Þjóðviljinn - 16.09.1944, Blaðsíða 7

7
Laugardagur 16. september 1944.
ÞJOÐVILJINN
Skipsdrengurinn á Blossa
ur. Hann var áreiðanlega ónýtur námsmaður.. Hann
hafði verið gerður afturreka frá prófinu, einmitt nú,
það vissi hann. Bessí var á leiðinni heim, sigri hrósandi
yfir síðasta prófinu, sem hún hafði lokið með sóma.
Ó, það var óþolandi. Það var ekki rétt af föður hans
að láta hann ganga í skóla. Það gat verið gbtt fyrir
drengi, sem voru hneigðir fyrir lestur, en hugur hans
stefndi í allt aðra átt. Það voru líka fleiri vegir í lífinu
en skólavegurinn. Til voru menn, sem höfðu byrjað
sjómennsku á auðvirðilegasta starfinu og klifið upp á
tinda heiðurs og orðið eigendur stórra skipaflota, unnið
mikil þrekvirki og rist nöfn sín á minnisspjöld sögunn-
ar. Hví skyldi hann, Jói Bronson, ekki einnig geta það?
Hann lokaði augunum sorgbitinn. Þegar hann opn-
aði þau aftur, fann hann, að hann hafði sofið. Sólin var
nærri gengin til viðar.
Þegar hann kom heim, var orðið dimm’t. Hann gekk
rakleitt upp í herbergi sitt og fór í rúmið, án þess að
hitta nokkurn. Hann sökk niður í svöl sængurfötin,
ánægður yfir því, að hvað sem fyrir kæmi, væri hann
þó laus við mannkynssöguna. En — annað skólaár mundi
byrja — sama veraldarsagan — nýtt próf.
VII. Faðir og sonur.
Að loknum miðdegisverði daginn eftir var Jói kall-
aður inn í skrifstofu föður síns. Hann var næs.tum glað-
ur yfir að biðkvölin væri nú búin. Bronson stóð við
gluggan. Kvakið í spörfuglunum virtist draga að sér
athygli hans. Jói gekk til hans, staðnæmdist við hlið
hans og horfði á fuglsunga, sem veltist í grasinu og
gerði skringilega tilraun til að standa á sínum eigin
Ifíjli Og ÞETT4
Tveir Austfirðingar lentu
einu sinni óvörum til Kaup-
mannahafnar með skipi, sem
þeir voru að veita hafnleiðsögu,
en veður var ófært og komust
þeir ekki á landi Meðan þeir
dvöldu í Höfn komu þeir sér
einhverju sinni saman um að
fara í leikhús. Þeir keyptu sér
aðgöngumiða á einhverjum stað
og var vísað inn í lítið herbergi
með bekkjum, þar sátu menn
fyrir.
Að lítilli stundu liðinni kom
einhver hristingur á herbergið,
og búast þeir félagar nú við að
tjaldið verði dregið upp. Hrist-
ingurinn heldur lengi áfram, en
þeir sjá ekkert nýstárlegt.
Loksins er hurðinni hrundið
upp, maður lítur inn og hrópar.
Hróarskelda!
Höfðu þeir þá keypt sér far-
miða með járnbrautarlest í stað
aðgöngumiða að sjónleik.
*
Leynileg atkvæðagreiðsla er
gömul aðferð, og notuðu Forn-
Grikkir hnöttótta steina eða
málmkúlur og jafnvel olívublöð
við slíkar atkvæðagreiðslur.
Seinna var farið að nota mis-
litar glerkúlur. Árið 1870 ejr tal-
ið að slíkar atkvæðagreiðslur
hafi fyrst farið fram í Bret-
landi, og höfðu þær þó áður ver-
ið tíðkaðar í nýlendum Englend
ihga.
Að rita á seðil nöfn manna,
sem átti að kjósa, og merkja
síðan við nafnið, var fyrst upp
fundið í Suður-Ástralíu og að-
ferðin tekin í notkun í Banda-
ríkjunum árið 1888.
*
Big Ben er stóra klukkan í
Westminsterturni brezka þing-
hússins í London kölluð. Bjall-
an í slagverki klukkunnar var
steypt árið 1856 og er níu fet
í þvermál og vegur 13 og hálft
tonn. Big Ben skemmdist all-
mikið í loftárás Þjóðverja 1940,
en það var hægt að gera við
hana og má heyra hana slá í
gegnum brezka útvarpið.
wwwiyinru
Ll«%f~<iií ^lii“-"irm knmi
PHYLLIS BENTLEY:
ARFUR
stoltur af því að Oldroyd gamli
skyldi verða fyrsfur til að nota
vélar í Iredalnum. Hraust ætt
þessi Oldroydsætt!"
Hann hélt áfram að lesa, og
hristi höfuðið yfir ofstopa
gamla Oldroyds, og allt í einu
var hann kominn að lýsingunni
á morðinu í Iredalnum — silf-
ursporar, skógurinn, byssurnar.
Oldroyd ríðandi í spretti tii
Syke Mill — hin örlagaríku
skot. „Aumingja gamli William.
Gamli heiðarlegi karl. En hvað
gátu Lúddistarnir ímyndað sér
að þeir ynnu við þetta. En
þetta var líka Oldroyd sjálf-
um að kenna. Þeir hefðu átt að
skýra málið fyrir honum.
Hann las um hina áköfu leit
Sir Archibalds Stancliffes eftir
morðingjunum — um svik Walk
ers —. Svei! Um handtöku
þeirra, flutninginn á þeim fil
York og aftökuna. Tliorpe, Bam
íorth og Mellor, las hann, út-
tóku refsinguna fyrir glæp sinn
8 janúar 1813. „Bamforth,“
sagði Davíð allt í einu. „Henry
frændi, Mellor, já og Thorpe.
Þessir menn eru forfeður mín-
ir.“ Hann lagði frá sér bókina
og fór að hugsa um þétta allt
saman.
„Eg verð að komast fyrir
þetta,“ hugsaði hann.
Hann slökkti ljósið, en hann
gat ekki sofnað, skap hans var
of æst til þess. Að lokum
kveikti hann aftur og fór að
lesa af nýju í gamalli, óhreinni
bók, þar var skýrt frá yfirheyrsl
unni yfirLúddistunum. Eftirþví
sem hann las lengur, og hann
hætti ekki fyrr en í dögun, urðu
persónurnar skýrari fyrir hon-
um, þótt liðin væru nær hundr-
að ár sjðan. Hann sá Mellor,
ljósleitan og horaðan, skjálfandi
af bræði, hann var líkur Math-
ew frænda, nema fölari og tryllt
ari, hann sá Thorpe, svartan og
lítinn, alltaf háðslegan og full-
an af spaugi, hann sá Jonathan
Bamforth — og hann sá hann
svo greinilega og elskaði hann,
hið granna, dreymandi andlit
hans og brún vingjarnleg aug-
un. Joe blístraði bezt af öllum
í Iredalnum, hafði Martha Ack-
royd sagt við yfirheyrslurnar
Joe kunni að skrifa og var sólg-
inn í að lesa blöðin, það var
sami mismunur á Joe og öðrum
Lúddistum og góðu og vondu
öli.“
„Skiljið þið ekki að hann er
saklaus?“ hrópaði Davíð æfur
yfir rangsleitni dómarans og
kviðarins, þegar hann las vitna-
leiðslurnar út af boðsending-
unni og um verkstæðið í Irebrú
og skammbyssurnar — eiðstaf-
inn og blístrið í Emsleykránni.
„Hann er alsaklaus hann hafði
enga skammbyssu, hann hleypti
ekki af neinu skoti, hann ætlaði
ekki að drepa William Oldröyd.
Hann vissi ekkert um hvað hin-
ir ætluðu sér, fyrr en hann kom
til Syke Mill vegarins. Bölvaður
nautshausinn þinn, hrópaði
hann til lögfræðings Lúddist-
anna, getur þú ekki haldið þér
fast við að það fundust aðeins
þrjár skammbyssur? Heyrðir þú
ekki,, að Walker sagði, að það
hefðu aðeins verið tveir menn,
sem sendu þetta boð? Hvers
vegna lézt þú barnið ekki bera
vitni? Ó, þú hefðir getað frels-
að Joe. Þú átt sök á því, að
hann var drepinn.“
Kviðurinn fékk tuttugu og
fimm mínútna hlé til að bera
saman ráð sín. Að hugsa sér að
eiga að bíða í tuttugu og fimm
mínútur eftir því að fá að heyra
hvort maður á að halda áfram
að lifa, eða á að deyja strax.
Það er hræðilegt. Hefur þú
nokkuð fram að færa þér til af-
sökunár? „Ef ég hefði verið
Joe,“ hugsaði Davíð reiður, ..þá
hefði ég sannarlega haft margt
fram að færa, það veit hamingj-
an. Eg skil ekki, hvers vegna
hann varði sig ekki, í stað þess
að tauta ekki sekur.“ Hann
hugsaði sig um stundarkorn og
bæti svo við: „Líklega hefur
hann viljað deyja með félög-
um sínum.“
Hann hélt áfram að lesa.
Hinn villimannslegi dauðadóm-
ur, henging og aflimun, ósk
Wills, að aftakan færi fram fyr-
ir framan Syke Mill. „Óskiljan-
legt,“ hrópaði Davíð. — Og af-
tökudagsmorguninn, kuldinn,
íólksfjöldinn, gálgarnir, síðustu
orð hinna dauðadæmdu. Bam-
forth, sem var sá síðasti, sagði
rólega: Far vel, félagar. „Ó,
Joe,“ andvarpaði Davíð. „Hvers
vegna gerðir þú þetta? Hvers
vegna varðir þú þig ekki. Hví
léztu þá fara svona með þig?“
Hann fann til óstjórnlegrar
löngunar til að fara og finna
þennan Joe, fullvissa hann um,
að hann, Davíð Brigg Oldroyd,
væri viss um, að hann hefði
verið saklaus, en hefði viljað
deyja með vinum sínum, þvi
að hann hefði ekki getað hugs-
að til að yfirgefa þá. „Nú vita
það allir,“ ætlaði hann að segja
við Joe, „hver einasti maður.“
En þetta var allt saman rugl,
aldrei mundi hann finna Joe,
Joe var dauður, Joe átti ekki
einu sinni gröf, líkami hans
var limaður sundur, og lækn-
amir fengu hann til að leika
sér að.
„Djöflar,“ hrópaði hann og
fleygði hinni grænu, litlu bók
á gólfið.
Honum datt skyndilega í hug
erindi eftir Hardy:
\
Vér þörfnumst manna með
sannari sál,
er sjá það að vopn eru böl
hverri stétt,
sem vizkuna þrá og mannúðar-
mál
og meta sannleikans heilaga
rétt.
Manna, sem verja með viti og
dug
þær vonir sem göfga hvern
framtíðarhug,
sem heyra kveinin í kúguðum,
smáum
og kaldrifjuð níðingsverk vinna'
ei á fáum.
Vér þörfnumst manna með
sannari sál
og sannari ge’'ðir er lýsa’ eins
/ og bál.
„Þetta er Joe — þannig hefur
hann verið,“ hugsaði Davíð. Og
Joe mundi aldrei hafa unnið
níðingsverk á hinum smáu og
fáu, og hann elskaði sannleik-
ann, skildi líka sjálfsagt í hjarta
sjnu vizkuna og mannúðina,
hann skildi áreiðanlega tilfinn-
ingar annarra. En hann hefði
sennilega ekki getað orðið for-
ingi, til þess hefur hann skort"
viljaþrek. Það eru Oldroydarn-
ir, sem hafa það, en þá vantar
miskunn. Blöndun Bamforths
og Oldroyds ætti að vera heppi-
leg.
Hann varð hugsi.
Ef til vill voru þeir blandaðir.
•Henry frændi. Oldroyd. Mellor.
Hann hafði aldrei verið á því
hreina með sambandið milli
Bamforthanna og Oldroydanna
— foreldrar hans höfðu aldrei
viljað um það tala. Ef til vill
hafði einhvers staðar í þeim ætt
um verið utanhjónabandsbarn,
og hann brosti með sjálfum sér
að þeim gömlu fordómum. En
í þessum bókum varð hann
einskis vísari um það, það var
allt sögulegt, án þess að komið
væri inn á einkalíf persónanna.
Hann varð að ná sér í ættar-
tölu. Það var einnig margt
fleira, sem hann þurfti að fá að
vita. Til að mynda bílstjórinn,
þessi gamli gæflyndi Ackroyd
— var hann í ætt við hina góð-
hjörtuðu Mörthu í Moorock-
kránni, sem þótti svo unaðslegt
að heyra Joe blístra, að hún
hafði logið fyrir réttinum til
þess að reyna að bjarga lífi
hans? Og voru silfursporarnir,
sem faðir hans átti, hinir sömu
og Henry Brigg á sínum tíma
hafði fengið lánaða? Ef svo var,
þá höfðu þeir verið í Frakklandi
í stríðinu, það mundi gamla
Oldroyd hafa þótt vænt um.
Ætli það sé þessi Henry Brigg,
sem þeir feðgarnir voru heitnir
eftir? Gat það verið, að blóð
hinna þriggja morðingja, bland-
að Oldroyds, Stancliffs og
Briggs, flyti í æðum hans?
„Eg verð að rannsaka þetta
allt'saman vel,“ hugsaði hann.
Hann slökkti ljósið og í þetta
skipti sofnaði hann.