Þjóðviljinn - 12.04.1944, Blaðsíða 4

ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 12. apríl 1944
Miðvikudagur 12. apríl 1944 — ÞJÓÐVILJINN
þlÓÐVILIINN
Ote«fa»di: SatnmningmrfUhhm tdHft* — HaiaMat^akhtmnn.
Bitatjéri: tifwíur &uðmundatnn.
Sti4rmaUlaríMj4rar: Kinmr Olftimmt, tífféa Sifurkfariarnn.
Ritetjóraarrítrifítofa: Átutwrirmti 1S, •ími StfS.
Afgr«ið»l» f aaalýríafar: ikHmörihutíf 19, avmi SMi.
PnBteaoiðja: Yikinfrprmti h.f., Gnrínatrmti 17.
Afifaiftarr«r«: 1 lUykjarfc af aágrawrí: Kr. « 00 á nlaiaW.
Urí á laadl: Kr. í-00 á mimnBi.
„Annaðhvort aftur á bak
ellegar nokkuð á leið66
Vér sjáum fyrir endalok þessarar styrjaldar. Fyrir hverri þjóð rísa
í stríðslokin vandamálin, spurningarnar, sem fólkið heimtar svarað, —
'ólkið, sem hefur barizt í þessu stríði eða þolað áhættur þess, — sjó-
mennirnir, sem siglt hafa á hættusvæðunum, — verkamennirnir, sem
unnið hafa að framleiðslunni, — bændurnir, sem framleitt hafa mat-
inn, — konurnar, börnin, — allir, sem krefjast þess nú af stjórnmála-
mönnum þjóðanna að stríð og fasismi komi aldrei aftur.
Vér íslendingar verðum að svara þeim spurningum sem aðrir,
svara þeim nú á næstu mánuðum.
Það er aðeins um tvennt að ræða:
Annað hvort höldum vér áfram — eða aftur á bak.
Áfram: Einbeitum kröftum þjóðarinnar að því að tryggja það, að
hver einasti maður vinni, að enginn þurfi að hafa áhyggjur út áf skorti
eða óttast atvinnuleysi, að hver maður búi við batnandi og örugg lífs-
kjör, að hver fjölskylda hafi að minnsta kosti þriggja herbergja íbúð,
að hver unglingur hafi aðgang að menntun, svo sem hann þráir, að
þjóðin geti verið viss um að halda frelsi sínu og skapað sér atvinnu-
legt öryggi með stórfelldum viðskiptasamningum við aðrar þjóðir. Og
allt þetta yrði aðeins mögulegt með alhliða hagnýtingu þeirra auðlinda,
sem land vort á í sjó, fossum, hverum og mold, — með beitingu full-
kominnar tækni og hagnýtingu vísindanna, — og með því að öll þjóðin
vinni að þessu full áhuga og eldmóðs. — Það er þetta, sem Sósíalista-
flokkurinn vill að koma skuli. Það er þetta, sem hann vill fá samvinnu
við öll framsækin öfl um að skapa, hvar sem þau annars standa í flokk-
um eða landssamtökum.
Aftur á balc: Sundra kröftum þjóðarinnar í hjaðningavíg stétta-
kúgunarinnar, þar sem örfair voldugir auðjarlar stöðva atvinnutækin,
til þes' að beygja verkamennina, — rýra lífskjör sjómanna og allrar
alþýðu, — leiða yfir fólkið atvinnuleysi og skort forstríðsáranna, —
knýja barnflestu fjölskyldurnar til að hafast við í heilsuspillandi „íbúð-
um“, bönnuðum með lögum, — neita æskunni eigi aðeins um mennt-
un, heldur líka um atvinnu og óskapast svo yfir spillingu hennar og
dáðleysi, — ofurselja frelsi þjóðarinnar erlendum auðdrottnum og enda
með því að selja landið’ einhverju ágangssömu auðveldi sem herstöð.
Þetta hefst aðeins með því að fyrst sé verðlýðshreyfingin brotin á bak
aftur (— auðvitað undir herópinu: að útrýma kommúnismanum — að
Hitlers sið —) og þorri þjóðarinnar beygður undir ok afturhaldsstjórn-
ar, sem sleppir því að hagnýta tækifærin, sem þjóðin hefur til stór-
felldra framfara, með öðrum orðum: skipuleggur afturfarir, kreppur og
hrun.
Það er þetta; sem íslenzka afturhaldsliðið vill og með afturhaldi
er átt við þessa aðilja: 1) Vísisliðið, — 2) Jónas frá Hriflu og nánustu
fylgifiska hans — og 3) þá steinblindu klíku við Alþýðublaðið, sem
ekkert sér í heiminum, nema „vofu kommúnismans“. — Móðursjúkt
hatur á verklýðshreyfingunni, sem þeir kalla kommúnisma, er sálarein-
kenni þessa afturhalds. Skyldleiki þess við fasismann liggur því í aug-
um uppi. Og það er alveg greinilegt að hverju þessi þokkalegi lýður
stefnir, — á hvað hann setur alla sína von: Á það að hálffasistiskt aft-
urhald komist til valda í Ameríku, — búist til að brjóta önnur lönd
undir sig og efni til nýrrar heimsstyrjaldar að nokkrum tíma liðnum
og ísland verði einn stökkpallur afturhaldsins í árás á Evrópu.
Atvinnuleysi og örbirgð að nýju, — nýjar kreppur — nýtt stríð:
það er framtíðin, sem fasistalýðurinn á íslandi vill leiða yfir oss, þetta
steinblinda afturhald, sem ekkert sér nema peninga og völd, en hatar
alþýðuna og frelsisvonir hennar, óttast afl hennar, nært af draumunum
um hamingjusamt og fagurt líf.
íslenzk alþýða! Á afturhaldi þessu að takast að kyrkja í krumlu
sinni vonirnar um nýjan, friðsælan heim, um frelsi og batnandi kjör,
um lífshamingju og öryggi vinnandi fólksins? — Latum það aldrei verða!
Olc Kíílcfích — Eríc Dancy:
TIL DÓMDAGS
Lífið í Danmörku er nú ein-
drægnara og þjóðlegra en nokk-
urn tíma fyrr. Hernámið hefur
jafnað út allan stjórnmálaágrein-
ing. Aldrei hefur jafngott sam-
komulag verið milli flokkanna.
Þó að Kommúnistaflokkurinn
sé opinberlega verr staddur nú
en fyrir hernámið, er hinn ein-
lægasti samhugur milli meðlima
hans og meðlima íhaldsflokks-
ins og hin nánasta samvinna
í leynibaráttunni.
Stjórnmálafundir hafa samt
aldrei verið fleiri en nú. Leym-
samkomurnar eru litlar. Aðeins
fáum völdum baráttumönnum er
leyfður aðgangur. Opinbenr
fundir eru tíðir og geysilega fjöl-
sóttir.
Leynifundir fara næstum allt-
af fram á sama hátt. Jafnskjótt
og dyrunum hefur verið Jokað
eru skipaðir verðir til vonar og
vara. Því næst flytur einn fund-
armanna yfirlitserindi um síð-
ustu stjórnmálaviðburði innan
lands, sérstaklega viðvíkjandi
kröfum Þjóðverja á hendur rík-
isstjórninni og svör stjornarinn-
ar. Því næst eru sagðar fréttir
af ástandinu í öðrum hlutum
Danmerkur og vandlega er svo
rætt, um aðferðir til að breiða
fréttirnar út. Það er lítið um a-
minningar, en alltaf verður ein-
hver til að minna fundarmenn á,
að það sé skylda baráttumanna
að hjálpa ríkisstjórninni til að
vernda sjálfstæði sitt, þangað til
tími er kominn til að hefja á-
hlaup fyrir málstað Bandamanná !
með alla Danmörk að baki.
Á opinberum fundum verður
að ræða mjög varkárlega um
stjórnmál. En tækifærið er not-
að til að syngja ættjarðarljóð í
sameiningu. Danmörk á meir af
ættjarðarljóðum en nokkuð ann-
að land í Evrópu. Og flestir
þeirra eru ortir eftir 1864 og
kia því að Þjóðverjum.
Þjóðverjar bönnuðu að viss
>ð, sem viku að þeim væru
mgin. Þessi ljóð urðu ennþá
nsselli fyrir það. Þau eru nú
ístruð. Og þegar þau eru leik-
i á píano, eru gluggarnir vand-
:ga opnaðir, svo að nágrannarn-
geti heyrt.
Eldgamla fsafold er líka orð-
S mjög vinsælt sökum lags-
s, sem er enski þjóðsöngur-
n. Þjóðverjum er stundum
gt, að það sé leikið sem mót-
æli gegn hernámi íslands !
Dr. Hal Koch, guðfræðipró-
ssor við Hafnarháskóla flutti
ndi á æskulýðsfundum, sem
ru skipulagðir af pólitískum J
ikulýðsfélögum, sem áður voru ;
öndverðum meiði. Dönzku
zistarnir gerðu það, sem þeir
;u, til að koma á stað óeirð-
um á þessum samkomum til að
þeim yrði hætt. Þetta tókst þeim
ekki, en tilraunir þeirra drógu
fjölda lögreglumanna á fundina
til að hlusta á dr. Koch tala um
sögu Danmerkur frá upphafi.
Dr. Vilhelm la Cour, mikils
metinn sagnfræðingur og í miklu
áliti í Þýzkalandi, varð Þjóð-
verjum erfiður viðfangs. Hann
hafði samið tvo ritlinga um
hernámið, sem höfðu verið
bannaðir, en náðu eigi að
síður mikilli útbreiðslu. Hann
flutti erindi á fjögur til fimm
hundruð lokuðum fundum um
allt landið. Þýzkir njósnarar
höfðu sótt alla þessa fundi, sem
höfðu komið þeirri tilfinningu
inn hjá áheyrendum, að Þjóð-
verjar gætu ekki unnið stríðið.
Að vísu sagði .hann aldrei ber-
Hér birtist þriðja greinin með frásögn þeirra
Ole Kiilerichs og Eric Dancy um leynihre|-fingu
Dana gegn nazismanum,, og hin skipulögðu
skemmdarverk er unnin voru til að skaða inn-
rásarherinn.
Það var þessi hreyfing sem að lokum leiddi til
þess að danska ríkisstjórnin sá sig tilneydda að
neita^kröfum Þjóðverja, 29. ág. 1943, með þeim
árangri sem öllum er kunnur, — að danska þjóð-
in nýtur nú alþjóðaviðurkenningar fyrir þátt-
töku sína í baráttunni gegn nazismanum.
Scavenius hafði verið kvaddur
til Berlínar, og orðrómur lék á
því, að Ilitler ætlaði að taka yfir-
völdunum tak. Árangurinn af
heimsókn Scaveniusar var að
hann kom aftur til Kaupmanpa-
hafnar með fyrirmæli frá Þjóð-
verjum um að mynda stjórn. Nú
hirtu þeir ekki lengur um að lát-
ast. Þetta var prússneski brodd-
urinn á nazistafleygnum! Og
En einn af sjálfboðaliðunum
hafði týnt húfu og byssusting, og
ástæða var til að halda, að starfs-
menn Burmester & Wains vissu
eitthvað um það. Fyrirliði sjálf-
boðaliðanna krafðist viðtals við
forstjórann. Hliðið var opnað fyr-
ir honum eftir nokkrar umræður,
,og verksmiðjustjórnin fór til fund-
ar við hann ásamt fulltrúum
verkamanna. Vinna stöðvaðist í
skipasmíðastöðinni. Fyrirliðinn
hótaði að taka skipasmíðastöðina
undir sína stjórn á meðan leitað
væri. Honum var sagt, að það
mundi liafa verkfall í för með sér,
að verkföll ættu sér stað í skipa-
smíðastöðinni út af hvaða smá-
mun sem væri.
Umræðurnar stóðu í nokkra
klukkutíma, og fór svo, að fyrir-
liðinn féllst á að gera verksmiðju-
stjórnina ábyrg'a fyrir að finna
húfuna og byssustinginn. Féllst
hann á að fara með þessu skilyrði.
Þegar hann var farinn, voru hon-
um send skilaboð um,- að leitin
.... . hefði leitt í Ijós, að húfan og
Scavenius syndi sig opmberlega 1. . • • ....
x a a .. 6 ,. J. byssustingunnn læg]u a vissum
bletti á botni skipaskurðsins.
i
(V?. O: ín
með S. S. mönnum, nýja sendi-
herranum og nýja hershöfðingjan-
um!
Hvað hafði æst almenning gegn
dönsku nazistunum?
Danska sjálfboðaliðasveitin var
komin heim frá Ilmenvatnsvíg-
stöðvunum í cins mánaðar leyfi.
Orð lék á, að þeir hefðu verið
beinlínis kvaddir heim til að efla
um orðum, að Þjóðverjar gætu bandarísk áhrif að baki hennar. sviptir hann öllum ginnandi leynd- lögregluna og jafnvel vera —
ekki unnið það. Það, að Churchill upplýsti það ardómi og sýnir hann jafnóglæsi-! henni til fyrirmyndar og ættu ekki
Þetta var Gestapo ofraun. Ef af Bretlands hálfu í febrúar 1940, leyan og hann er í rauninni. j að fara aftur til austurvígstöðv-
hann hefði bara sagt það ! Dag . a$ ef ráðizt yrði á Danmörku, von Kanpisch hershöfðingj, j.anna. Sú saga var sögð í Kaup-
nokkurn var hann handtekinn þá gæti þún ekki vonazt hiálpar fyiv.2 þýzki lierstjórinn í Dan- í mannahöfn, að danski lögreglu-
og látinn í fangelsi. Því næst var fra Bretlandi, hefur aðems auk- mcrku, var hreinræktaður Prússi. stjórinn, Thuve Jacobsen, hefði
farið með hann um allt land og ið traust Dana á einlægni Bret- Þ.Vð átti vel við, að hann notaði sagt Þjóðverjum, að hann vildi
fólk, sem hafði verið meðal á- lands. Bretland reyndi aldrei að einglirni og kom tiginmannlega1 ekki hafa dönsku nazistana í lög-
heyrenda hans látið koma til vinna vináttu Dana með tilboð- fram eins og leikari. Það var ekki reglunni. „Skýrslur oþkar um þá“,
fundar við hann og lögregluna. um og loforðum. En Þýzkalandi von Kanpisch sem gerði Dani sagði hann, „gætu horfið!“
En það var árangurslaust. Eng- var öðru vísi farið! harðskeytta, heldur nazistar þeirra Sjálfboðaliðarnir þrömmuðu
inn fékkst til að bera vitni gegn Þjóðverjar höfðu reynt að sjáhra. Af þeiin mátti sjá hvers > hrokafullir gegnum miðja borg-
honum. En Þjóðverjar kröfðust vmna Dani með fleðulátum, um var að vænta af hinum þýzku , ina. Vegfarendur sneru baki að
þess, að þaggað væri vandlega leiS og þeir þóttust eiga heimt- skoðanabræðrum þeirra. Von þeim. En árekstrar voru óhjá-
Fyrirliðinn hringdi til björgun-
arsveitarinnar. Kafarar sóttu húf-
una og byssustinginn.
Tjón Þjóðverja af völdum
vinnustöðvunarinnar var talið
nema 10000 vinnustundum.
SKEMMDASTARF-
SEMIN OG STRÍÐIÐ.
niður í honum, svo að hann gæti i ingu á að hafa áhrif á st’órnmál Kanpisch verður einhvern tíma
jafnvel ekki rætt við vini sína. Danmerkur. i fæi'f þnð til málsbótar að honum
Eftir langar umræður við Þjóð-1 ,,Wir werden uns Systematisch geðjaðist ekki að dönsku nazist-
verja féllst danska ríkisstjórnin beliebt machen!“ sörðu Þjóð- unum. Lúdke her:i:öfðingi, sem
á að einangra hann undir lög- verjar. ,,Við ætlum á kerfis-Tók t'ið af honum árið 1940, var
reglueftirliti uppi í sveit. bundinn hátt að gera okkur v n- k’ka' óáleitinn. En hitt var annað,
Mál Peters de Hammer Sæla!“ Þetta var góð skrýtla að hann °S þeir voru samherjar,
Gudme var broslegt. Pétur er í fyrir Dani, en dálítið kvíðvæn- —og að lokum, haustið 1942, varð
1 haldsfIokknum og er brcðir leg. ,,Við skulum kenna ykkur
Stens Gudme, sem er í Radi- a3 hugca réít! — Við skulum
kalaflokknum og flúði til Eng- kenna ykkur að finna til á rétt-
lands 1941 og ritaði Danmörk: an hátt!“
,,Fyrirmyndarríki Hitlers. Pét- Versta glappaskot Þjóðverja í
ur hafði mikla ,,föðurlandsást“ Danmörku var að taka ábyrgð á ’ng'’ von Uanneken, sem er naz-
á Finnlandi. Hann hafði barizt dönsku nazistunum. Kveðja °S nátcngdur S. S. og er í
þar sem sjálfboðaliði 1917—18. þeirra var: „Dansk Front!“ Og þeir donskum skilningi ópólitískur og
Hann var stríðsfréttaritari þar voru hetjudýrkendur! Það var
1939—40. Honum voru það miklu auðveldara fyrir Dani að
mótspyrna Dana svo áköf með
skemmdaverkum og bardögum
milli Dana og danskra nazista, að
jLúdke var kallaður heim. í stað
hans kom „pólitískari“ hershöfð-
mikil vonbrigði, þegar Finnland
gekk í lið með Þýzkalandi.
Hann tók brátt upp á því að
ferðast um Danmörku og halda
erindi um það, hvernig hreysti
finmkra hersveda hefði bjargað
þýzkum herfylkjum frá gjöreyð-
gera dönsku nazistana hiægilega
en þýzku nazistana. Þúsund hetj-
ur eða svo hljóta alltaf að vera
hlægilegri en milljónir. Sérstak-
lega ef þær eru sjálfboðaliðar og
eru hetjur andspænis óraunveru-
legum erfiðleikum! Þjóðverjar
ingu. Þetta hrós gerði Þjóðverja komust sjálfir að raun um það, að
alveg tryllta, og þeir gátu að danski nazistaflokkurinn æsti að-
lokum aflað sér nokkurra vitn- eins upp hatur Dana og var Þjóð-
isburða gegn honum og fengu
hann dæmdan í fjögurra mán-
aða fangelsi samkvæmt þeim.
I
STÆRSTA AXARSKAFT
ÞJÓÐVERJA
Aðalorkulind dönsku mót-
spyrnuhreyfingarinnar er h;ð
S’álfkrafa og því hreindanska
eðli hennar. Það er ekki e'nu
sinni grunur vm brezk eða
ókurteis.
Síðan hann tók við hefur
skemmdaverkum fjölgað í Dan-
mörku, þrátt fyrir aðvörun herra
Buhls. Um leið var skipt um
þýzkan sendiherra í Kaupmanna-
höfn, — tók dr. Werner Best, sem
líka er tengdur S. S., við af von
Renthe-Fink. Og þátttaka Dana í
leynibaráttuhreyfingunni hefur
aukizt.
SKEMMDAVERK
FÆRAST í VÖXT.
Aukning skemmdaverkanna frá
þcim tíma stafaði af tveimur á-
verjum til trafala ekki aðeins með
tilliti til tilrauna þeirra til að gera
sig „vinsæla“, heldur líka á á-
þreifanlegri hátt. Hann vakti ekki
aðcins hatur á skipulagi nazism-; stæðum: geysilegu hatri almenn-
ans, heldur espaði menn til ings á dönsku nazistunum og
skemmdarvcrka. Iharðnandi afstöðu almennings
Það er dálítið sérstakt að vera gegn Þjóðverjum, sem gerðu ráð-
útlendingur í Iandinu. Það er dá- stafanir gegn þessu hatri. Það
’ítið leyndardó.msfullt. og útlend- varð alkunnugt sökum leyniblað-
ngi Ieyfist margt. En að prédika
nazisma á dönsku í Danmörku
anna, að Hitler fékk köst út af
Danmörku.
kvæmilegir. Nazistarnir notuðu
byssustingina sem bárefli og
hleyptu af byssunum. Þeir réðust
á konu, sem reyndi að taka mynd
af þeiín.
í einuni árekstrinum skutu
dönsku nazistarnir á mannþyrp-
ingu, sem æpti „landráðamenn“
til þeirra, og særðu ellefu manns.
Níu ára gamall drengur var sleg-
inn niður.
Gremja almennings varð svo
bitur, að Þjóðverjar neyddust til
að afvopna hina dönsku apa sína.
Á meðan sjálfboðaliðarnir
dvöldust í Kaupmannahöfn kom
fyrir atvik, sem sýnir sjálfsþótta
þeirra og þá bölvun, sem þeir
gerðu hinum þýzku húsbændum
sínum.
Danskur hermaður, sem var á
gangi meðfram skipaskurði ná-
lægt skipasmíðastöð Burmester &
Wains, neitaði að heilsa nokkrum
af þessum sjálfboðaliðum. Þeir
skoðuðu þetta sem móðgun og
hófu hávær illindi. Bæjarmenn,
sem áttu leið þarna, skárust í leik-
inn. Fleiri sjálfboðaliðar þustu
þangað frá hermannaskálum í
grenndinni.
í þessu var hringt til liádegis-
verðar í skipasmíðastöðinni.
Verkamenn byrjuðu að streyma
út, en er þeir sáu sjálfboðaliðana,
hörfuðu þeir inn fyrir hliðið og
settu lás og slá fyrir. Sjálfboða-
liðarnir töldu sig nú aftur móðg-
aða og lokun hliðsins batt enda á
fyrri og minni áreksturinn.
A síðast liðnu ári stofnaði
danska ríkisstjórnin 1.5000 manna
varðlið gegn skemmdastarfsemi.
En ekki tók hún samt upp dauða
refsingu.
Þjóðverjar eru orðnir kviðnir út
af vexti skemmdaverkanna.
Smeykastir eru þeir við járn-
brautaskemmdir, sem nú eru
framdar svo að segja á hverri
nóttu.
Ef bardagar hefjast aftur í Nor-
egi verða dönsku járnbrautirnar
miklu mikilvægari fyrir Þjóðverja
en nú.
Ekki er hægt lengur að skoða
Danmörku sem skaga með svo og
svo mörgum eyjum með tilliti til
samgangna. Jótlandsskagi, Fjón,
Sjáland og eyjarnar eru tengd
saman með járnbrautaferjum, og
Sjáland er tengt bæði Þýzkalandi
og Svíþjóð með járnbrautaferjum.
Ef Þjóðverjar þyrftu skyndilega
að flytja herfylki og birgðir þeirra
fljótt til eða frá Noregi, væri allt
komið undir öryggi og hraða á
dönsku járnbrautunum. Og þeir
óttast, að ef til þess kæmi mundi
öll danska þjóðin skipa sér við
hlið skemmdaverkamannanna.
Danmörk er miklu flatara land en
Noregur og ómögulegt að koma
af stað skriðum. En á hinn bóg-
inn er hún niiklu þéttbýlli.
Þeir hafa því breytt um aðferð.
í fyrstu var dönsku blöðunum
bannað að tala um skemmdaverk-
in.
Aðvörun Buhls 2. september
1942 var merki til blaðanna um
að gera þau að opinberu máli. En
þau birtu enn engar nákvæmar
fréttir af skemmdaverkunum.
Snemma á árinu 1942 kallaði
von Hanneken hershöfðingi
dönsku ritstjórana á sinn fund og
sagði þeim, að þeir yrðu að segja
nánar frá skemmdastarfseminni.
Hann sagði þeim, að hér væri líka
um að ræða eignir Dana og það
væri þeirra hlutverk að koma í
veg fyrir, að þær væru eyðilagðar.
Fjársöfnun til danskra
flóttamanna 120 þús kr
Fjársöfnunin til hjálpar dónsh-
um flóttamónnum nemur nú sam-
tals 120 þús. lcr. Eftirfarandi grein-
argerð um söfnunina hefur Þjóð-
viljanum borizt frá Kristjáni Guð-
laugssyni: '
„Frá starfsfólki eftirgreindra
stofnana og fyrirtækja: Kolaverzl-
un Guðna og Einars 340 kr. Efna-
gerð Reykjavíkur 335 kr. Eggert
Kristjánsson h.f. 500 kr. Víkings-
prent 130 kr. Verðandi 550 kr.
Pós'thúsið 255 kr. Viðtækjaverzl-
un ríkisins 120 kr. Skrifstofa verð-
lagsstjóra 1175 kr. Sundhöllin 655
kr. Skömmtunarskrifstofa ríkisins
230 kr. Lýsi h.f. 480 kr. Lands-
bankinn 1510 kr. Heildverzlun
Garðars Gíslasonar 850 kr. Ríkis-
prentsmiðjan Gutenberg 740 kr.
Magnús Th. S. Blöndahl 215 kr. j
Tryggingarstofnun ríkisins 2080
kr. Nokkrir menn af Slökkvistöð-
inni 500 kr. Electric h.f. 300 kr.
Kennarar í Miðbæjarskólanum
1050 kr. 11 ára bekkur G Mið-
bæjarbarnaskólanum 75 kr. Ilall-
dór Kjartansson stórkaupmaður
kr. 2500. Safnað af Morgunblað-
inu 5460 kr. V. í. 300 kr. Gagn-
fræðaskóli Reykvíkinga 1500 kr.
Lýsi h.f. 1000 kr. Próf. Ágúst H.
Bjarnason í minningu próf. Har-
alds Ilöffdings 600 kr. Frá Fríðu
og Trausta 100 kr. Frá GuðÍaugu
Narfadóttur 50 kr. Samtals hafa
þá safnazt kr. 120.000.00“.
HL Smjdrsóbn
Framh.af 3. síðu
það ekki talið innihalda nein
bætiefni, sölt né fiturík efni,
sem smjörið oftast hefur.
Úr hverju smjörlíkið nú er
framleitt hér vitum við ekki,
en fyrirspurnirnar birtast hér,
ef þeir sem hlut eiga að máli
vildu.svara þeim beint, annars
mun Kvennasíðan reyna að
komast fyrir leyndarmálið svo
fljótt sem unnt er.
En blöðin fara sér samt hægt,
og skemmdaverkin eru sennilega
um tíu sinnum fleiri en blöðin
segja frá. Og frá byrjun ársins 1943
hefur þeim aðallega yerið beint
gegn járnbrautunum.
Það kemur varla fyrir sú nótt,
að Þjóðverjum sé ekki gerð ein-
hver bölvun. Þýzkir hermanna-
skálar eru sprengdir upp, lestir
settar út af sporinu, vagnar eyði-
lagðir, skotfærabirgðir sprengdar
ujip, kveikt í verksmiðjum og
vöruhúsum.
Brezki flugherinn vitjar Dan-
merkur sjaldan, þó að heimsóknir
hans séu mjög velkomnar og séu
íbúunum til mikillar uppörfunar,
sérstaklega þó skemmdaverka-
mönnunum og „lestasprengjur-
um“, sem skoða sig sem deild úr
honum.
Það eru líka aðrar ástæður til
þess, að brezki flugherinn er sú
deild úr herafla Breta, sem Danir
eru hrifnastir af. Það eru Danir
í brezka flughernum og norska
flughernum auk þeirra mörgu
bandarísku og kanadisku flug-
manna, sem eru af dönskum ætt-
um.
Frá leihshólanum í Tjarnarborg.
Sumargjöf 20 ára
i
Framnald af 1. síðu
Kaupþingssalnum og lagði fram
frumvarp til laga fyrir félagið, er
hlaut yfirskriftina: „Lög fyrir
Barnavinafélagið „Sumargjöfin“.“
Segir þar svo í 2. gr.: „Tilgangur
íélagsins er að stuðla að andlegri
og líkamlegri heilbrigði og þroska
barna í‘ Reykjavík og vernda þau
"yrir óhollum áhrifum“.
Undirbúningsnefndin var kosin
bráðabirgðastjórn til aðalfundar,
scm haldinn var 28. maí sama ár,
var þá kosin 5 manna stjórn og
hlutu þessir kosningu: Steingrím-
ur Arason, formaður, Aðalbjörg
Sigurðardóttir, Steinunn Bjart-
xnarsdóttir, séra Magnús Helga-
son og Steindór Björnsson. Stofn-
endur félagsins voru 80, margir
þeirra kunnir áhrifamenn og cru
flestir þeirra í félaginu enn,' ncma
þeir sem látizt hafa eða flutzt
burtu úr bænum.
Árin 1924—1926 starfrækti fé-
Iagið dagheimili í Kennaraskólan-
um, en 1927—1930 var ekkert
dagheimili starfrækt, m. a. vegna
skorts á húsnæði og einnig til
þess að leggja sem mesta áherzlu
á að reisa hús fyrir starfsemnia
(Grænuborg).
Árið 1931 var hafin starfræksla
dagheimilis í Grænuborg og heim-
ilið verið starfrækt þar síðan, nema
nú er þar aðeins dagheimili á
sumrin, en húsið leigt til skóla-
starfsemi.
Árið 1936 var starfsemin hafin
í Vesturboi-g, fyrstu 2 árin sem
dagheimili og vistarheimili, en síð-
an sem vistarheimili.
Árið 1941 var starfræksla Tjarn-
borgar hafin, og er þar starfrækt
vöggustofa, leikskóli og dagheim-
ili. Á s.l. ári var svo hafin starf-
ræksla Suðurborgar og er þar
einnig vöggustofa, leikskóli og
dagheimili.
Á þessum árum, sem félagið
hefur starfrækt dagheimili, hafa
alls 3161 barn dvalið á vegum
félagsins. Fyrsta árið sem dag-
heimilið í Grænuborg var starf-
rækt dvöldu þar 53 börn, en s.l.
ár dvöldu á heimilum félagsins
samtals 474 börn.
S.l. ár nam rekstrarko aður-
inn rúmlega 500 þús. k
Árið 1931 fékk félagið fyrst
fjárstyrk frá bænum, 1500 kr., en
árin 1933 og 1934 engan siyrk írá
bænum, en 1935 leggur bærinn
fram 1200 kr. og hefui framlag
hans síðan farið hækkandi og nam
s.l. ár 135000 kr.
Ríkið lagði fyrst fé til starfsem-
innar árið 1035 og nemur framlag
þess á 8 árum samtals 57500 kr.
Sumargjöf hefur því kostað
barnaheimilisstarfsemina að %.
S.l. ár voru 799 félagsmenn í
Sumargjöf.
ÞRJÚ ÞÚS. KR. GJÖF í
VÖGGUSTOFUSJÓÐ RAGN-
IIEiÐAR S. ÍSAKSDÓTTUR.
Sumargjöf barst í gær 3 þús. kr.
gjöf í Vöggustofusjóð Ragnheiðar
S. Isaksdóttur, er ísak Jónsson og
kona hans stofnuðu á s.l. ári. Var
gjafabréfið svohljóðandi:
„Bandalag kvenna hefur ákveð-
ið að gefa kr. 3000.00 í Vöggu-
stoúsjóð Ragnheiðar Sigurbjarg-
ar ísaksdóttur í tilefni af 20 ára
afmæli Sumargjafar og til minn-
ingar um þær frú Kristínu Símon-
arson og frú Camillu Bjarnason,
sem mikinn þátt áttu í stofnun
Sumargjafar. Nefnd fjárupphæð
hefur verið lögð inn í bankabók,
sem fylgir með þessu bréfi.
Fyrir hönd bandalags kvenna,
Aðalbjörg Sigurðardóttir.
Guðrún Pétursdóttir.
Svanfríður Hjartardóttir“.
Stjórn Sumargjafar skipa nú
þessir menn:
ísak Jónsson kennari, formaður;
Árni Sigurðsson prestur, ritari;
Jónas Jósteinsson kennari, gjald-
keri; Aðalbjörg Sigurðardóttir frú,
Arngrímur Kristjánsson skóla-
stjóri. Helgi Elíasson fulltrúi og
Ragnhildur Pétursdóttir frú.
Formaður félagsins fyrstu 16
árin frá stofnun þess var Stein-
grímur Arason kennari.
Að lokinni ræðu formannsins,
ísaks Jónssonar, tóku einnig til
máls Jónas Jósteinsson, Steindór
Björnsson og Aðalbjörg Sigurðar-
dóttir.
Sumardagurinn fyrsti — fjár-
söfnunardagur Sumargjafar — er
eftir nokkra daga og vonast fé-
lagsstjórnin að bæjarbúar sýni enn
einu sinni fullan skilning á starf-
semi félagsins.