Þjóðviljinn - 29.11.1944, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 29. nóv. 1944.
ÞJÓÐVILJINN
3
=d
RIT8TJÓRI:
SIGRÍÐUR ARNLAUGSDÓTTIR
Elísabet Eíríbsdóttír:

Mjólkurmálin enn
í hvert sinn, sem skammdeg-
ið færist yfir, og mannfólkið
þarf á kraftmeiri fæðu að halda
minnkar mjólkin að sama skapi,
rjómi verður ófáanlegur, skyr
sést ekki fremur en glóandi
gull, að ég nú ekki tali um
smjörið, það sést helzt aldrei,
hvorki í skammdegi né endra-
nær.
Okkur er sagt, að við mjólk-
urleysi á þessum tíma árs sé
ekkert að gera, kýrnar séu geld
ar og þetta lagist b^gar þær
fari að bera.
Bændur hér í útjöðrum
Reykjavíkui hafa fyrir löngu
komizt yfir þessa örðugleika.
Þeir selja flestir alla sína mjólk
til fastra kaupenda inni í bæn-
um. — Þeir vita að ekki þýðir
að hafa yfirfljótanlega mjólk
einn tíma ársins en standa uppi
með tvær hendur tómar annan-
Þeir verða að borga hátt gjald
af hverri kú, til að fá að selja
mjólkina. beint til kaupenda,
svo að þeim dugir ekki að drag
ast með neinar stritlur, sem
standa geldar hálft árið. Þeir
eiga aldrei neina kú árinu leng
ur nema hún komist yfir visst
lágmark lítrafjölda á ári. Þeir
leggja mikið kapp á að ala upp
góðan, jafnmjólka stofn, og
þeir gæta þess að kýmar beri
með sem jöfnustu millibili ár-
ið um kring.
Allt þetta er meira en sagt
verður um þorra bænda úti um
sveitir landsins. Nauðsynin hef-
•ur ekki knúð þá til að bæta
þannig búsaðferðir sínar. Sam-
salan tekur við mjólkinni hvort
hún er mikil eða lítil og leggur
bændunum engar skyldur á
herðar með að halda líkum lítra
fjölda allt árið.
Eg segi ekki að hægt sé að
halda mjólkinni nákvæmlega
jafnmikilli árið um kring, en
það er að minnsta kosti hægt
að bæta ástandið mikið frá því
sem nú er. Og það er auðvelt
að sjá um að landsmenn hafi
alltaf næga mjólk hvaða mán-
uð ársins sem er. Hér á að fram
leiða svo mikla mjólk að alltaf
sé nóg til að henni — alls stað-
ar. Mismunurinn á mjólkur-
magninu á hinum ýmsu árstíð-
um á aðeins að koma fram á
vinnslumjólkinni. Yfir sumar-
mánuðina á að framleiða smjör
og skyr umfram það sem neytt
er jöfnum höndum, svo ekki
verði nein þurrð á þessum af-
urðum í október og nóvember.
Báðar þessar fæðutegundir þola
vel geymslu og súrt skyr er
talið sízt óhollara en nýtt.
Við íslendingar höfum til-
tölulega fábreyttu nýmeti úr að
Samtöki íslenzkra kvenna
moða, það er hneyksli, ef við
látum slóðaskapinn hindra okk-
ur í að notfæra okkur það sem
við höfum til hins ýtrasta- Og
það er heldur óskemmtilegt að
hugsa til þess að við skulum
hafa eytt milljónum króna til
að borga með kjöti sem Bretar
átu, og verið sjálf mjólkurlítil
í skammdeginu til að tefja ekki
þessa hjálparstarfssemi við
Bretann.
Á þessum málum þarf að gera
róttækar breytingar, og er von
andi að það verði ekki dregið
lengi héðan af. Það er tæpast
hægt að ætlast til þess af bænd
um, að þeir minnki kjötfram-
leiðsluna og auki kúabú sín,
meðan ríkið stillir svo til, að j
það borgi sig fyllilega eins vel,
— og sums staðar betur — fyr-
ir þá að framleiða kjöt, þó að
mjólkin sé of lítil, en kjötið svo
allt of mikið, að því er ýmist
kastað í sjóinn, urðað í hraun-
um eða selt úr landi með ærn-
um meðgjöfum.
Tveir þingmenn sósíalista
hafa nú borið fram frumvarp á
Alþingi um nýskipun landbún-
aðarmála. Ef það frumvarp nær
fram að ganga, mun hlutfallið
milli mjólkur- og kjötfram-
leiðslu nokkuð breytast. Kjöt-
framleiðslan hefur alltaf
’byggzt á rányrkju. Með byggða-
hverfum og aukinni' ræktun
leiðir af sjálfu sér, að meiri á-
herzla verður lögð á aðrar grein
ar landbúnaðar en sauðfjár-
rækt. En þó þetta frumvarp
verði samþykkt, og byrjað fljót-
lega á framkvæmdum, má bú-
ast við að þó nokkur ár taki að
koma byggðahverfunum það vel
á rekspöl, að þau geti fullnægt
mjólkurþörf okkar Reykvík-
inga.
Hér skammt fyrir ofan bæ-
mn stendur eitt stærsta býli
' landsins, lítið eða ekkert not-
að. Þar standa fjósin og hlöð-
urnar tilbúnar fyrir heila kúa-
herdeild, en þessi sömu hús eru
látin standa nærri auð og
grotna niður af vanhirðu. Á
Korpúlfsstöðum er nú fávita-
hæli, en túnin ganga úr sér
vegna þess að ekkert er hirt
um þau — fávitamir þurfa ekki
gras.
Við ættum að blygðast okk-
ar fyrir að tala um mjólkur-
leysi og hafa Korpúlfsstaði við
bæjardymar í því ástandi sem
þeir eru nú. Það munar um 3—4
hundruð kýr, og þá mjólk fengj
um við þó snjóaði á heiðinni
og Ölfusárbrú bilaði í annað
sinn — þá mjólk fengjum við
nýja.
Kvennahreyfingin er nú á síð
ustu tímum að fá á sig skipu-
legt form. Fyrst og fremst eru
verkakonur í bæjunum í stétta-
iélögum oftast í sérstökum
verkakvennafélögum, eða verka
lýðsfélögum. í stéttafélögunum
vinna þær við hlið karlmann-
anna að. bættum kjörum hvað
kaupgjald og vinnuskilyrði
snertir og vinna ótrauðar að
öllum hagsmuna- og menningar
málum, sem félögin taka á
stefnuskrá sína. í öðru lagi eru
flestar húsmæður til sveita og
millistéttakonur bæjanna í
kvenfélögum, sem eru skipu
iögð í héraða- og fjórðungssam-
bönd og að síðustu í landssam-
band. Eru þessi félög og sam-
bönd hliðstæð búnaðarsambönd-
um og Búnaðarfélagi íslands,
enda viðurkennt af fjárveitinga
valdinu, þar sem Kvennasam-
bandið fékk nú nokkru meiri
styrk en áður.
Öll þessi félög hafa ýms hag-
nýt mál á stefnuskrá sinni, svo
sem heimilisiðnað. garðyrkju,
húsmæðrafræðslu o. fl.
í þriðja lagi er kvenréttinda-
hreyfingin, þar sem Kvenrétt-
mdafélag Islands er móðurfé-
lagið og hefur haldið uppi
merki baráttunnar fyrir rétt-
indum kvenna alla tíð síðan það
var stofnað. En eftir að fyrsta
áfanganum var náð með því
að konur fengu pólitískt jafn-
rétti, dofnaði yfir áhuga kvenna
fyrir þessum málum á lands-
mælikvarða og það vantaði
skipulag til að ná til allra þeirra
kvenna, sem æskja samstarfs.
En nú á síðasta landsfundi
kvenna, sem var boðaður og
haldinn af Kvenréttindafélagi
íslands, var lagður grundvöllur
að skipulagi, sem verður til þess
að mynda kerfisbundna sam-
vinnu allra þeirra kvenfélaga
og einstaklinga, sem hafa áhuga
fyrir og vilja vinna að auknum
réttindum kvenna. Allir þessir
aðilar starfa í samráði við Kven
réttindafélag íslands og innan
þess vébanda. Á fundi þessum
var því stigið stórt og þýðing-
armikið spor 1 þá átt að tryggja
almenna þátttöku og árangur af
baráttu fyrir algeru jafnrétti
karla og kvenna. Nú veit ég að
margir karlar og meira að segja
einstaka konur skoða það þann-
ig, að konur hafi nú þegar fullt
jafnrétti við karlmenn, þar
sem þær hafi full pólitísk rétt-
indi; því er bezt þessu fólki til
athugunar að fara dálítið út í
það, hvað skortir á það að við
íslenzku konurnar höfum sömu
réttindi og karlar. Þegar málið
er athugað þá er það æði mik-
ið, og því mikið verk óunnið á
því sviði. í okkar þjóðfélagi eins
og víðast í auðvaldsheiminum
eru konur miklu ver launaðar
en karlmenn og það svo miklu
ver, að við suma vinnu hafa
þær allt að helmingi lægra
kaup, jafnvel í fjölda tilfella,
hlið við hlið og hægt að sanna,
þar sem konur og karlar vinna
að afköst eru jöfn, eða sízt
minni frá hendi kvennanna, þá
gildir þessi regla t- d. við af-
greiðslu, við skrifstofuvinnu,
við ýmsar iðngreinar, meira að
segja þar, sem kemur til vöðva-
afls eða beinnar líkamlegrar
orku, svo sem að konur hafa
borið á móti körlum heila daga,
mokað sandi og möl á bíla o s.
frv., við heyvinnu þar sem sleg
ið er og rakað á gamla vísu, þá
rakar konan allt sem karlinn
slær o s. frv. Þessi mikli mun-
ur styðst við aldagamlar venj-
ur, þar sem hnefarétturinn ræð
ur, þar sem hinn líkamlega
sterki hefur kúgað hinn veik-
ari. Það virðist nú ekki þurfa
smásjá til að sjá slíkt hrópandi
ranglæti, sem hér er framið, og
er sannaiiega tími til kominn
að réttur sé hlutur konunnar.
Hér, þar sem í fæstum tilfell-
um er ekki greitt eftir afköst-
,um, þá hafa allir karlar sem
vinna sömu vinnu sama tíma-
kaup; virðist þá mat á vinnunni
fara eftir hvort kynið vinnur
verkið og er slíkt bæði heimsku
legt og sýnir lítilsvirðingu fyr-
ir konunni. Eftir því sem tækn-
m eykst og vélar taka við af
manninum allt erfiðið, aðeins
andlega orku og leikni þarf til
að stýra vélum til framleiðslu,
hverfur síðasta mótbáran við
sömu launum fyrir sömu
vinnu. Sú aulalega staðhæfing
afturhaldsins, að konan sé and-
lega veikari eða ver gefin en
karlar er marghrakin bæði af
sálfræðingum og lífinu sjálfu,
ekki sízt nú á þessum síðustu
tímum, þar sem konur hafa skip
að með ágætum rúm karla
þeirra, sem sökum stríðsins
hafa horfið frá störfum sínum
heima fyrir. Engin er sú grein
atvinnulífsins í stríðslöndunum
sem þær hafa ekki unnið að,
og varið frelsi sitt og föðurlands
ins með vopni í hönd og ekki
.sýnt minna þol, dirfsku né fóm
fýsi en karlar.
Nú lifum við á þeim tímum,
að allar stoðir virðast renna
undir það, að hægt sé á tiltölu-
lega skömmum tíma að tryggja
atvinnulegan og fjárhagslegan
rétt konunnar í þjóðfélaginu,
ef allar hinar vinnandi konur
skilja aðstöðu sína og vinna
saman. Erfiðast verður að
vinna rétt giftra kvenna, hús-
mæðranna, þeirra kvenna, sem
í flestum tilfellum vinna erfið-
ustu og um leið þýðingarmestu
störf þjóðfélagsins. Þær hafa
fæstar'aðstöðu til að vinna utan
heimilis, og eru því fjárhags-
lega háðar manninum, það er
að segja, hafa ekki önnur fjár-
ráð en þau, sem sambúðin við
hann skapar þeim. Eru þess
ekki fá dæmi, að þær verða að
telja fram til hvers hver eyrir
fer, sem lagður er til bús, em
slík skriftamál ekki til^þess að
viðhalda eða auka sjálfsvirðing
og sjálfstraust þessara kvenna.
Eru þessar konur, sem fyrir
þessu verða, þannig sviftar
fjárráðum, þrátt fyrir það, að
þær hafa margar lengri vinnu-
dag en flestar aðrar stéttir og
hníga í valinn oft á miðju ald-
ursskeiði, úttaugaðar andlega
og líkamlega.
Vanmat á vinnu kvenna geng
ur eins og rauður þráður í
gegnum okkar þjóðlíf, til dæm-
is eru giftar konur taldar á
framfæri manna sinna; þegar
gift konar hefur sjálfstæða
stöðu, þá eru tekjur hennar
færðar á nafn mannsins til
skatts. og hefur sýnt sig ber-
lega sú þjóðfélagslega skrípa-
mynd, þegar atvinnulausum eða
heilsulausum mönnum er gert
útsvar og skattar aðeins af tekj
um konunnar; virðist sú skoð-
un liggja til grundvallar fyrir
svona vinnubrögðum, að konan
sé hjú mannsins- Vænta má
þess, að slíkt ástand haldist
nokkuð undir óbreyttum þjóð-
félagsháttum, en æskilegast
væri að á næstu árum kæmust
þær breytingar á, sem duga til
þess að konur geti notið þess að
lifa fjölskyldulífi, án þess að af-
sala sér sjálfstæðri atvinnu og
fjárráðum. Þessar og aðrar þær
breytingar, sem þurfa til þess,
að konan verði að öllu jafn rétt
hár aðili þjóðfélagsins og mað-
urinn, fæst ekki án samstilltra
átaka kvennanna sjálfra. Kon-
ur hafa nú í öllum stéttum kom
ið auga á hvað þeim ber að
gera, að þær þurfa að taka
höndum saman án tillits til
stjórnmálaskoðana og nota sér
fengin réttindi til að fá þau
sem vanta. Á síðasta Lands-
fundi kvenna kom það álit full
trúa þeirra, &em hann sátu,
greinilega í ljós að takmarkið,
sem stefna ber að og ná verður
i sem fæstum áföngum, er, að
konur fái sömu laun og karlar
og gegni jafnt þeim öllum trún
aðarstörfum þjóðfélagsins. Fund
ur þessi markar tímamót í sögu
réttindabaráttu íslenzku kon-
unnar, enda hefur hann vakið
athygli margra þeirra, sém ekki
hafa áður hugsað um þessi mál,
meira að segja hefur orðið vart
Framhald á 5. síðu.