Þjóðviljinn - 22.06.1944, Síða 3

Fimmtudagur 22. júní 1944.
ÞJÓÐVILJINN
i
RITSTJÓRl:
RANNVEXG KKISTJÁNSDÓTTIK
J
W.Júní /944
n
jKonan frjáls í frjálsu landi
■-----jjarlœg hugsun lengi var.
Ánauð háð var hönd og andi,
hlehkir vanans alstaðar.
Innibyrgð í höll og hreysi
húsmóðir og ambátt vann.
JLoks gegn sagga og sólslcinsleysi
■svali morgunbjarmans rann.
Konan frjáls í jrjálsu landi,
jjélagsstejna okkar varð.
JSysturþeli og bróðurbandi
hyggja skyldi upp sérhvem garð.
■Senn þœr vöktu fleiri og jleiri,
É%ngu gleggri og dýpri sýn,
lárbjarminn varð alltaj meiri,
\unz i heiði dagur skín.
Nýi timinn kallar, kallar:
Kona, þorðu að vera jrjáls.
Lands vors dœtur allar, allar,
ok ei þola og jjötra um háls.
Hlekki úr járni og hleklci úr rósum
hóndin jrjáls mun slíta jafnt.
Aðstóðu vér einmitt kjósum
eins og jrjálsar konur samt.
Heilar'saman, systur állar.
Sólarupprás heilsum vér.
Stundin komin, starfið kallar,
svarfssvið opið hvar sem er.
Þroskist samtók, orka og andi
oklcar systra og brœðralags.
Konan jrjáls í jrjálsu landi
jagnar sól hins nýja dags.
Ingibjörg Benediktsdóttir.
I !Ma ioelðii 7
Eftir Dýrleifu Árnadóttur
Margar konur velta nú fyrir sér
Iþeirri spurningu: Hver verður
staða mín á komandi árum? Hver
-verða mín kjör?
Við fögnum því allar íslenzkar
ikonúr, að aldagamall draumur ís-
lenzku þjóðarinnar um fullt sjálf-
stæði er að rætast. Jafnframt ósk-
um við þess að hið nýja lýðveldi
verði fullkomnara og betra þjóð-
. skipulag, en það sem við nú bú-
um við. Við gerumst meira að
:segja svo djarfar að láta okkur
dreyma um, að íslenzka lýðveldið
muni ef til vill jœra okkur fyrr eða
síðar fullt frelsi, fullt sjálfstæði,
sömu laun fyrir sömu vinnu og
þá aðhlynningu, sem ’þarf til þess
að við getum notað krafta okkar
sem frjálsir og óháðir samfélags-
þegnar og í senn eiginkonur, hús-
anæður og mæður.
Hvílík orka fer ekki forgörðum
S okkar litla menningarsamfélagi
ameðan meginþórri kvenna má
hýrast í eldhúsum sínum langa
æví. Gáfukonur, snillingar, hug-
vitskonur, skáld, konur, sem unn-
:ið gætu afrek á ýmsum sviðum
menningar og tækni, cf að þeim
væri hlúð og þær fengju aðstöðú
til að verja tíma sínum að nokkru
leyti til sinna hugðarmála.
Konur vinna enn fyrir svo smán-
.•arlegum launum samanborið við
:aðrar vinnustéttir, að þeim er of-
viða að vera í senn fyrirvinnur
heimila, eiginkonur og mæður.
Vcnjulega verða þær því að velja
um annað livort — neita sér um
annað hvort. Og þó má með sanni
segja að íslcnzkum konum hafi
.-aldrei liðið betur en nú. Eigi að-
-eins hafa þær, eða megin þorri
þeirra, komizt hjá liinu mikla
styrjaldarböli, sem þjáir ennþá
Fjallkonan hopar af hólmi
konur annarra landa, heldur hefur
auðsæld íslenzku konunnar aldrei
verið mciri. Aldrei fyrr hefur slílc-
ur fjöldi kvenna unnið fyrir pen-
ingum við framleiðslu og önnur
störf, tiltölulega stuttan vinnu-
tíma, getað kcypt sér sæmileg föt
og veitt sér gleði og þægindi áður
óheyrð. — Vinnukonuáþjánin er,
sem betur fer, að afmást og skyldi
aldrei framar rísa upp. En þetta
eru aðeins ófullkomin stundar-
gæði,.sem núverandi ýtri aðstæður
liafa skapað í bili. Mikil hætta er
á að fari á sömu leið eftir þetta
stríð og hið fyrra, að reynt verði
á allan hátt að bola konunni burtu
af vinnumarkaðnum, cða lækka
laun hennar gífurlega, sé hún ekki
sjálf á verði um hagsmuni sína og
efli að miklum mun samtök sín.
Raunverulega er enn litið á kon-
una sem aðskoladýr, sem þægilegt
sé að grípa til þegar vöntun er á
vinnuafli, henni megi bjóða svo að
segja hvað sem er, að launum, og
losna megi við hana, þegar hennar
er ckki lengur þörf í framleiðsl-
unni.
Aldrei hefur konan sýnt jafn
greinilega, livað hún megnar og í
þcssu stríði. Sumir telja að Sovét-
ríkin eigi ekki hvað sízt sigra sína
því að þakka, að konan nýtur þar
fulls frelsis og jafnréttis við karl-
manninn, og hefur gctað leyst
hann af hólmi á flest öllum starf-
sviðum og þannig tvöfaldað getu
þjóðarinnar til sóknar og varnar.
Þó íslenzka þjóðin eigi ckki lönd
að verja í sama skilningi og þjóð-
ir, sem í stríði standa, þá reynir
aldrei meir en nú á það, hvers hún
inegnar, hvort sjálfstæðið verður
henni að falli eða leiðir liana til
Framh. á 6. síðu.
Það var hátíð á Þingvöllum við
Öxará, þjóðhátíð sem aldrei mun
líða úr minni nokkurs manns sem
þar var þátttakandi. Á engu and-
liti sást æðrúsvipur, enginn lét sér
bregða við vot klæði né vota skó.
Þögul hrifníng og eftirvænting
skein úr hverju andliti, og slík
hrifning var meiri og dýpri en svo,
að öll rigning veraldar gæti þveg-
ið hana burt.
Mönnum varð vissulega tíðrætt
um veðrið, og margir létu í ljós
þá skoðun, að ef bara veðrið hefði
verið gott, hefði allt verið fullkom-
ið. En mér fannst rigningin hjálpa
til að gera hátíðina ennþá ógleym-
anlegri og ennþá fullkomnari en
hún hefði getað verið í sólskini.
Rigningin varð fyrir mér táknræn
fýrir hina erfiðu aðstöðu smáþjóð-
arinnar í heimi þeim sem við lif-
um í í dag og táknræn fyrir hina
| jöfnu, hörðu lífsbaráttu íslenzku
þjóðarinnar — og þjóðin okkar
sigraði rigninguna eins og við von-
um að frelsi smáþjóð til handa
muni verða viðurkennd og sigr-
andi stefna í stríðslok.
Hátíðahöldin fóru fram sam-
kvæmt áætlun og voru þjóðinni
og hátíðanefndinni til sóma, en
fjallkonan brást. Það var annað
tákn hátíðarinnar, tákn sem ekki
var jafn ánægjulegt og hið fyrra,
tákn sem við vonum að sé aftur-
ganga hins liðna tíma, en ekki for-
boði komandi ára.
Ilin eina kvenlega vera, sem oþ-
inberlega var ætlað að setja svip
á hátíðina, var ung stúlka í gcrfi
fjallkonunnar. Koma fjallkonunn-
ar var boðuð hvað eftir annað, en
fjallkonan rann af hólmi, og munu
flestir hafa saknað þess.
Ef til vill var þetta smáatriði,
en það var svo órökrétt á einhvern
liátt, að það skildi eftir vonbrigða-
tóm í hjörtum margra. Þingheim-
ur Iét sig veðrið engu skipta, þing-
menn og ræðumenn kipptu sér ckki
upp við það þó regnið skylli á
skalla og ásýnd, hinir erlendu
sendimenn sýndu hinn mcsta
hetjuskap — að renna ekki af
hólmi —, og hví þoldi þá ekki
fjallkonan okkar einnig veður og
vind? „Fjallkonan fríð“, ímynd
íslands, þolir ekki lengur regn það,
er fellur yfir fósturjörð vora. Eru
kvcnnaminna hugsjónir karlmann-
anna búnar að villa þeim svo sýn,
að þeir sjá nú ekkert annað í þessu
kvenlega tákni fósturjarðarinnar
en viðkvæma fegurð sem ckki má
vökna. Er það einungis hin „jagra
Vanadís“ sem enn einu sinni á að
meðtaka „lof og prís“? Er fjall-
konan ísland orðin veizluskraut,
eins og einhver liáttvirtur útvarps-
ræðumaður hafði komizt að orði
um konuna annan hvorn hátíðar-
daginn? Skilja menn ekki lengur,
að því aðeins gerðu menn kven-
lega veru að tákni íslands að í
henni sáu menn grómagnið, styrk-
leikann og staðfestuna — og svo
halda menn að slíkt tákn þoli ekki
lengur sól og regn, það tvennt sem
nauðsynlegt er svo að landið beri
ávöxt.
Ég hlakkaði til að sjá fjallkon-
una bjóða veðrinu byrginn, brosa
gegn regninu, kasta höfði við
storminum, hefja raust sína, hylla
fánann og hjálpa til að auka enn-
þá sólskinið í hugum fólksins.
Sjónin brást, en það var ekki
það sem olli mér sárastra von-
brigða, heldur hitt, að slíkur at-
burður bar svo ótvíræðan vott um
skort hinnar karlsetnu hátíðar-
nefndar á hinni háttmetnu dyggð
kynsins — rökréttri hugsun.
Fjallkonan hopaði og kvæði
Huldu var lesið af karlmanni. Er
þá veizluskrautinu einnig synjað
máls, eða töldu menn kvenrödd
mundi spilla helgi þingstaðarins?
Ef frú Bjarklind ekki gat lesið
kvæði sitt af einhverjum orsökum
(um það er mér ekki kunnugt),
hví völdu menn þá ekki konu í
hennar stað, t. d. Soffíu Guðlaugs-
dóttur eða einhverja aðra af leik-
konunum? Svarið er ofur einfalt.
Konurnar hafa brugðist skyldu
sinni við þjóðina, með því að taka
svo lítinn þátt í opinberum mál-
um. Á þingi er engin kona. Þess
vegna skipa menn heldur ekki
konur í nefndir, konurnar létu allt
afskiptalaust og árangurinn er sá,
að á myndum þeim, sem teknar
hafa verið af framkvæmd lýðveld-
isliátíðahaldanna, er ekkert konu-
andlit nema sem þúst í mann-
fjöldanum. Myndirnar munu
geymast sem sögulegar minjar og
eftir hundrað ár munu börnin
spyrja: Voru þá engar konur til á
íslandi. — Því að eftir hundrað
ár vona ég að hliðstæðir atburðir
yrði ekki látnir afskiptalausir af
kvenþjóðinni. Ég býst við að sú
von geti verið von okkar allra, og
til þess að hún rætist verðum við
nú, íslenzku konur, að skilja vorn
vitjunartíma, hrista af okkur mók-
ið og gangast undir þær skyldur
sem fylgja því að vera þegn hins
unga endurfædda íslenzka lýðveld-
is. Við eigum eftir að umskapa lýð-
veldið eftir þörfum almennings og
treysta líf þess. Til þess að það
mcgi vel takast verður alþýðan í
landinu, hinir vinnandi þegnar, að
talca málin í eigin hendur, og mun-
ið konur, að við erum meira en
helmingur íslenzkra þegna. Munið
einnig, að með breytni vorrí get-
um við fyrst aftur rétt við rök-
vísa hugsun karlkynsins og skiln-
ing þess á fjallkonunni.
Landsfundur kvenna
19. júní, þann dag er íslenzkar
konur hlutú kosningarrétt og síð-
an hefur orðið hátíðisdagur þeirra,
var fundur settur í Hátíðasal Há-
skólans. Það var Landsfundur
kvcnna.
Við setningu fundarins voru
fjöldamargar konur mættar, að-
komnar frá öllum landshornum. —
Fundurinn hófst með guðsþjón-
Hciðursgestir fundarins voru frúr
forseta og borgarstjóra.
ustu í háskótakapcllunni. Síðan
var gengið í Hátíðasal Háskólans.
Þar setti frk. Laufey Valdimars-
dóttir ,forseti Kvenréttindafélags
íslands, fundinn með stuttri ræðu,
þar sem hún minntist látinna fé-
lagskvenna íslqnzkra og tveggja
þeirra forgöngukvenna hinnar al-
þjóðlegu kvenréttindahreyfingar,
er, síðan síðasti Landsfundur var
haldinn, hafa látið lífið í barátt-
unni gcgn nazismanum, en eins og
kunnugt er liafa nazistar svipt
konuna öllum borgaralegum rétt-
indum.
Síðan ávarpaði frú Aðalbjörg
Sigurðardóttir fundinn. Gaf hún
ofurlítið yfirlit yfir stöðu konunn-
ar í fortíð og nútíð, minntist á
hið nýstofnaða lýðveldi, sem hún
kvað vera eins og barn í reifum,
barn sem þyrfti* góðs uppeldis og
aðhlynningar ef það ætti að verða
góður þegn í samfélagi þjóðanna
og liollur sjálfum sér, skírskotaði
hún síðan til kvennanna og kvaðst
vona að þetta unga óskabarn ís-
lenzku þjóðarinnar yrði ekki móð-
urlaust á fyrstu þroska árum þess.
Minntist hún síðan á þau tvö
aðalmál, sem fyrir fundinum
Iiggja. En þau eru: í fyrsta lagi
skipulagning Landssamtaka
kvenna um kvenréttindamálin, og
í öðru lagi lcröfur þær er konurnar
vilja gjöra til hinnar nýju stjórn-
arskrár lýðveldisins.
Hvatti hún síðan fundarkonum-
ar til að bindast samtökum um
að fá konurnar til meiri þátttöku
í opinberum málum. En aðalá-
lierzluna lagði frú Aðalbjörg á
skyldur þær er frelsinu fylgdu.
Ivonurnar kvað hún hafa fengið
mikið frelsi, en ekki ennþá gengist
undir þær þegnlegu skyldur er
frelsinu fylgdu, viðvíkjandi hinu
opinbera lífi, en með þeirri vakn-
ingu er lýðveldisstofnuninni fylgdi
kvaðst hún vona að einnig fylgdi
vakning kvennanna til umhugsun-
ar um stöðu sína og skyldur við
hið unga lýðveldi. Að lokum lýsti
hún því yfir að við þennan fund
væru af sinni hálfu svo miklar von-
ir tengdar, að hún ætlaðist til að
hann yrði sögulegur atburður með
þjóð vorri.
Að lokum flutti frú Ingibjörg
Benediktsdóttir kveðju þá í ljóð-
um er hér birtist einnig. Síðan var
setzt að kaffidrykkju í Oddfellow-
liúsinu.
Að morgni þess 20. var svo lagt
af stað til Þingvalla og þar á fund-
urinn að halda áfram tvo til þrjá
daga.