Þjóðviljinn - 16.09.1944, Blaðsíða 5

IJJÓÐVIL.TTNN — Laugardagur 16. september 1944
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjóri: Sigurður Guðmundsson.
Btjórnmáláritstjcrar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhfartarson
Ritstjómarskrifstofa: Austurstrœti 18, sími 8870.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustig 19, sími 8181,.
Áflkriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f, Garðastrœti 17.
Það verða að fara frara kosnin
ar í haust, ef ekki er
stjórn fyrir 23. septemher
Vísir tilkynnir í gær, að stjórnin muni segja af sér. Reynir nú til
þrautar á, hvort hægt sé að mynda stjórn, er framkvæmi þá nýsköpun
atvinnulífsins, sem þjóðinni ríður mest á.
Framsóknarflokkurinn sýndi það með tillögu sinni í dýrtíðarmál-
unum í fyrradag, að hann vill helzt af öllu láta þá stjórn, sem nú er
sitja einhvernveginn.
Auðséð er á öllu að Framsóknarflokkurinn vinnur að því af öllum
mætti að halda lífinu í stjórninni. Fyrir engan mun á Framsókn að
missa þau tök, sem hún nú hefur á ríkisvaldinu. Þó það kosti tugi
milljóna króna að kaupa niður landbúnaðarafurðir í allan vetur, þá vill
Framsókn hamra það fram. Bara ekki lina tökin á hálsi þjóðarinnar,
það er eina áhugamál Framsóknar. Þar með vonast hún til þess að
geta haldið áfram þeirri skemmdarstarfsemi sinni, að spilla fyrir að-
gerðum í því að auka sjávarútveginn og markaðina fyrir afurðir hans
— og er það auðsjáanlega eitt af aðaláhugamáium hennar. Með því
að geta haldið þeirri skemmdarstarfsemi nógu lengi áfram, vonast Fram-
sókn til þess að geta verið búin að koma hér á atvinnuleysi — og það
er það, sem afturhaldsliðið þráir.
©
En þjóðin ætlar sér ekki að bíða þanuig og sjá skcmmdarvargana
í Véum þjóðfélagsins eyðileggja j)á miklu möguleika, sem þjóðin nú
hefur til að afstýra atvinnuleysi á Íslandi.
Annað hvort verður að vera til stjórn 23. september, er beitir sér
fyrir nýsköpun atvinnuiífsins — eða það verður að vera þingrof og
nýjar kosningar í haust.
Thálmann dáinn
Ernst Thálmann er dáinn, myrtur af þýzku fasistunum eftir-11
ára fangelsisvist, einangraður í einkaklefa, — því enginn trúir þeirri
fregn þýzku fréttastofunnar að iiann hafi farizt í loftárás.
Thálmann er dáinn. ITann átti þá ekki írekar en þúsuridir annarra
þýzkra kommúnista og lýðræðissinna að fá að lifa það að sjá þýzku
alþýðuna losna undan oki fasismans.
Nafn Thálmanns hefur um langt skeið verið einskonar táirri fyrir
þýzku verklýðshreyfinguna. Krafan um frelsi Thálmanns var á hvers
manns vörum, þegar þýzku fasistarnir á fyrstu árunum komu til frjálsra
landa, — áður en hryðjjuverk þýzku hazistanna urðu svo ægileg að
mannkynið varð að snúa sér að því fyrst og fremst að bjarga sínu
eigin fjöri og frelsi úr helgreipum þeirra.
Minningin um Thálmann mun lifa, ásamt minningunni um alla
þá píslarvotta, sem látið hafa lífið fyrir sósíalismann og frelsið á síð-
l 'r'.' '
ustu tímum.
blóði og smán í
Riisijóri Einar Bragi Sigurðsson
Fyrir nokkrum dögum fékk Þjóðviljinn stóra og góða send-
ingu norðan frá Raufarhöfn. Það var hvorki meira né minna en
nýtt blað, og það æði fyrirferðarmikið, blaðið „Verksmiðjukarl-
inn‘, en það er VEGGBLAB, sem komið hefur út (eða ,,upp“) í
síldarverksmiðjunni á Raufarhöfn síðustu vikurnar.
Blaðið er skrifað, og liggur því mikið verk í „ritstjóm“, þess,
en ritsíjórinn er ungur stúdent, Einar Bragi Sigurðsson, Eskfirð-
ingur að uppruna, er vinnur í Raufarhafnarverksmiðjunni. Efni
blaðsins er fyrirmynd, þar er að finna flest það sem vinnustöðv-
arblöð má' helzt prýða, fylgzt með daglegu lífi í verksmiðjunni
og á Raufarhöfn yfirleitt, kjör og vinnuaðbúnaður verkamanna
tekið til meðferðar og deilt á það sem aflaga fer frá sjónarmiði
verkamanna, en auk þess birtar fréttir, sögur og skemmtiefni.
Ýmsar greinar „Verksmiðjukarlsins“ verða birtar í Þjóðviljan-
um, en hér fer á efíir inngangsgrein ritstjórans:
Valdhafar Þýzkalands hafa atað þýzku þjóðina
augliti mannkynsins/
Fórnir þýzkra manna eins og Thálmanns og þúsunda sþkra, —
sem þola fangelsisvist og dauða eða berjast til hinztu stundar gegn
fasismanum, — gefa manni vonina um að þessi gáfaða þjóð, sem nú
hefur látið traðka sig ofan í sorpið, reisi sig á ný og þurrki loksins af
sér alla þá blóðþyrstu og fjárgráðugu yfirstétt, sem hefur vcrið ógæfa
hennar í 500 ár og kæft hingað til niður hverja lýðbyl'tingu á þýzkri
grund allt frá bændauppreisninni 1525.
Þegar nazistarnir myrða Thálmann eru þeir að viðurkenna að
trúin á sigur sósíalisma og frelsis lifi enn í Þýzkalandi. Þeir: ætla sér , ,
v , , v . það hefur verið a hverjum tima.
að myrða eftirmenn sína, með þv, að taka hina þekktu leiðtoga yerk-, ^ ^ ^ þj(S8anna frá degÍ
lýðshreyfingarinnar af lífi. En það munu koma aðrir, nú óþekktir, ogLjj- dagg Hvort sem mönnum lík-
taka við. Það hefur enginn enn megnað að myrða eftirmann sinn. Iar betur eða verr, getur ekki hjá
Það er ekki ýkjalangt
blaðaútgáfa tók að ryðja sér til
rúms meðal menningarþjóða Evr-
ópu. En hin öra þróun hennar á
síðustu öldum kynni að vitna
noþkuð um það, hve bfýn þörfin
fyrir opinber málgögn hefur verið.
Og það gagn, seni mannkynið hef-
ur hlotið af frjálsum umræðum á
opinberum vettvangi um þau mál,
sem efst hafa verið á baugi á
hverjum tíma, verður áreiðanlega
aldrei vegið né mælt. Það er ein-
att að því fundið, hvað menn séu
hnýsnir og nöldurgjarnir, mönn-
uin sé það sálarleg nauðsyn að
fetta fingur út í allt, sem aðrir
gera, tortryggja náungann, gera
yfirboðara sínum gramt í geði o.
s. frv. Ekkért skal um það fullyrt
hér, hvort hinar tíðu aðfinnslur
manna séu af lágkúrulegum rótum
runnar, stafi af sálarlegum krank-
leik, öfund eða ertni. En mér er
þó nær að halda, að venjulegast
sé gagnrýni af góðum hug sprott-
in, tilfinningu einstaklingsins fyr-
ir því, að menningarþróun mann-
kynsins eigi jafnan, í smáu sem
stóru, að vera jákvæð en ekki nei-
kvæð, menn eigi að sækja fram
en ekki liopa, þroskast en úrkynj-
ast elcki. Mönnum finnst það bein
skylda við fortíðina, sem, þrátt
fyrir allt, hefur þó jafnan þokazt
í rétta átt, að reynast henni ekki
máslígari á göngu sinni um þroska
brautir lífsins og skila heiminum
bctri í hendur niðjanna en for-
feðurnir skiluðu honum í hendur
okkar. Gagnrýnin er áreiðanlega
í allflestum tilfellum runnin af
umbótaþrá, þrá eftir .aukinni
menhingu, fegurra og hamingju-
samara lífi. Þetta sést þeim oft
yfir, sem í þröngsýni sinni fjarg-
viðrast mest út af nöldri og nagla-
skap hinna, sem ekki hika við að
hrófla við því, sem miður fer, og
benda á leiðir til úrbóta.
En blaðaútgáfa á öðru mikil-
vægu hlutverki að gegna heldur
en þvf að draga fram í dagsljósið
það, sem leynast á í skugganum
og gagnrýna það, sem að er hafzt.
Framar öllu öðru eru blöðin menn-
ingarmynd samtíðarinnar, óþrjót-
andi fróðleikslind fyrir ]>á, sen
kynnast vilja þjóðlífinr, eins og
síðan því farið, að á síðum blaðanna
varðveitist ásjóna þjóðanna með
þeim svipbreytingum, sem hún
hefur tekið í gegnum aldirnar, og
va-rðar þá ekki litlu heiður hverr-
ar þjóðar, hvernig svipurinn hefur
verið á hennar tíð.
Menn hafa beitt ýmsum aðferð-
um til þcss að koma skoðunum
sínum á framfæri og ná til; sem
allra flestra með það, sem þeir
þykjast þurfa til málanna að
leggja. Algengust nú orðið eru
prentuð blöð eða tímarit, sem
dreift er út um landsbyggðirnar.
Þegar frumherji trúar þeirrar, sem
við játumst, Marteinn Lúther, rit-
aði hinar 95 þekktu greinar sínar
til þess að mótmæla aflátssölu
páfans í Róm, festi hann þær á
hallardyrnar í Wittenberg, svo að
allir gætu lesið, og var það alsiða
í ættríki hans og síðar á þeirri tíð.
Ekki alls kostar ólík ]>ví er vegg-
blaðaútgáfan, sem mjög mikið
tíðkast sums staðar erlendis, en
lítið hefur ennjjá verið fengizt við
hcr á landi. í þeim löndum sem
veggblaðaútgáfan er algengust,
þrífst hún einmitt langmest við
svipuð skilyrði og „Verksmiðju-
karlinn“ okkar kemur til með að
búa við: í verksmiðjum og á öðr-
um vinnustöðvum. Veggblöðin eru
þar notuð sem málgögn tiltölulega
fámenns hóps launþega, sem sam-
eiginlegra hagsmuna eiga að gæta.
En því fylgir auðvitað sá mikli
Ijóður, að þeim er venjulega til-
tölulega þröngur stakkur skorinn.
Þó er alls ekki sagt, að svo þurfi
endilega rið vera, heldur hlýtur
það, að sjálfsögðu, að fara eftir
víðsýni og andlegri frjósemi þeirra,
scm blaðið á að þjóna og verðá
þess vegna að sjá því fyrir efni.
Og ég trúi því, að þá verði ein-
hvers staðar lágfjarað, þcgar allt
er þorrið í andlegum ámum verk-
smiðjufólksins og annarra þorps-
búa hér.
„Ekkert mannlegt' er mér óvið-
komandi“, segir griskt spakmæli,
og í samræmi við það áskilur
„Verksmiðjukarlinn“ sér rétt til
þess að ræða og gagnrýna allt það,
sem hann telur þörf á, að hróflað
é við, og hirðir aldrei um, hvort
hönum reynist það vænlegt til
virðinga og vinsælda eða eícki. í
:tjórnmálum fylgir hann þeim að
málum, sem róttækustum aðferð-
um vilja beita til þess að skapa7 á
Opið
bréf til frú Guðrúnar
Guðlaugsdóttur
íslandi hið sanna lýðræði íslcnzku
þjóðarinnar, en berst gegn hinu
sundúrvirka skipulagi auðvaldsins,
sem nú ríkir á íslandi. í trúmál-
um berst hann fyrir algerðu trúar-
bragðafrelsi og telur trúleysingja
jafnréttháa og nýta hinurii trúuðu,
hvort sem þeir teljast til kaþólsks
safnaðar eða lúthersks, hvort sem
þeir eru hjálpræðishermenn eða
fíladelfíuhopþarar. Aðskilnað rikis
og kirkju telur hann sjálfsagðan.
Þá mun „Verksmiðjukarlinn“
verða öru'ggt athvarf ritgerða um
bókmenntir, listir, uppeldismál,
íþróttir og hvers konar önnur
framfara- og menningarmál. Hann
mun einnig fúslega veita þehn rúm j Weystir bezt í þann svipinn og
Ég þekki yður ekkert per-
sónulega og veit því ekki, hve
mikil alvara stendur á bak við
skrif yðar um Iðjudeiluna, í
Vísi 14. 9. þ. m. Þó ekki væri
efast um yðar góða vilja okkur
til handa, þá'kemur mér grein-
in dálítið undarlega fyrir sjón-
ir.
Þér byrjið á því að tala um
eitthvert voðalegt kosningafyr-
irkomulag í Iðju, þar sem fólk-
ið rétti upp hendurnar af
hræðslu. Ég get fullvissað yður
um, að Iðja, jafnt og önnur
verkalýðsfélög, hefur sama
kosningafyrirkomulag og yfir-
leitt allur frjáls félagsskapur í
þessu landi. Fólkið kýs þar án
sýnlegrar hræðslu, þá sem það
á síðum sínum, sem hingað til hafa
orðið að næla andlega framleiðslu
sína með fiiúin tommu nöglum á
mjölsekki og stoðir til þess að
koina henni á framfæri. Hann
mun taka með mestu velvild hvers
konar gamansemi: skopsögum,
grínþáttum, skrýtlum, gamanvís-
um og hvers konar kveðskap, jafn-
vel hnjóðbögum, sé eitthvert list-
bragð að. En alteg sérstaklega er
hann í heiminn borinn til þess að
standa vörð um hagsmuni verk-
ími^jirkarlanna og annarrar al-
þýðu á Raufarhöfn og styðja þá_ í
baráttu þeirra fyrir bættum launa-
kjörum og aðbúnaði, létta þeim
sóknina til auðugra og betra lífs.
Hann vill hefja umræður um fram-
tíðarskipan atvinnu- og menning-
arlífs hér á staðnum. Hann vill
brúa djúpið, sem stundum hefur
viljað myndast milli Raufarhafn-
arbúa og aðkomumanna, með því
að taka sariian þá þræði sameigin-
legra hágsmuna og hugðarefna,
sem milli þessa fólks liggja, og
vinda úr ])eim einri, styrkan vað.
Með þessar góðu fyrirætlanir
fremst á spjaldi hefur „Verk-
smiðjukarlinn“ göngu sípa. En
máltæki segir, að vegurinn til ITel-
vítis sé varðaður góðum áformum,
sem aldrei vcrði framkvæmd, og
því er heitið fastlega á hvern nýt-
an mann að bregðast vel við og
senda blaðinu svo mikið og nýti-
legt efni sem honum er unnt, svo
að þessi frumgetningur okkar þurfi
ekki að hafna á hinu neðsta gólfi.
Er þess alveg sérstaklega vænzt,
að máttarstólpar kauptúnsins riti
í blaðið um helztu hugmyndir sín-
ar varðandi menningar- og at-
vinnulíf jiorpsins á ókomnum ár-
um.
Ég þykist vita, að það sé á
nokkuð liætt með það að liafa les-
málið óvarið, því að stundum
vcrða ýmsir einkennilega innrætt-
ir menn til þess að áreita plögg,
sem fest eru upp á ahnannafæri.
En „Verksmiðjukarlinn“ gerir til-
raun með að skýla sér einmitt með
varnarleysi sínu og skírskotar til
manndóms og menningar lesand-
ans. ITann er hér með falinn um-
sjón almennings.
Raufarhafparbúar og aðkomu-
sýpur seyðið af því, hvort sem
það er sætt eða ramt, á sama
hátt greiðir það atkvæði um öll
sín mál. Eg hef heldur ekki séð
að þér hafið nokkuð við þessa
kosningaaðferð að athuga í yð-
ar félögum, en það sama ætti
að gilda þar.
Heldur vil ég ekki að órannsök-
uðu máli ætla yður það, að þér
aðhyllist frekar þær kosningaað-
ferðir, sem siimir atvinnurekend
ur hafa notað í þessum vinnu-
deilum núna, þar sem verkamenn-
irnir hafa verið kallaðir inn á skrif-
stofurnar, kannski einn og einn,
lagt fyrir þá vélritað skjal, og leftir
viðeigandi samtal hefur svo farið,
að verkamaðurinn hefur neitað
því að vilja nokki-ar kjarabætur.
(I sambandi við tÖlur, sem þér
nefnið, bæði á félögum og fundar-
sókn, vil ég segja þetta: Samkvæmt
íólksfjölda, sem F. í. I. gefur okk-
ur upp, voru í Iðju á umræddu
tímabili um 660 félagar, en ekki
1000. Sannleiksgildi hinna taln-
anna er í líku hlutfalli). 1
Þér farið hjartnæmum orðum
um þá fátækt og örbirgð, sem verk-
föll skapi. Það skal játað, að í
þessu verkfalli, sem mörgum öðr-
um, færir fólkið fórnir og lcggur
hart að sér. Þó eru þessar fórnir
nú, smáar í samanburði við þær,
sem færðar hafa verið af verka-
lýðnum, til að ná réttarbótum,
sem fengizt hafa og við höfum erft.
A hvaða breiddargráðn fátækt-
ar og örbirgðar lialdið þér að
izlslar nr
Þýzku nazistarnir hafa
nú byrjað að myrða þá
leiðtoga þýzku verklýðs-J
hreyfingarinnar, sem þeir
hafa í fangabúðum sínum.
Tilkynntu þeir sjálfir í
fynadag að Ernst Thál-
mann, Rudolf Breitscheid
og fleiri hefðu „farizt í
loftárás“. Þetta „farizt 1 >
loftárás“ á nú að koma í
stað hins gamla: „skötinn
á flótta“, sem var áður
orðatiltækið, þegar nazist-
arnir voru að myrða varn-
arlausa fanga sína í fanga-
búðunum.
Tilgangurinn með þessu
er auðsær. Það á að myrða
sem flesta af þeim forustu
mönnum alþýðunnar í Þýzka-
landi, til þess að það verði að
öllu leyti sem erfiðast fyrir
þýzku alþýðuna að ná sér aftur
eftir ógnir og andlega eyðilegg-
ingu síðustu ellefu ára. Nazist- ^ann nn var myrtur.
arnir eru þegar farnir að búa
sig undir leynistarf eftir ósigur
sinn og einn þáttur í því leyni- fseddur 1874. Einn af leiðtogum
starfi verður að myrða sem
flesta af þeim leiðtogum. sem
þeir ekki ná til nú, — eins og
þeir eftir síðasta stríð myrtu
Karl Liebknecht, Rosu Luxem-
burg, Walter Rasthenon, Erz-
berger og aðra, sem þeir óttuð-
ust.
* I
Emst Thálmann var fæddur
1886 og var hafnarverkamaður
i Hamborg. Var leiðtogi þýzka
menn! Teljið ekki1 eftir’ykkur að Komúnistaflokksins. Þingmaður
fórna „VerksmiðjukaiJinum“
nokkrum klukkustundum af frí-
Framh. á 8. síðu.
19,24 til 1933. Var forsetaefni
kommúnista 1932 og fékk þá 5
milljónir atkvæða. Var fangels-
munabaráttunni? Haldið þér að
verkalýðurinn stæði nú, ef hann
hefði ekki fært stórar fórnir í hags-
lioninn' hefði vei’ið sendar þær
eins og jólakort.
Nei, frú Guðrún, réttarbætur
hafa ekki kornið fljúgandi, eins og
sagt er um steiktar gæsir. Pening-
ar og réttlæti tvímenna sjaldan á
sömu hryssunni. Krafan um betri
lífsskilyrði, betra líf, er framvinda
lífsins, sú eina krafa, sem gerir
lífið þess virði að lifa þ'ví.
Einstakir menn og heilar kyn-
slóðir hafa fórnað lífi sínu í þágu
þessa, með langri ævi, eða dauð-
anum, sumir fyrir verkalýðsstétt-
ina, eða alla heildina, sem er
kannski ekki óskylt.
1 gegnum þetta hefur verkalýð-
urinn fengið þau lífsskilyrði og
Þarna ski(dist manni, að frekar
ætti við að tala um „píslarvotta“.
þær réttarbætur, sem hann nú hef-
ur. —
Þessar fórnir hafa verið færðar
fyrir betra samfélag, en ekki ein-
vörðungu peninga. TJm þetta verð-
ur ekki deilt.
Verkföll til að knýja fram kaup-
hækkun og kjarabætur, er ekki
hægt að skoða í ljósi nokkurra
mánaða, líkt og víxil. ’
Þau eru háð bæði fyrir líðandi
stund og framtíðina. Þetta- er
mestum hluta fólksins ljóst, ann-
ars rnundi það oftar gefast upp.
Hvað haldið þér að mannkynið
væri komið langt niður, ef þau
hróp og köll hefðu reynzt sönn,
að öll verkföll, kauphækkanir og
jarabætur leiddu til öngþveitis í
þjóðfélaginu? Ég veit að við erum
bæði svo greind, að ^okkur detturi
ekki í hug. að bera saman mann-
félagið, sem var áður en nokkur
verkföll hófust, og mannfélagið
nú, þó rangsnúið s^.
/'Eitt þótti mér dálítið einkenni-
legt í vorkunnsemi yðar, það, að
kenna sárast í brjósti um stúlk-
urnar, sem vinna ákvæðisvinnu
og skást hafa kaupið. Gæti það
verið skyldleiki við hina ríkjandi
skoðun, að þeirra einna væri forn-
in, sem versta hafa aðstöðu í líf-
inu.
Akvæðisvinnufólkinu til verð-
ugs hróss skal "það sagt, að frá
peningalegu sjónarmiði hefur það
fórnað meira. En það gerði þetta
með vilja fyrir heildina, og ég hef
! engan heyrt æðrast um það enn-
1 þá. Mér hefði þótt eðlilegra að
þér hefðuð byrjað á stúlkunum,
sem höfðu 160 kr. í grunnkaup og
hafa margar fyrir einhverjum að
sjá. Þær hlutu þó að vera ennþá
verr undir þetta búnar. Og heim-
ilisfeður með 280 kr. grunnkaup,
; til að sjá fyrir hcilli fjölskyldu.
, . ,. , . ,. , „ , , . .. , Ég veit ekki hvort þér hafið
ur landi og dvaldi í Frakklandi. , • ,
ö . þekkt tatækt og atymnuleyisj, en
1941 framseldi Vichystjornm , , , ... , „ ...
. |þer hljotið að geta íengið sannar
Ernst Thálmann.
aður í marz 1933, og hafði því
verið 11 ár í fangelsi, — án
dóms og málsrannsóknar, er
I Dr. Rudolf Breitscheid var
þýzka Sósíaldemókrataf lokks-
ins, þingmaður 1920—1933. Eft-
ir valdatöku Hitlers fór hann j
hann í hendur þýzku fasistunum.
Þeir fluttu hann í Moabit-fang'
elsið í Berlín (þar sem Thál-
I sögu^ af því. Flestir, sem nú lifa,
I þekkja þá daga, þegar heimilis-
i fcður gengu með höfninni og ann-
mann m. a. hefur verið lengsLars striðar, mánuð eftir mánuð pg
af) og hafa nú drepið hann.
ár eftir ár, atvinnulausir og litlii*,
Breitscheid var lengi fulltrúi ÞeSar c*n' sólargeislinn var 1 vika
. , , , , , 11 atvinnubótavinnu á 4—6 vikna
Þyzkalands í Þjoðabandalagmu , ^
J b fresti. Penmgar kr. 50.00. Eg veit
og einn helzti sérfræðingur! ekki hvort
sósíaldemókrata í utanríkismál-
um.
þér skiljið hugarfarið
jþegar heim var komið að kvöldi
’ úr árangurslausri atvinnuleit og
v! :.: ::
miUn
Einn traustaáti og bezti flokks-
maður Sósíalistaflökksins . og
stuðningsmaður Þjóðviljans, Magn
ús Guðmundsson verkamaður á
ísafirði, er sjötíu ’og fimm ára í
dag.
Hann er fæddur 16. sept. 1869
að Kaldbak í Ivaldrananesshreppi,.
Strandasýslu, og hefur um ævina
unnið flesta algenga verkamanna-
vinnu til sveita og við sjó. Hann
hefur ætíð verið áhugasamur um
málefni alþýðustéttarinnar og lát-
ið þau til sín taka. Árið 1926 gekk
hann í Verkalýðsfélagið Baldur á
Isafirði, og var gerður heiðursfé-
lagi þess árið 1935. Iíann var einn
af stofnendum Kommúnistaflokks-
ins á ísafirði og siðar Sósíalista-
flokksins, og hefur unnið þar mik-
ið og trútt starf, ekki sízt sem út-
sölumaður Þjóðviljans allt frá því
að blaðið byrjaði. Aðrir eru ólast-
aðir þó sagt sé að Magnús hafi
reynzt með allra. beztu og ötul-
ustu útsölumönnum blaðsins, og
verður erfiði það, sem hann hefur
á sig lagt blaðsins vegna, seint
fullþakkað. Eu baráttumönnum
eins og Magnúsi er bezt þakkað
með' því að yngri kynslóðin taki
menn eins og hann sér til fyrir-
myndar, tryggð hans við málstað
alþýðunnar, trúmennskuna í starfi
fyrir hugsjón sósíalismans.
Þjóðviljinn óskar Magnúsi inni-
lega til hamingju með sjötíu og
fimm ára afmælið.
andvökunæturnar þar til menn
liertu sig upp að morgni kl. 5—6
og hófu igönguna á ný, livort þér
skiljið þegar mæður frá ungum
börnum fýrirfóru sér, með þá einu
von í vegarnesti, að jafnvel mun-
aðarleysi barnanna gæti bjargað
þeim.
Ég veit að þér hafið engu ráðið
um þetta ástand, nema þá kahn-
ski með atkvæði yðar, en á þeim
árum hefði vcrið þörf á því, að
þér eða einhverjir góðir menn úr
yðar flokki hefðu komið fram og
borið hönd fyrir höfuð verkalýðs-
ins, kannski enn meiri þörf en
nokkurn tima í þessu verkfalli.
Hefðuð þér gert þetta ])á, hefði
ég síður efazt uin aðstöðu yðar nú.
Uiil „pólitíska spekúlanta" skul-
um við geyma okkur að tala, þár
til síðar.
Að endingu vildi ég aðeins óska
])ess, að sá guð, sém ég trúi á,
gefi það, að meðaumkun yðar til
iðnverkafólksins á þessu stigi
málsins, hafi engin álirif, því ég;
er ekki grunlaus um, að slikt
mundi ekki bæta afkomu þess.
Virðingarfyllst
Ilalldór Pétursson.
Laugardagur 16. september 1944 — ÞJÓÐVILJINN
Marlcnc Dietrich í síðustu mynd sinni Kisinet,
þar sem hún leikur arabisfca dansmœr.
Dómur Félagsdóms
Hér jer á eftir síðari lúuti
af dómi Félagsdórn-s, serrv
birtist í blc.ðinu í gœr, varð-
andi rétt trúnaðarmanna-
ráðs Dagsbrúnar til að lýsa
yfir verlcfalli.
II. Varakrafan.
Stefnandi byggir varakröfu sina
á því, að þar sem samningurinn
frá 22. febr. s.l. um kaup og kjör
verkamanna í tímavinnu sé enn
í fullu gildi, hafi h.f. Shell verið
heimilt að halda áfram vinnu með
tímakaupsmönnum samkv. téðuin
samningi. Því hagi svo. til að
verkamannavirina hjá h.f. Sheli
sé ýmist unnin af mánaðarkaups-
mönnum eða tímakaupsmönnum
og verði þar engin glögg skil dreg-
in á milli og eigi h.f. Shcll frjálst
val þess, livort fyrirkoiriulagið það
kýs. Vegna samningsins frá 22.
febr. s.l. sé Dagsbrún bundin að
því er tímakaupsmennina snertir
óg óheimilt að láta þá leggja nið-
ur vinnu, þó krafizt sé' breytingu
á eldri samningi um mánaðar-
kaupsmenn. Verkfallsboðun Daígá-
brúnar að því er tímakaupsmenn-
ina snertir, sé því brot á samn-
ingnum frá 22. febr. s.l. og því
ólögmæt.
* Stefndi hefur mótmælt ffatnan-
greindri skoðun stefnarida. Byggir
hann sýknukröfu sína á því, að
samningar þeir um mánaðarkaup,
sem Dagsbrún fer fram á, séu ekki
samningar fyrir sérstakan lióp
manna, lieldur geti allir Dagsbrún-
armenn átt þar hlut að máli hags-
munalega séð. Dagsbrún sé því
heimilt að gera almennt verkfail
hjá h.f. Shell til þess að lcoma
fram kröfu sinni um sérstaka mán-
aðarkaupssamninga. Er hann sam-
mála stefnanda, að störf tíma-
kaupsmanna og mánaðarkaups-
manna séu svo samtvinnuð að ekki
sé þar hægt að greina á milli
starfsflokka.
Eins og að framan greinir hcfur
mánaðarkaupsgreiðsla tíðkazt all-
lengi hjá h.f. Shell og var um það
gerður samningur 24. sept. 1942,
svo sem getið hefur verið. Var sá
samningur enn í gildi er tíma-
kaupssamningurinn frá 22. febr.
s.l. var gerður. II.f. Shell gat því
gert ráð fyrir að Dagsbrún hefði,
að því cr það félag snerti, bundizt
því, með síðastnefndum samningi,
að gera ckki sérstakar kröfur um
kaup og kjör mánaðarkaups-
manna. Það verður því ekki talið
gagnstætt oftnefndum samningi
frá 22. febr. s.l. þó Dagsbrún beri
nú fram slíkar kröfur.
í fyrstu grein samnings þess frá
24. sépt. 1942, er úr gildi féll fyrir
uppsö^n 22. f. m., segir:
„Vinnuveitandi skuldbindur sig
til þcss að láta verkamenn, sem
eru gildir meðlimir í Dagsbrún,
hafa forgangsrétt til allrar al-
mennrar verkamannavinnu, sem
unnin er hjá honum samkvæmt
mánaðarlaunum, þegar þess er
krafizt og Dagsbrúnarmenn bjóð-
ast, er séu fullkomlega hæfir til
þeirrar vinnu, sem um er að ræða“.
Ekki er upplýst að samningar
þcir, sem Dagsbrún nú kréfst, séu
byggðir á öðrum grundvelli að
þessu leyti. Aðilar eru samkvæmt
framansögðu sammála um^það, að
vinna tíma- og mánaðarkaups-
manna sé svo samofin að mánað-
arkaupsmenn verði ekki taldir til
sérstaks starfsflokks.
Hér getur því verið um hags-
munamál að ræða fyrir félagsmenn
í Dagsbrún almennt. Er félaginu
Franrhald á 8. síðu.