mun kunningsskapur ráða
mestu um hverjir fá smjörið,
en hitt dylst heldur engum að
hinn kaupgetumeiri hluti bæj-
arbúa stendur mun betur að
vígi um að höndla hnossið.
Mikið hefur verið um það rif-
izt hvort heldur ætti að telja
verðuppbætur landbúnaðaraf-
urða styrk til framleiðanda eða
neytenda. Sé þetta' styrkur til
neytenda er honum undarlega
varið þar sem hin efnaðri heim
ili verða hans aðnjótandi, en
hin ekki. Gremjan, sem smjör-
leysið veldur, eykst stöðugt hjá
húsmæðrunum, sem vonlegt er,
og snýst nú gegn maggadúllu,
sem verður bragðverri með degi
hverjum.
H. f. Smjörsókn, sem er ný-
stofnaður félagsskapur smjör-
dýrkenda, hefur sent Kvenna-
síðunni eftirfarandi fyrirspurn-
ir og tillögur um maggadúllu:
I. Getur Kvennasíðan ekki
aflað sér upplýsinga um það,
hvaða efni séu notuð í smjör-
líki hér á landi?
2. Hafa þau efni það mikið
næringargildi, að það borgi sig
bragðsins vegna að borða það
smjörlíki?
3. íslenzkt smjör kostar 13
að læknarnir skammast sín fyr-
ir Heilsurækt og mannamein
og forðast að hafa hana uppi
við á heimilúm sínum ef gestir
koma, en almenningur er búinn
að kaupa og kaupir bókina.
„Heilsufræði handa húsmæði-
um“ er góð bók að mörgu leyti,
en okkur líkar alls ekki hjúkr-
unarkaflinn“. segja allar þær
hjúkrunarkonur, sem ég hef
hitt að máli, og þar að auki
er bókin alltof dýr til þess að
hægt sé að skylda nemendur
húsmæðraskólanna til þess að
kaupa hana eins og til var ætl-
ast. Hversvegna getur nú hinn
ágæti læknir, Kristín Ólafsdótt
ir, ekki haft samvinnu við ein-
hverja hjúkrunarkonu um
samningu slíks kafla? Er það
þessi upphafna dýrkun hins
„sjálfstæða óháða verks“ eða
aðeins skeytingarleysi um að
nota sér sérþekkingu á öðru
sviði, þó að það vissulega sé
mikið skilt, eða þá hin gamla
rótgróna hræðsla við að spyrja,
og biðja annan bónar. Gaman
væri að fá að álíta það, því að
það er alltaf svo auðvelt að
fyrirgefa það sem stafar af svo
mannlegri viðkvæmni sem
hræðslu, en sennilega er þó
ekki því að heilsa, heldur er
það blákaldir eiginhagsmunir
einstaklinga og útgáfufyrir-
tækja, sem fá að nota sér fá-
fræði almúgans í skjóli þess að
hræðsla sérfræðinganna haldi
allri gagnrýni í skefjum.
Hvenær verður þjóðfélagslíf
okkar svo þroskað að sjálfsagt
teljist að nota sérfræðinga á
hvaða sviði sem er til þess að
setja saman og bera fyrir al-
menning það sem sannast og
réttast reynist á hverjum tíma?
Að lokum þetta:
Kvenfólkinu hefur löngum lið
ist að spyrja heimskulega, af
því að karlmönnunum þykir
svo gaman að finna til yfir-
burða sinna og leysa úr slík-
um spurningum með mjúklát-
um rembingi. í fullu trausti
þeirra gömlu sérréttinda og
með lotningu og aðdáun fyrir
hverskyns sérþekkingu leyfir
Kvennasíðan sér að skora á
ykkur lækna og hjúkrunarkon-
ur, að segja húsmæðrunum
hvernig þið teljið hinar um-
getnu bækur uppfylla þær kröf
ur, sem til þeirra þarf að gera.
Þar sem heimskan og mistökin
eru tákn yndisþokka, hljótum
við að mega spyrja um hina
fyrri, og á þeim grundvelli
virðist einnig mega gagnrýna
hina seinni þannig, að allir geti
unað vel við.
kr. kílóið, með því úrelta bú-
skaparlagi sem hér tíðkast, og
ameríska smjörið var mun ó-
dýrara hingað komið. Er þá
nokkur sanngimi í því að selja
þennan bölvaðan óþverra á 5
kr. kílóið. — Og væri ekki at-
hugandi að koma hér á alls-
herjar smjörlíkisbindindi?
Fyrir smjörlíkispeningana
mætti stofna minningarsjóð, t.
d. um Eggert Ólafsson, og
verja síðan fénu til hagnýtra
landbúnaðarframkvæmda, í
þeirri von að næsta kynslóð
þurfi ekki að verða að athlægi
fyrir að biðja um íslenzkt
smjör. H.f. Smjörsókn.
SVAR KVENNASÍÐUNNAR.
Samkvæmt rannsóknum nær-
ingarefnafræðinga á smjörlíki
fyrir stríð, hafði það hér um bil
sama næringargildi, miðað við
hitaeiningar, þ. e. jafn mikið
af smjöri og smjörlíki lét lík-
amanum jafn margar hitaein-
ingar í té. Aftur á móti var
, Framhald á 5. síðit.
Húsráð
Blekblettum er auðvelt að
ná úr, ef þeir ná aldrei að
þorna. Þerrið fyrst blekið burt
eins og hægt er, vætið síðan
blettinn í örlitlu volgu vatni
og þerrið jafn harðan, endur-
takið þetta þar til bletturinn
er horfinn. Náist bletturinn
ekki alveg þannig, er gott að
leysa svolítið af bórax upp í
vatninu, en það þarf að þvost
vel burt aftur, því bórax inni-
heldur bleikiefni og getur haft
áhrif á lit efnisins, sem verið
er að hreinsa, ef það liggur
lengi á.
Venjulegt matarsalt er mjög
gott til að hreinsa ýms matar-
ílát, t. d. er gott að ná mjólkur-
skán úr flöskum með því að
setja í þær gróft salt og svolítið
vatn og hrista síðan vel og
vandlega.
Oft er mjög vont að hreinsa
potta, ef illa brennur við þá.
Langbezta ráðið undir slíkum
kringumstæðum er að strá sóda
í pottinn, bleyta í örlitlu vatni
og láta liggja næturlangt. Skóf-
in liggur þá oftast nær laus að
morgni.
★
Nú er lopi seldur í öllum
regnbogans litum, en ýmsir
kvarta undan því að litimir
vilji renna saman t. d. í peys-
um með útprjónuðum bekkjum
eða röndóttum. Þetta má alveg
varast með því að setja dálítið
edik í skolvatnið, þegar flíkum
ar eru þvegnar a. m. k. nokkur
fyrstu skiptin, seinna er eins"
og liturinn festist í.