Þjóðviljinn - 07.06.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 7. júní 1945.
ÞJOÐVILJINN
3
Stjórnmálasamtök færeyskra
sjálfstæðis-sösíalista treystast
r'JL-v-.. S W-ÖU'-' fk
Róttækur verkalýðsflokkur að myndast
Áður hejur verið sagt frá samtökum róttœkra sósialista í Fœreyjum,
sem stuðlað haja að jélagi og blaði rmeð najninu Friu Föroyar. Nú
haja þessi samtök tekið sér najnið Sjáljstœðis-sósíalistar Fœreyja, og
birt stefnuslcrá sem sýnir, að hér er uísir að róttœkum verlcalyðsjlokki.
Sérstaklega er athyglisverð ajstaða þessara alþýðusamtaka til sjálf-
stœðismáls Fœreyinga, þvs- þeir taka sér stöðu jremst í röðum þeirra
sem berjast jyrir fullu sjálfstœði landsins. tslenzkum sósíalistum jinnst
þessi afstaða sjáljsögð, en í Fœreyjum haja sósíaldemókratar, i enn
áhveðnara jormi en hér á landi, látið áhrijin jrá danska sósíaldemó-
kratajlokknum vega þyngra en sjálfstœðisvilja þjóðar sinrmr.
Svo getur jarið, að ekki líði nema noklarir mánuðir þar til Fœreyjar
já jullt jrelsi og hin ágœta og harðfenga jœreyska þjóð myndar sjálj-
stœtt ríki við hlið hinna Norðurlandaríkjanna. Ástœða er til jyrir
íslendinga að jylgjast vel með þeim málum. j
Hér er birt yfirlýsing forustu-
manna róttækra sósíalista í Fær-
eyjum um stofnun stjórnmála-
samtakanna Sjálfstæðis-sósíalist
a'r Færeyja, og kafli úr grein
um ástand og horfur í færeysk-
um stjórnmálum sem „Fríu
Föroyar“ birti 19. maí s. 1. Grein-
arnar eru birtar á færeysku.
Þjóðviljinn hefur áður birt les-
efni á því máli, og komist að
raun um að lesendur hafa gam-
an að spreyta sig á að lesa þetta
eina erlenda tungumál sem ís-
lendingar skilja án sérstaks
náms.
Foroya - Sjálvstýri-Socialistar
Hin 21. august 1943 boðaði
vit frá her í blaðnum, at á
aðalfundinum 21. juli var felag-
:ið FRÍU FÖROYAR gjört til
eitt polittískt felag við tí enda-
máli at samla okkara lands-
menn — arbeiðarar á land og
sjógv — til at frígera: föði-
landið og til uppbyggjan av
fullveldi í Föroyum.
Hesa famu tíð hava vit trú-
liga roynt at samla allar fræls-
ishugaðar Föroyingar — uttan
stættarmun — um frígerð För-
oyalands, tí tað fyri tjóðina er
mest umráðandi at fáa landið
aftur undir egnu hendur, áðr-
enn stætta og partklandur kem
ur forðandi frælsunarstríðið.
Nú er Europakríggið endað,
og hvör einstök tjóð tekur nu
aftur ræði í landi sínum. Vii;
Föroyingar skulu eisini taka
stöðu til leiðina Föroyum við-
víkjandi. Her má fólkaatkvöða
og so lögtingval fara fram.
At fólkaatkvöðan vil fáa okk-
um eitt frítt Föroyaland, ivast
vit ikki um, og tá kemur lög-
tingsval at avgera, hvörjar so-
cialar ella demokratiskar stjórn
ar- og fíggjarskipanar fólkið
her í Föroyum vil hava.
Okkara felag byggir á rein-
um föroyiskum botni og vli
verja arbeiðaraflokkin, soleið-
is sum okkara sociala stevnu-
skrá og demokratiska sinnaiag
biður okkum.
Ein demokratísk stýrisskipan
er fyri okkum so kend, at "it
ikki nýtast hava nakran iva
um, at soleiðis eigur stýris-
skipan hjá einum fríum För •
oyum at vera; men alt eigur
tó at hava trygdina ikki minst
fyri öll tey, ið ikki eru borin
til góðs og gull. Hin stóru
flokkurin, almenningurin, tey á
laridi og teir ið leggja út á til
atvinnu, tey ið, sleipa so sveitt-
in rennur, mega eiga eina de-
mlokratiska stýrisskiipan, ið
kann hjálpa teimum at gera
livið gott liviligt til líkam og
sál.
Vit Sjálvstýri-Socialistar vilja
fylkjast um okkara gomla
stevnuskrá;
STEFNU SKRÁ
Sj álvstýri-Socialistanna:
1.
STJÓRNARSTÖÐAN
1. Föroyar Socialistiskur-Repu-
blikkur.
2. Lögtingið; Tjóðting landsins,
ið leggur fram uppskot til við
gerð og samtykkir landsins
lógir.
3. Lögtingið velur lands tjórann,
ið tá umboðar land og fólk 5
fylgjandi ár. Hann kann verða
afturvaldur.
4. Lögtingið velur ráðharrar at
sita 4 fylgjandi ár. Teir kunna
verða afturvaldur. ‘
5. Lögtingið velur politistjóran.
Valið má góðkennast av hvörj
um nývaldum lögtingi, sum
tó kann velja ein annan politi-
stjóra.
6. Lögtingið setur uppskot fram
til fólkið, sum við fólkaat-
kvöðu velur dómsvald lands-
ins.
7. Hvört lögtingsval ger tei
valdu til tingmenn 4 fylgjandi
ár.
II.
V ALRÆTT AR ALDURIN
Valrætt hava allir Föroyingar
ið fylt hava 18 ár, uttan tann,
sum mist hevur valrættin vegna
dóm.
III.
FÍGG J ARSTÖÐAN
Lögtingið veitur sær inntökur
úr:
1. Landsbanka.
2. Landshandli.
3. Landstrygging.
4. Landsskatti.
5. Landsleigu.
6. Lands-nýstovnum.
7. Lands-virðisöking.
IV.
SOCIAL- og MENTUNAR-
STÖÐAN
1. Lögtingið hevur umsjón við
og skal styðja vinnuvegir
landsins, soleiðis at arbeiði
verður til allar landsins íbúg-
varar.
2. Landið Föroyar hevur fría
kirkju og frían skúla fyri öll
landsins börn, ið skal föra tey
fram til mentan so langt sum
teirra andsevnur rökka.
3. Livifótur fólksins skal hevj-
ast, so at alt fólkið verður
fríkst uppá líkam og sál.
4. Öll lækna og sjúkrahjálp er
frí, skal gjaldast av lögtingin
um, ið heldur læknar og
sjúkrahús.
5. Öll gomul og lamin menn-
iskju vera at tryggja vistar-
hald.
V.
PERSÓN-TRY GDARSTÖÐAN
Allir landsins íbúgvarar eiga
talufríheit, trúsfríheit, „pressu“-
fríheit, persóntrygd, bústað-
trygd og brævaskiftitrygd.
VI.
SAMFERÐSLA OG UPP-
BYGGING
Vega- havna- kraftstpð og upp-
dyrkingararbeiðir verða gjörd
fyri landsins virðisokingarpen-
ing, og tey hartil hoyrandi tól
úr afreiðingspeningi.
VII.
VAKTAR OG VERJUSTÖÐAN
Fproyatjóðin hevur í egnu
hondum vakt og verju landsins.
Nú er stundin komin, tá Fpr-
oya arbeiðarar skulu samlast í
felagsskap til hevjan av fría fpr-
oyska arbeiðarastættinum.
Allir teir Fproyingar, ið vilja
vera saman við okkum til upp-
byggjan av fpðilandinum á hes-
um grundarlag, biðast venda sær
til ein av okkum undirskrivaðu.
Stjórn Fproya-Sjálvstýri-Social-
istar;
Andrias Ziska. Anton Krage-
steen. Ásbjörn Poulsen.
í sama blaði af „Fríu För-
oyar“ birtist forsíðugrein, er
nefnist „Europa-kríggið endað :
og fer hér á eftir kafli úr
henni:
Hóast alt enn ikki er komið
so væl fyri sum ynskjandi var.
hevur Föroyatjóðin hesar frið-
hátíðsdagar víst tveim sam-
eindu tjóðunum samkensla
gleði • og sýnt kærleikans bróð-
ursinn til tjóðirnar Danir og
Norðmenn. Vit fata til fullnar
gleði teirra, og hóast okkara
land ikki enn er komið sær
so langt frami til friheitina, so
ikki bara vóna vit. men trúgva
og liva i tí treysti, at her skjótt
kemur at liva ein frí tjóð, at
Föroyatjóðin tekur alt og fulit
ræði í föðilandi sínum.
Tey boð ið send vóru út tá
fríheitsbrævið „The Atlantich
Charter“ var undirskrivað, eru
tey somu rættvísu, álítandi boð-
ini enn 1 dag, sum tey vóru tað
tá.
Nú hava teir tríggir hövuð-
statsmennimir Churchill, Tru-
man og Stalin friðarboðsdagin,
8. mai 1945, endurnýggja tey
boð, sum útvarpað blivu í'194',
at allar tjóðir, smáar sum stór-
ar, eiga rætt til at krevja og
skulu tá fáa fríheit og frið til
at liva hvör í sínum föðilandi
við socialistiskum ella demo-
kratáskum stýrisformi, sojeiðis
sum hvör einstök ynskir og
heldur er sær best hóskandi.
Nú er komið til okkum, ið
född eru í Föroyum, at krevja
fríheitina, at gera föðiland'ð
til sjálvstýriland, so at Föroya-
tjóðin skal kunna teljast mili-
um heimsins fríu tjóðir.
Fólkaviljan fingu vit at síg
gja valdaginn 24. august 1943,
tá veljarafjöld, yvir 70 prosent
av teimum sum tá luttóku í
lögtingsvalinum, segði seg vilja
hava: at Föroyar skal fáa sjálv-
stýri-stjórnarstöðu og Lögting-
ið lóggávuvald, at Landsnevnd-
in skal vera landsins stjóm og
seta fram lógaruppskot, at val-
rættaraldurinn skal vera frá
21-ára aldrinum, at Föroyamál
og föroyskt flagg skal eiga
fyrsta rætt á sjógvi og landi,
at banka- og peningastöðan
skal stjórnast av og vera undir
Lögtinginum, at Lögtingið skal
veita sær allar törvandi innlög-
ur, at öll trygging skal vera
(föroysk og hava gmndvirði-
sökingarskatt til stimbran og
nýstovnan av vinnulánsgrunn-
unum.
Aftaná ávísta seinasta lög-
tingsval hevur tingið av tjóo-
skapar- og stjómarmálum sam-
tykt hes.i úr vallyftunum, ið
blivu veljarakrövini, at Föroya
mál og föroyskt flagg skal eiga
fyrsta rætt í Föroyum og á För
öya skipum. Eisini hevur Lög-
tingit samtykt, at aldursval-
rætturiri til lögtingsval, ið fyrr
var frá 25-ára aldrinum, nú
skal gjalda frá 21-ára aldrin-
um.
Tær berandi tjóðarteknir,
málið og flaggið, komu við lög-
tingssamtyktunum at föra För-
oyatjóðina fram á frælsisstöð-
una. Okkara föðiland er tí I
hesum dögum; ikki á somu
stöðu sum fyrr — á amtsstöð-
uni. Föroyar eru tí ikki longur
á samhoy ringsstaðnum; men
föðiland okkara er á valrætts-
ins demokratíska veg komið
aftur til Föroyatjóðina sum
sjálvstýrisogn, tá rættvíst skal
vera.
Meðan fólkið, veljarafjöldin,
tá kravdi, at Föroyar skal vera
sjálvstýriland, eru lögtings-
mennirnir, ið bjóðaðu sær fram
og valdur blivu til at gera För-
oyar sjálvstýrandi, ikki komnir
meira áleiðis hesar tingsetur
enn at geva móðurmálinum og
flagginum fyrsta rætt og
föra valrættaraldurin niður i
21 ár; men hesar tjóðarteknir 1
krevja veljararnir skulu hvönn
dag virðast undir tí nítslurætti,
sum lögtingssamtyktirnar góvu
Föroyatjóðini.
Hetta gjeldur sjálvsagt ikki
minst fyri öll tey ognarskjöl
ið nýtast skulu yvirfyri útheim-
inum, tjóðskaparprógv fyri
skip og flagg, og so passini til
teir Föroyngar, ið skulu prógvs,
hvör tjóð teirra er, hvörja tjóð
ognirnar hoyra til.
Persónligt klandur millum
tingmenn hevur gjört tar.n
órætt móti Föroyatjóðinni, at
samtyktir lögtingsins-, tjóðskap-
arteknunum viðvíkjandi, ikki eru
dag um dag virðar á teimum
stovnum har okkara ognar-
skjöl fóa tjóðskapsprógvini, og
má tí nú fólkið við eini fólka-
atkvöðu „taka um endan“, —
taka sær av Föoyum og rætt-
indum Föroyafolks.
Hin nýggja veljarafjöldin,
allir Föroyingar millum 21 og
25 ár, má nú saman við hini
gömlu veljarafjöldini krevja
ta fólkaatkvöðu, ið skal av-
göra antin Föroyar, föðiland
okkara, skal gerast til sjálv-
stýriland fullt og heilt, ella um
tað skal hava ognara-rættiu
skerdan framvegis — til skomm
og skaða fyri landsins böm.
Fólkaatkvöðan eigur at fara
fram nú beinan vegin, at per-
sónulig partaflokksspilla ikkí
longur skal tolast, tá framtíðar-
leið fólksins skal leggjast.
Prógvar fólkaatkvöðan, at
Föroyingar vilja taka ræði í og
yvir föðilandinum, ella ikki, tá
er tíðin komin til at hava lög-
tingsval, og tá kunna félög og
einstaklingar seta fram teirra
stjórnaruppskot samsvarandi ta
frælsis ella ófrælsisframtíð, ið
Föroyatjóðin gjögnum fólkaat-
kvöðuna vildi hava. Föroyingar
krevja nú fólkaatkvöðuna.
Kona Churchills
komin heim
Kona ChurchUls er nú komin
ajtur til Englands ejtir langa
dvöl í Sovétrikjunum, en þangað
jór hún i boði sovébstjórnarinnar
í viðurkenningarskyni jyrir hið
milda starf hennar við jjársöjnun
handa nauðstöddum sovétborgur-
um.
Hún ferðaðist víða um Sovét-
ríkin, kom m.a til Stalíngrads,
Leningrads; Rostoffs, Sevasto-
pols, Ódessu og Kúrsks. Hún átti
viðræður við marga af leiðtogum
Sovýtríkjanna. m.a. við Stalín, en
bonum færði hún að gjöf guillind
arpenna frá manni sínum til
minningar um fundi þeirra á
styrjaldarárunum og mælti um
leið: „Maður minn lætur í ljós
von um að þér eigið eftir að
skrifa honum mörg vinsamleg
bréf með þessum penna". Stalín
tók brosandi við gjöfinni.