Þjóðviljinn - 29.11.1944, Síða 4

ÍVTLJINN — Miðvikudagur 29. nóvember 1944.
Miðvikudagur 29. nóvember 1944. — 1*JÓÐV1 L.I1 NN
þiÓÐVILJINM
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíaitstaflokkurínn.
Ril-stjóri og ábyrgðarmaður: Sigurður Guðmundsson.
Stjómmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhfartarson.
Ritstjómarskrifstofa: Austurstrœti 18, sími 8870.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 818ý.
Askriftarverð: I Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
Vargar í véum
"'ramkoma sú, er andstæðingar ríkisstjórnarinnar hafa sýnt á Al-
sambandsþingi, er slík, að hún mun hljóta fordæmingu verkalýðs
and allt. Þessir ofstækisfullu hatursmenn stjórnarsamstarfsins
i svo langt í frekju sinni og sundrungarstarfi að öllum verkalýð
býðuflokksverkamenn ekki undanteknir — ofbýður.
*essum mönnum, sem eru minni hluti á þinginu, er boðið að liafa
forseta áfram, hinn valinkunna Alþýðuflokksmann Guðgeir Jóns-
>essum mönnum er boðið að aðrir sambandsstjórnarmeðlimir séu
’ hinir sömu, nema hvað í stað atvinnurekandans Sæmundar Ól-
íar, sem opinber er að skemmdarstarfsemi kæmi einhver heiðarlegur
r, gjaman Alþýðuflokksmaður, sem samkomulag sé um.
’essu neita fulltrúar minnihlutans í uppstillingamefnd.
»á er þeim boðið að tilnefna fjóra menn, sem þeir vilja setja í sam-
stjórn og rætt skuli þá um þá. — Þeir neita því.
'á em þeir spurðir hvort þeir vilji ekki nefna mennina, sem þeir
tilla upp, — ef til vill sé samkomulag um þá. — Þeir neita því.
ulltrúar minnihlutans í uppstillingaraefnd neita að gera
ryldu sína að stinga upp á mönnum. Þeir heimta að Al-
.ambandsþing kjósi ekki 4 af 9 mönnum í miðstjóm, heldur
tóp ofstækismanna að útnefna þá. Þeir heimta að lýðræðið
jýðusambandsþingi sé afnumið og stjómarsætum úthlutað
ipa utan þingsins að ákveða hverjir í þau setjist.
■að þarf engum blöðum um það að fletta hvað þarna er að gerast:
r skemmdarklíka að verki undir forustu hins alræmda Hanni-
- þess, er smánarblettinn reyndi að setja á ísafjörð í vor, — klíka,
ðeins ætlaði að sundra og ekkert annað.
'erklýðshreyfingin mun svara þessum skemmdarvörgum sem vera
*að er eðli fasista og þeirra, sem þeim eru andlega skyldir að froðu-
f illsku og slá öll met í lastmælgi um andstæðinga sína, ekki sízt
þeir verða undir.
■5álufélagar“ Sæmundar og Hannibals sýna þennan andlega skyld-
ánn með sora þeim, er þeir hella úr sér í Alþýðublaðið í gær. Það
5 og öll níðorð íslenzkrar tungu nægi þeim ekki og alveg sérstak-
iella þessir mannræflar, sem enga stjórn kunna á skapi sínu,
ii né tungu, úr skálum reiði sinnar yfir hinn nýkjörna forseta
'jsambandsins, Hermann Guðmundsson. Þessir menn reyna m. a.
ga því að hann hafi verið nazisti, en koma sjálfir upp um sinn
nazistiska hugsanagang með orðfæri eins og „undirmálsmaður“!
■r auðsjáanlega mannverur af taginu Sæmundur Ólafsson og
bal sem eru einskonar andleg yfirstétt, — yfirmálsmenn af sér-
kyni, — sem líta niður á hina óbreyttu verkamenn sem undir-
enn — og ætla að tryllast, ef óbreyttur verkamaður er tekinn
,’fir hinn stórgáfaða, heflaða, siðprúða yfirmálsmann og atvinnu-
3a Sæmund Ólafsso.n!!
% hvað hefur Hermann Guðmundsson unnið til saka?
ermann hefur áunnið sér traust verkamanna í Hafnarfirði. Hann
sýnt það í reynd að þegar árekstur varð milli verkamanna ann-
ar og atvinnurekenda, einnig úr flokki hans, Sjálfstæðisflokkn-
i setti hann hagsmuni verkamanna ofar og sagði af sér trúnaðar-
n í flokki sínum.
ermann Guðmundsson hefur einmitt sýnt sig að hafa það sið-
;rek að hvika ekki frá sannfæringu sinni, hvað sem í boði er. Og
• kostur, sem verkalýðurinn kann að meta. — En það er líka eigin-
«m fyrirlitnar mútusálir óttast og hata.
annibalarnir hafa nú sýnt innræti sitt í verklýðssamtökunum eins
ega og þeir sýndu innræti sitt til sjálfstæðismáls íslendinga síð-
or.
eir skulu sjá það áður en lýkur, að þeir standa jafn einangraðir
verklýðssamtökunum og þeir stóðu hjá þjóðinni 23. maí, — ein-
5ir sem steingerfingar hatursins og ofstækisins, meðan verkalýð-
Dg þjóðin öll sækir fram til þess frelsis og farsælda, sem þeir reyna
,.dra að hún nái.
Samþykktir AlþýOusambands|iings-
ins í verkalýðs- og atvinnumálum
Hér fara á eftir samþykktir 18- þings Alþýðusambands
íslands um verkalýðs- og atvinnumál.
Samþykktir þessar eru margskonar, en megináherzja er
lögð á samræmingu kaups og kjara verkalýðsins á hinum ýmsu
stöðum í landinu, einkum ef heildarsamningar verða gerðir,
og að áherzla verði lögð á bætt kjör hlutasjómanna.
Þá er og lögð áherzla á að verkalýðsfélögin um land allt
komi á hjá sér trúnaðarmannakerfi til þess að treysta félags-
störfin og efla samtökin.
Þá óskar þingið þess ennfremur að Alþýðusambandinu verði
gefinn kostur á að tilnefna einn mann sem fulltrúa hlutasjó-
manna í nefnd þá er annast samninga utanríkisviðskipta.
Hinar ýmsu samþykktir fara hér á eftir:
HLUTASJÓMENN FÁI FULL-
TRÚA í SAMNINGANEFND
UTANRÍKISVIÐSKIPTA
1. Alþýðusamband íslands ósk
ar þess, að því verði gefinn kostur
á að tilnefna sem fulltrúa hlutar-
sjómanna einn mann í nefnd þá,
er fyrir íslands hönd sér um samn-
inga utanríkisviðskipta.
SAMRÆMING Á KJÖItUbl
HLUTASJÓMANNA
2. Þar sem allmikið ósamræmi
ríkir um hlutaskipti og kjör sjó-
manna víða um land, skorar 18.
þing Alþýðusambands íslands á
væntanlega sambandsstjórn, að
beita sér hið al’lra fyrsta fyrir sam-
ræmingu skipta og sjómannakjara
almennt á þann veg, að við sams-
konar veiðar séu helzt sömu kjör
um land allt. (Átt er við samræm-
ingu til móts við beztu kjör).
SAMRÆMING KAUPGJALDS
3. Þó að vitað sé, að íslenzkur
verkalýður leggur nú meira upp úr
ráðstöfunum, er gerðar verði til
eflingar atvinnulífinu og sköpun
vinnuöryggis, en hækkuðu kaupi
frá því sem nú er, þar sem það .er
hæst, þá skorar 18. þing Alþýðu-
sambands íslands á væntanlega
sambandsstjórn að gæta þess vel,
er heildarsamningar verða gerðir,
að nota aðstöðu sína til hins itr-
asta til þess að draga úr ósamræmi
kaupgjalds á sambærilegum stöð-
um og fá það jafnað á sem rétt-
látastan hátt.
Samþykkt einróma.
LÖGGJÖF UM AÐBÚNAÐ
BÁTAS J ÓMANNA
„18. þing Alþýðusambands ís-
lands, haldið í Reykjavík í nóv-
ember 1944, fer þess á leit við
stjóm sambandsins, að hún láti
athuga á hvem hátt hægt er
að bæta úr hinni illu aðbúð,
sem bátasjómenn eiga við að
búa í mörgum verstöðum lands
ins og vinna að því að ákvæði
urri bætta aðbúð bátasjómanna
á vertíð komist sem fyrst inn í
löggjöf landsins.11
Samþykkt að vísa till. til sam-
bandsstjórnar.
SAMÞYKKT VARÐANDI
VERKFALL OG VERKBANN
18. þing Alþýðusambands ís-
lands skorar á öll félög í samband-
inu að koma inn í hvern kaups-
| og kjarasamning svohljóðandi
grein:
„Ef verkfall eða verkbann er
hjá einhverju félagi innan Alþýðu-
sanibands íslands skal meðlimum
félagsins óskylt að vinna þau verk,
sem aðrir hafa hætt vinnu við
vegna verkfalls eða verkbannsins.
Ekki skulu meðlimir félagsins
skyldir að afgreiða vörur eða varn-
ing til þess staðar þar sem verk-
fall er“.
Samþykkt að idsa þessu til sam-
bandsstjórnar.
VERKLÝÐSFÉLÖGIN KOMA
Á TRÚNAÐARMANNAKERFI
Verklýðs- og atvinnumálanefnd
telur rétt að félögin stefni að því,
að koma inn í samninga sína heim-
ild til að kjósa trúnaðarmann á
hverri vinnustöð, og vill í því sam-
bandi skírskota til eftirfarandi
kafla úr bréfi frá Verkamannafé-
laginu Dagsbrún til Alþýðusam-
bandsins:
„Tillaga: 18. þing Alþýðusam-
bands íslands telur það veiga-
mesta verkefnið í skipulagsmálum
verklýðshreyfingarinnar, eins og
nú standa sakir, að komið verði
upp víðtæku kerfi trúnaðarmanna
á öllum vinnustöðvum til lands og
sjávar. Þingið leggur áherzlu á
nauðsyn þess, að þessir tnínaðar-
menn verði kosnir með frjálsum
kosningum af launþegum sjálfum.
Þingið felur stjórnum allra sam-
bandsfélaga að vinna ötullega að
sköpun þessa trúnaðarmannakerf-
is og felur ennfremur sanrbands-
stjórninni að semja reglur um kosn
ingu trúnaðarmanna á vinnustöðv
um.
Um ástæðurnar fyrir þessari til-
lögu er það að segja, að bæði at-
vinnuhættir okkar íslendinga, sem
og hin síauknu margþættu verk-
efni verklýðssamtakanna gera
stjórnum félaganna ekki kleift að
fylgjast svo nákvæmlega með öll-
um hræringum og hagsmunamál-
um á hverjum vinnustað, sem
æskilegt væri. Sköpun trúnaðar-
mannakerfis getur verið stjórnum
verkalýðsfélaganna til stóraukins
hagræðis og aðstoðar.
Þá er þess að gæta, að kerfi
trúnaðarmanna á vinnustöðvum
tryggir samband forustumanna
við meðlimina skipulögðum bönd-
um og verkar þar með mjög í þá
átt, að auka lýðræðið í samtök-
unum og gera sem flesta meðlimi
virka í starfi þeirra. Síðast en ekki
sízt er sköpun trúnaðarmannakerf-
is leið til þess að ala upp nauðsyn-
leg foringjaefni í stórum stíl og
kosning trúnaðarmanna ætti að
tryggja það að jafnaði, að samtök-
in fengju hæfustu og traustustu
meðlimina til forystu.
Að öllu samanlögðu er það álit
okkar, að sköpun trúnaðarmanna-
kerfis um allt land myndi stór-
auka styrk Alþýðusambandsins“.
Samþykkt einróma.
NAUÐSYNLEGT AÐ BREYTA
ORLOFSLÖGUNUM
Átjánda þing Alþýðusambands
íslands telur eftirfarandi breyting-
ar á orlofslögunum æskilegar, og
felur sambandsstjórn að koma
þeim á framfæri við Alþingi:
1. Illutarsjómenn fái undan-
tekningarlaust ósker-tan orlofsrétt
(þ. e. 4%).
2. Ríkið setji á stofn ferða-
skrifstofu, er með sérstaklega hag-
kvæmum kjörum sjái um hópferð-
ir orlofsnotenda á sjó og landi,
og annist rekstur ódýrra dvalar-
staða fyrir þá, sem halda vilja
kyn-u fyrir í orlofi sínu.
3. Við dauðsfall orlofshafa
gangi orlofsfé það, sem hann hefur
hlotið á yfirstandandi ári, til nán-
ustu ættingja hans, svo sem for-
eldra, barna og maka.
4. Einhliða ákvörðun um or-
Iofstöku, bæði af hendi orlofsveit-
anda og orlofstaka, sé óheimil,
nema með minnst viku fyrirvara.
Samþykkt í einu hljóði.
FÉLAGSGJÖLD
Sökum þess að félagsgjöld verk-
lýðsfélaga víða úti um land eru svo
lág, að það stendur starfsemi fé-
laganna fyrir þrifum, leggur verk-
lýðsmálanefnd til að 18. þing Al-
þýðusambands íslands beini því
til allra stéttarfélaga utan Reykja-
víkur að ákyeða félagsgjöldin ekki
lægri en sem hér segir:
í kaupstöðum:
Félagsgjald karla kr. 40,00 til
50,00
Félagsgjald kvenna kr. 30,00
í kauptúnum:
Félagsgjald karla kr. 30,00
Félagsgjald kvenna kr. 20,00
í sveitum:
Félagsgjald karla kr. 25,00
Félagsgjald kvenna kr. 18,00
Samþykkt einrqma.
SAMÞYKKT UM MINNA VÉL-
STJÓRAPRÓF
„Fundur haldinn í vélstjóradeild
verkamannafélagsins Þróttur á
Siglufirði 12. nóvember 1944 sam-
þykkir eftirfarandi:
Að skora á 18. þing Alþýðusam-
bands íslands að beita sér fyrir
því við Alþingi að það breyti nú
þegar lögum þeim, sem fjalla um
hið • minna vélstjórapróf Fiskifé-
Iags íslands á þann hátt, að þeir
sem undir það próf ganga eftir-
leiðis fái aukin réttindi til þess að
stjórna vélum sém eru að stærð
300 til 350 hestöfl. Ennfremur að
veita þeim, sem starfað hafa sem
vélstjórar undanfarna 24 mánuði
og þar yfir allt að 300 til 400
hestafla réttindi, sem fyrsta vél-
stjóra“.
ATVINNUBIFREIÐASTJÓR-
AR GANGI FYRIR VIÐ ÚT-
IILUTUN BIFREIÐAGÚMMÍS
18. þing Alþýðusambands Is-
lands skorar á ríkisstjómina vegna
vaxandi örðugleika með innflutn-
ing á hjólbörðum til atvinnubif-
reiða, þ. e. 16 tommu felgustærð,
og með tilliti til þess hve nauð-
synlegt það er fyrir atvinnubif-
reiðastjórastéttina og samgöngur
í landinu, að einkabifreiðum verði
ekki úthlutað hjólbörðum af 16”
felgustærð á meðan ekki er hægt
að afgreiða það hjólbarðamagn til
atvinnubifreiða árlega, sem um get
ur í reglugerð um skömmtun á
hjólbörðum.
Ennfremur skorar þingið á rik-
isstjórnina að hún beiti sér fyrir
auknum innflutningi á varahlut-
um til bifreiða, athuga jafnframt
möguleika á því að taka upp
skömmtun á þeim vörum á meðan
innflutningur á varahlutum er ó-
fullnægjandi til þeás að bæta úr
brýnustu þörf.
„18. þing Alþýðusambands
íslands ályktar að skora á rík-
isstjómina að hlutast til um
að a. m. k. helmingi af bifreið-
um þeim, er til landsins flytj-
ast á næsta ári verði úthlutað
til atvinnubílstjóra og að vöru-
bifreiðum verði úthlutað til ein-
stakra staða eftir því hvar og
hvenær framkvæmdir eru fyrir-
hugaðar á hinum ýmsu stöðum
á landinu.“
Samþykkt einróma.
LEITAÐ VERÐI ÁLITS VERK-
LÝÐSFÉLAGANNA UM
HEILD ARS AMNINGA
Út af bréfi Vinnuveitendafélags
íslands leggur verklýðs- og at-
vinnumálanefnd til, að væntan-
legri sambandsstjórn verði falið að
leita fyrir sér hjá hinum ýmsu fé-
Iögum um álit þeirra um nauðsyn-
lega samræmingu kaupgjalds, og
fái sambandsstjórn umboð til að
leita heildarsamninga við stjórn
Vinnuveitendafélags íslands um
næsta hálfs annars árs bil.
Samþykkt einróma.
Aðrar samþykktir þingsins verða
birtar í næstu blöðum.
Samþykkt að vísa þessu til vænt
anlegrar sambandsstjórnar.
SAMTÖK ÍSLENZKRA
KVENNA
Framhald af 3. síðu.
nokkurs uggs hjá einstaka karl-
mönnum, sem óttast að hausa-
víxl verði ef konur megi ráða
og að karlar fái hjúarétt en
konur húsbænda á þjóðarheim-
ilinu, en þeim góðu mönnum
vildi ég að síðustu segja til
huggunar, að stefna kvenrétt-
mdahreyfingarinnar er fyrst og
fremst krafa um almenn mann-
réttindí og fyrhr þeim munu
íslenzku konumar berjast, þeg-
ar þær hafa fengið þann rétt
og þau völd, sem þeim ber.
(Tímaritið „Vinnan“ 10.
tbl. 1944).
Friðrik Halldörsson,
lollskeytaroaður
niNNINGARORÐ
Einhver mesti skaði hvers þjóð-
félags og hverrar stéttar, er þegar
mætir og gjörhugulir menn falla
frá, og er það oft svo, að þeirra
skarð verður ekki fyllt, þótt ágæt-
ismenn komi í þeirra stað. Þegar
slíkir menn falla frá, er það mikill
skaði fyrir stétt þá, er hinn látni
fyllti.
Friðrik Halldórsson var einn
þeirra manna sem mikil eftirsjá er
í, og skarð hans vandfyllt, því
betri dreng og gjörhugulli hef ég
vart kynnzt. Starfsvilji hans og
starfsgleði var frábær og í ríkum
mæli í té látin lofskeytamanna-
stéttinni.
Félagi íslenzkra loftskeyta-
manna er því mjög mikil eftirsjá
í slíkum manni, sem Friðrik var.
Hann var í mörg ár í stjórn þess og
formaður þess lengst af. Hann var
fulltrúi F. í. L. í Sjómannadags-
ráði og Farmanna- og fiskimanna-
sambandi íslands og sat í stjórn F.
F. S. í. um skeið.
Hvar sem mikils þurfti við, var
Friðrik Halldórssyni falið að starfa
þar fyrir F. í. L. Þetta sýnir að
hann naut mikils trausts félags-
manna sem hann virti mikils, og
lagði sig fram af alhug, til þess að
vinna fyrir stétt sína, enda naut
stéttin virðingar fyrir hans starf.
Eg held ég geri engum órétt
þótt ég segi að betri starfskraft
hafi F. í. L. ekki haft yfir að
ráða og ég hygg að það sé fyrst
og fremst hans verk, hvað F. 1. L.
hefur áunhizt í baráttumálum sín-
um, hann vann að hverju máli
með gjörhygli sinni, lipurð og prúð
mennsku.
Eg kynntist Friðrik Halldórs-
syni fyrst veturinn 1925—1926,
er við vorum saman á loftskeyta-
mannaskólanum, einnig þar naut
hann mikils trausts og álits, bæði
Aðalfundur Sundfé-
lagsins „Ægis"
Sundfélagið Ægir hélt aðal-
fund sinn sunnud. 26. nóv. For-
maður flutti yfirlit um starf-
semi félagsins á árinu, en það
hafði tekið þátt í öllum strnd-
mótunum fjórum og öðru sund-
knattleiksmótinu. Þakkaði hann
keppendum góða frammistöðu,
en þeir höfðu sett 3 met af 4
alls, sem sett voru á árinu og
áttu stúlkumar sinn drjúga þátt
í þvf. Þá mjnntist hann á sund-
förina norður og austur um
land og þakkaði þátttakendum
og öðrum er stutt höfðu að
henni.
Stjómarkosning fór þannig,
að formaður, Þórður Guðmunds
son, var endurkosinn með öll-
um greiddum atkvæðum þrír
meðstjómendur voru kosnir.
þau Jón Ingimarsson (endurkos
inn), Sigríður Einarsdóttir og
Ami Guðmundsson (tvö þau
síðasttöldu voru kosin í stað
Magnúsar B. Pálssonar og Hjart
ar Sigurðssonar). Fvrir eru í
stjóminni Theódór Guðmunds
son, Ingibergur Sveinsson og
Guðmundur Jónsscn.
ikennara og nemenda, og var ef ég
man rétt, einn aðalhvatamaður að
stofnun málfundafélags meðal nem
enda enda sá sem liélt því mest
uppi, að öðrum ólöstuðum. Hann
var starfsmaður mikill, enda sí-
starfandi að áhugamálum sínum,
og vann að þeim með mikilli festu
og prúðmennsku.
Hann var hagorður vel, og átti
oft við það í tómstundum sínum.
Ilann átti einnig dálítið við þýð-
ingar, og þýddi meðal annars „í
sjávarháska“, sem Menningar og
fræðslusamband alþýðu gaf út á
sínum tíma, og var fyrsti ritstjóri
Vinnunnar, tímarits Alþýðusam-
bands íslands.
Friðrik starfaði lengst af sem
loftskeytamaður hjá Skipaútgerð
ríkisins, og var lengst á Esjunni,
fyrst gömlu Esju, og síðan nýju
Esju, þar til hann varð að fara
í land vegna veikinda. Naut hann
þar eins og annarsstaðar, mikils
trausts og virðingar, bæði skip-
verja og stjórnar Skipaútgerðarinn
ar, enda var hann ávalt reiðubú-
inn til þess að veita þeim liðsinni,
væri til hans leitað. Starf sitt
stundaði Friðrik með prýði, og
þekkti vel þau tæki er hann fór
með, enda fylgdist hann sérstak-
lega vel með allri nýbreytni á
sviði radio-tækninnar, með lestri
erlendra tímarita um þau efni.
Friðrik Halldórsson var gift-
ur Helgu I. Stefánsdóttur, og
eignuðust þau 3 dætur, sem all-
ar eru í ómegð, sú elzta 8 ára.
Er að þeim mikill harmur kveð-
inn við fráfall slíks ágætis-
manns. En hrein, björt og góð
minning lifir um góðan og elsku
ríkan förunaut, sem byggði
heimili sitt á bjargi. Frú Helga
vor mjög samhent manni sínum
og áttu þau traust heimili og
bjart, og bundu við það miklar
vonir; áttu sannarlega glæsi-
lega framtíð-
Fyrir nokkrum árum kenndi
Friðrik sér meins, sem hann
að lokum varð að lúta, þó lengi
hefði hann barizt á móti því,
með einbeittum vilja og krafti,
sem honum var lagið, því Frið-
rik var mjög viljasterkur mað-
ur.
Eg vil enda þessi fáu minn-
ingarorð með tveim erindum
eftir St. G. St.:
Æ, vertu sæll. Þú sefur vel og
rótt.
Hér sit ég einn og minningunni
fagna,
Stjórn B.S.R.B. vottar
Korðmönnum samúð
Á fundi sínum 23. nóv. s.l.
samþykkti stjórn B.S.R.B. að
votta sendiherra Norðmanna
hér í bæ samúð vegna þeirra
atburða, sem orðið hafa í Norð-
ur-Noregi og gera ráðstafanir
til að veita nauðstöddum börn-
um og munaðarleysingjum
hjálparhönd svo fljótt sem unnt
er- Fundarályktunin var á þessa
leið:
„Vegna hinna hörmulegu tíð-
inda, sem nú berast frá Norður-
Noregi, þar sem við landauðn
liggur vegna heiptar og ofstæk-
is flýjandi hers Þjóðverja, vilj-
um vér votta yður, herra sendi-
herra, dýpstu samúð vora og
tjá yður, að stjórn B.S.R.B. hef-
ur á fundi sínum í dag gert
f undarsamþykkt:
1. Stjórn Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja á íslandi
iýsir hryggð sinni yfir atburð-
um þeim, sem gerzt hafa í Norð
ur-Noregi í sambandi við brott-
flutning fólks úr Finnmerkur-
fylki og fleiri héruðum og vek-
ur athygli á því, að eyðing
þessa harðbýla en mikilfenglega
lands, sem líkist um svo margt
voru landi, er stórkostlegri
hnekkir fyrir norræna menn-
ingu en auðvelt er að gera sér
grein fyrir í skjótri svipan, þar
sem hér fara forgörðum verð-
mæti, byggð upp með aldaerfiði
forvarða norrænna manna. Og
aldir mun það einnig taka sök-
um landslags og veðráttu að
bæta að fullu landauðn á þess-
um fögru og söguríku slóðum.
En sárast er þó um þá f jársjóð-
ina, sem aldrei verða bættir,
líf og heilsu íbúanna, þar á með
al bama og æskumanna, sem
að óþörfu líða þarna hungur,
kulda og tortímingu.
Stjórn B.S.R.B. er þess full-
viss, að íslendingar allir og
frelsisunnendur hvarvetna taka
kröftuglega undir mótmæli
gegn hinum villimannlega land-
eyðingarathæfi Þjóðverja í
Norður-Noregi.
2. Stjórn B-S.R.B. heitir að
styðja eftir megni hverskonar
| viðleitni til hjálpar hinu bág-
tadda, norska fólki, og skorar
önnur félagssamtök í landinu
að vera viðbúin að rétta hjálp-
arhönd jafnskjótt og nokkur
leið opnast, t. d. að láta í té
viðurværi og framfærslueyri til
nauðstaddra barna og munað-
arleysingja.
Sigurður Thorlacius formaður,
Lárus Sigurbjörnsson, varform.,
Guðjón B. Baldvinsson, ritari.
og ég skal brosa og bjóða góða
nótt,
unz brosin dvína og mínar
kveðjur þagna.
Af liði þegar lögð er fremsta
röð,
um leikvöll breytt og orðin
hvílustofa:
mér stundum finnst — þó
vakan væri glöð
og vorið bjart — sé gott að fá
að sofa.
T. S.
IIja Konsfantinovski;
Slavtso Trúnskí var fyrsta nafn-
ið ,sem ég heyrði, er ég steig fæti
á búlgaráka jörð. — Það er eitt
af vinsælustu nöfnum í Búlgaríu.
— Maður sér það í fyrirsögnum
dagblaðanna, og það er orðið al-
gengt í söngvum og þjóðsögum.
Hver er Slavtso? — Hann skipu
lagði fvrstu skæruliðasveitina,
sem barðist gegn Þjóðverjum í
Búlgaríu, og nú er hann fyrirliði
hersveitar í alþýðuhernum. — Eg
heimsótti hann í aðalstððvum her-
fylkis í smábæ, þar sem verið var
að mynda herdeild.
Bær þessi er að ytra útliti svip-
aður öðrum búlgörskum bæjum.
— Þar eru sömu litlu steinhúsin
með rauðu helluþökunum, sömu
litlu sölubúðirnar með stóru skilt-
unum. — En þarna er alveg sér-
stakt andrúmsloft.
Á strætunum er fullt af fólki,
aðallega vopnuðum piltum og
stúlkum. Sum eru í venjulegum
fötum, en önnur eru þegar komin
í einkenningsbúninga búlgarska
hersins. — Ungir sveitamenn hafa
þyrpzt þangað úr nágrannaþorp-
unum. Margir þeirra eru berfættir
og klæddir tötrum, en þeir eru
stoltir í göngulagi, — eftir einn eða
tvo daga verða þeir orðir hermenn,
klæddir einkennisbúningum.
Bíllinn okkar var stöðvaður
hvað eftir annað á leiðinni til að-
alstöðva Slavtsos. Varðmennirnir
voru ekki mjög hátíðlegir. Þeir
miðuðu bara byssum sinum á bíl-
inn. — En jafnskjótt og þeir sáu,
að við vorum klæddir einkennis-
búningum rauða hersins, sneru þeir
byssuhlaupunum niður, veifuðu
höndunum og lirópuðu: „Bra-
túskí!“ (bræður).
KOMINN AF FÁTÆKUM
BÆNDUM .
Það kom í ljós, að Slavtso var
ungur, grannvaxinn maður í ein-
földum einkennisbúningi. Hann
hefur hrafnsvart hár, dökk augu,
en fölt andlit. — Hann var auð-
sjáanlega þreyttur. — Við heyrð-
um semna, að hann væri enn með
kúlu í lungunum eftir skot, sem
hann varð fyrir í viðureign við
hersveit nazista.
Samtal okkar fór fram á blend-
ingi úr rússneska og búlgörsku. —
Rússarnir héldu allir, að þeir væru
að tala búlgörsku. Og Búlgararnir
voru sælir í þeirri trú, að þeir töl-
uðu hreina rússnesku við okkur.
— Hvað sem því líður, þá skildu
hverir aðra alveg fullkomlega.
Slavtso fæddist i þorpinu Bok-
homa. —- Faðir hans var fátækur
bóndi. — Ilann varð snemma að
leggja mikið á sig til að vinna
fyrir sér.
Vegna mikillar menntunarþrár
tókst honum að sigrast á öllum
örðugleikum og komast í mennta-
skóla, en innan skamms var hann
rekinn úr honum vegna „óáreið-
anleika í stjórnmálum“. — Hann
hélt náminu áfram utan skóla og
lauk öllum prófum.
Hann fluttist til höfuðborgar-
innar, Sofía, og tók mikinn þátt
í verklýðshreyfingunni. — Hann
var tekinn höndum og var látinn
laus aftur skömmu áður en Þjóð-
verjar náðu tangarhaldi sínu á
Búlgaríu.
Hann komst í samband við föð-
uriandsvini í Júgoslavíu og dvald-
ist um hríð með skæruliðum Titos
og lærði hermennsku af þeim.
Á meðan búlgarskir Hitlerssinn-
ar höfðu hluta af Júgoslavíu á sínu
valdi og kvöldu júgoslavnesku
þjóðina, voru serbneskir skærulið-
ar að hjálpa Búlgaranum Slavtso
við að undirbúa baráttuna gegn
Þjóðverjum og dreifa flúgritum í
sveitunum.
Skæruliðahópur hans hafði í
fyrstu aðeins fjóra meðlimi, —
vini lians Donchu, Búroff. Delche
og hann sjálfan. — En áður en
18 mánuðir voru liðnir, var hann
orðinn geysiöflugt lið. — Her-
menn, sem höfðu strokið úr búlg-
arska hernum. námamenn frá Per-
nik og stúdentar frá Sofía gengu
í lið með skæruhernum. — Slavtso
fór oft sjálfur til Sofía og talaði
á leynilégum fundum, dulbúinn
sem verkamaður.
YNGSTI HERSHÖF ÐINGINN
Nú hefur hin nýja ríkisstjórn
Föðurlandsfýlkingarinnar gert
hann að hershöfðingja. — Hann er
yngsti hershöfðingi í her hinnar
nýju Búlgaríu.
Eg var viðstaddur hersýningu
á hersveit Slavtso á bæjartorginu.
— í henni voru hermenn úr setu-
liði staðarins, sveitamenn í hvít-
um þjóðbúningum með byssur í
svörtum beltum. og dökkhærðar
stúlkur í bláum samfestingum með
handvélbyssur á öxlunum.
Trúnskí hershöfðingi ávarpaði
hverja fylkingu með orðunum:
„Deyi fasisminn!“ — Og fylking-
in svaraði einum rómi: „Lifi frelsi
fólksins!“ — Því næst hélt Slavtso
stutta ræðu. — Hann sagði, að
baráttan væri ekki búin enn, og
að búlgarska þjóðin yrði að sýna
í verki, að hún hefði verið andvíg
hinni sviksamlegu stefnu fyrri
drottna sinna.
Þegar hann nefndi rauða herinn,
sneri hann sér í átt til sovétfor-
ingja, sem voru viðstaddir, og heils
aði þeim með hermannakveðju.
— Þúsundirnar á torginu ráku
upp mikið fagnaðaróp og hrópuðu:
..Lengi lifi rauði herinn! — Heiður
sé Stalín!“ ___________
liflMsiiia
intalflsif!in
Isist f. febrfir
Tilkynnt hejur verið opvnber-
lega, að alþjóðaráðstefna verka-
lýðshreyfingarinnar, sem frestað
var s.l. sumar vegna innrásarinn-
ar, rryuni hefjast 6. febrúar 19h5 og
standa til 16. fcbrúar.
Und irbúningsnefn d ráðstefn un n-
ar, sem skipuð er fulltrúum
brezkra, bandarískra og vúss-
neskra verkalýðssambanda, kem-
ur saman í London 4. des. n.k.
Alþýðusambandi íslands var
boðin þátttaka í ráðstefnunni og
kaus sambandsstjórn forseta og
ritara Alþýðusambandsins, Guð-
geir Jónsson og Björn Bjarnason,
fulltrúa íslenzku verkalýðshi-eyf-
ingarinnar.