Þjóðviljinn - 21.06.1945, Blaðsíða 3

s
Fimmtudagur 21. júní 1945.
ÞJOÐ V IL JINK
jT'RÁ og með 1. júní 1945 muri
tímarit þetta, sem tvö ár
foefur borið nafnið ;,Stríðið og
verkalýðsstéttin“, koma út und-
ir nýju nafni: „Nýir tímar“.
„Stríðið og verkalýðsstéttin1'
hóf göngu sína þegar ættjarð-
arstyrjöld Sovétríkjanna við
Hitlers-Þýzkaland stóð sem
hæst. Hin rángjama þýzka
foeimsvaldastefna steypti Ev-
rópu og öllum heiminum út í
hringiðu blóðugustu tortíming-
arstyrjaldar sem heimurinn
hafði nokkurn tíma séð og frek ■
ari framhald baráttunnar .var
komið undir hagnýtri fram-
kvæmd bandalags hinna þriggja
lýðræðisríkja, Sovétrikjanna,
Bandaríkjanna og Stóra-Bret-
lands. Myndun annarra vig-
stöðva í Evrópu var geysilega
mikilvægt atriði. Þegar svo stóð
á, ræddi tímarit okkar um al-
þjóðaviðburði frá sjónarmiði
þeirra verkefna sem stríðið
gegn Hitlers-Þýzkalandi leiddi
af sér, og lét í ljós álit almenn-
ings og sérstaklega verkalýðs ■
félaganna í Sovétríkjunum á
þeim. Sú hugsun, sem ríkti ein -
göngu í hugum og hjörtum sov-
étþjóðarinnar var að tryggja
sem skjótastan og algerastar.
ósigur hinna þýzku og fasist-
isku áróðursmanna.
Almenningsálitið í Sovétríkj-
unum foixiæmdi allt, sem gæt'
hafa hindrað það, að þessu tak-
marki væri náð. Tímarit okkar
■fordæmdi allar tilraunir til að
rangfæra tilgang og eðli utan-
ríkisstefnu Sovétríkjanna, þeg-
ar það ræddi um gang styrjald
arirmar og um alþjóðleg vanda-
mál, sem af henni leiddu, og
afhjúpaði hin ýmislegu her
brögð hinna nazistisku æviri-
týramanna, bandamanna þeirra
og meðvitandi og óafvitandi
stuðningsmanna í löndum
Bandamanna.
Almenningsálit Sovétríkjanna
mat mjög mikils bræðralag
hinna frelsiselskandi þjóða sem
myndaðist þegar á leið styrj ■
öldina. Sagan fékk hinu and-
nazistiska bandalagi undir leið-
sögu Sovétiikjanna, Bandaríkj
anna og Stóra-Bretlands í hend
ur ekki einungis hið geysilega
verkefni að sigra gersamlega
voldugan og hættulegan
andstæðing heldur einnig að
tryggja varanlegan frið og ai-
þjóðlegt öryggi að stríðslok
um. Tímari't okkar fordæmd'
■allar gerðir, álit og skoðanir
brutu í bága við gagnkvæman
skilning meðal Bandamanna
Það ræddi um frelsisbaráttuna,
sem þjóðir Evrópu háðu, og
þau vandamál sem leiddu af
henni í þehn tilgangi að efla
, raunverulega einingu og sam-
heldni meðal lýðræðisaflanna,
sem gátu barizt fyrir algerðri
tortímingu fasismans.
Barátta hinna frelsisunnandi
þjóða, sem ekki á sinn líka í
sögunni, náði glæsilegu hámarki
sínu í algerðum sigri hins rétt-
láta málstaðar. „Tímabili Ev-
rópustyrjaldarinnar er lokið.
Tímabil friðsamlegrar þróunar
er hafið.“ (Stalín).
Hinn nýji þáttur söguþróun-
arinnar er að hefjast. Stríðið
olli geysilegum breytingum í
lífi Evrópu og alls heimsins.
í mörgu tilliti kréfst hið nýja
Rússneskt tímarit um alþjóðastjórnmál
og verkalýðshreyfingu - »Nýir tímar«
Ritstíórnargreín «ir hínu kunna rússneska fímarítí
„Strídíd og verkalýóurínn", sem nú breyfír um nafn
ástand að tekið sé nýjum tök-
um á nýjum vandamálum. Það
er einnig mjög mikilvægt að
taka fullt tillit til þeirrar miklu
reynslu sem þjóðimar hafa öðl
azt á styrjaldarárunum. Á þess •
um árum erfiðustu þrekraunar
lærði mannkynið að greina
milli vina og fjandmanna. Með
þessa þekkingu að vopni sem
var keypt svo dýru verði, eru
þjóðimar að byrja að leysa yerk
efni sem eru jafnstórfengleg og
viðreisnin eftir eyðileggingu
stríðsins, sem hefur sett sjálfan
grundvöll Evrópu úr skorðum
og að byggja upp heim eftir-
stríðsáranna á grundvelli vin-
áttu og eindrægni meðal þjóð-
anna.
Fasisminn hefur verið rifinn
upp með rótum og er þó ekki
gersigraður. Myrkraöflum hins
alþjóðlega afturhalds, sem átti
fasismann að ógeðslegasta af (
kvæmi sínu, hefur ’ ekki verið
enn vikið úr öllum áhrifastöð-
um sínum. Fjöldi fasist'aleifa
em enn til, sem hefur ekki ver-
ið sópað burtu með jámsÓD
andfasistisku baráttunnar. Það
er ekki minnsti efi á því að hm
sigruðu öfl þýzku heimsvalda-
stefnunnar muni leita að hverri
mögulegri leið til að reisa við
áftur og búa sig undir nýtt
hermdarstríð, þó að ein ráða-
gerð misheppnist, mun það ekki
hindra eftirmenn Hitlerssinn •
anna til að endurnýja slíkar til-
raunir við sérhvert tækifæn.
Við endalok styrjaldarinnar
’breytist ástandið og óvinir frið-
samlegra viðskiptaþjóða vinna
nú með meiri varkárni. Berg-
mál styrjaldargnýsins sem
hljómaði um Evrópu hefur vart
þagnað, en undirróðui'smena
hafa þegar byrjað hina hættu-
legu iðju sína með því að
kveikja bál nýri'a alþjóðlegra
óeirða. Gjaldþrota afturhaldsæv
intýramenn, liðhlauparar. sem
þjóðirnar hafa varpað úr póli-
tísku lífi, eins og hinar aumkv-
unarverðu vei'ur í London, sem
kalla sig „pólsku stjórnina". eru
að reyna að fiska í gruggug
vatni í hagnaðaxvon fyrir sjálfa
sig' og verndara sína. Þeir sem
trufla friðinn í dag koma franx
í ýmislegum gervum, jafnvel
í geivi forystumanna lýðræðis-
ins. En þjóðirnar mega ekki
láta blekkja sig. Þær hafa borg
að nógu mikið fyrir þær yfir-
sjónir, sem fjölda marglr
skammsýnir leiðtogar hafa
drýgt, fyrir eigin kæruleysi á
árunum milli styrjaldanna. Auk
inn stjórnmálaþroski fólksins,_
árvekni gegn öllum óvinum
fi'elsisþjóðanna, einbeitni til að
koma í veg fyrir að ái'ásaröflin
rísi upp aftur með öllum ráðum.
þetta er tx-ygging fyrir enduv-
fæðingu Evrópu og alþjóðaör-
yggi alstaðar í heiminum.
Séi'staklega er mikil sú á-
byrgð, sem nú hvílir á herðum
verkalýðsstéttarirmar, á herð-
um atvinnulegra og stjómmála-
legra félagsskapa. Verkalýðs-
stétt hinna friðarunnandi þjóða
gegndi einu mikilvægasta hlut-
verkinu í baráttunni gegn Hitt-
erismanum, versta óvini mann-
kynsins, bæði á yígstöðvunum
og með störfum sínum bak við
víglínuna. í hemumdu lönd-
unum var verkalýðsstéttin og
samtök hennar í fylkingax-
brjósti í þjóðfrelsisbaráttunni,
sem hinn föðurlandselskandi al-
múgi háði gegn hinum erlendu
fasistisku árásarmönnum. Ekki
síður mikilvægt er það hlut-
verk, er vex'klýðsstéttin sem leið
togi alls hins vinnandi fólkr
folýtur að gegna á eftirstríðsái’-
unum. Það verður skylda henn-
ar að verða ákveðnasti og stöð-
ugasti baráttumaður fyrir aí-
gerðri útrýming fasismans í eiri •
stökum löndum og raunhæfu
lýðiæði á öllum sviðum opin-
bers lífs — pólitískum, hagfi'æði
legum og menningarlegum —
í öllum löndum, og fyrir serr
víðtækastri hagnýtingu lýðræð-
islegra Idgmála bæði í innan-
Leíkfélag Hafnarffardar
KrnssMi á HFaoiwi
Gðtnaolcikaf í þreaiur þáffum
effír Loft Guðmundsson kennara
Eg veit ekki hvoi't ísl. muni
eiga hlutfallslega fleiri þúsund-
þjalasmiði en aði’ar þjóðir. En
víst er um það, að meðal okn-
ar fámennu þjóðar ei'u þeir
furðulega margir, sem leggja á
fjölda hluta gjörva hönd. án
þess þeir, að því er virðist, hafi
nokkurrar tilsagnar notið. Einn
þessai'a manna er Loftur Guð-
mundsson. kennari í Vestmanna
eyjum. í honum býr meira en
meðalhæfni til margi'a lisí-
greina. Hann er góður skraut •
í'itari, slyngur áhugamálari, hag
ur á bundið mál. en hefur senni
lega náð einna lengst í leikrita-
smíði af þeim listum, sem hann
hefur iðkað. Loftur hefur tals-
vert fengizt við að semja garn-
anleiki, en mér er ekki ótnitt
um. að með þvi sé hann fremur
að gera tili'aun til að þjóna
fýsn bess hluta fólks, sém ekki
vill annað sjá né heyra en ,„eitt-
'hvað létt“ heldur en sínu eigin
eðli. bví að mér finnst hinn ab
I varlegi tónn láta honum betur,
j og ef .,klassisks“ keims kennir í
| gamanleikjum hans er það ein
' mitt þar, sem alvaran slær und-
ir: Dæmi: „Öll mín afreksvei'lr
hef ég unnið i peysu. Peysa er
minn einkennisbúningur,“ segh’
Am'brósíus Ambi'ósíusson á ein-
um stað í Hreppsstjói'anum a.
Hraunhamri. Ef til vill er þessi
setning ætluð til að skopast að
Ambrósíusi hreppstjóra, sem
annar-s var með afbrigðum hé-
gómagjar'n. En hún gerir það
ekki. Hún hittir áhorfandann
á bann hátt, að hann finnur,
að hér er í fám orðum sagc
stei'kt eðliseinkenni íslenzka
bóndans frá upphafi vega1 tiJ
þessa dags.
Mai'gt fleira mætti minnast
á. sem bendir til þess, að Loft-
ur myndi geta betri árangri náð,
ef hann léti af því að freistast
til að taka þá brandai'a, sem
„fljóta ofan á“ og tengja þá
saman í leikþætti. Það er t. d.
mjög áberandi, að í þessu leik-
i'iti hans ei'u þær gamansetn-
ingarnar langbeztar. sem hann
virðist sjálfur hafa lagt sig nið
ur við að ,.konstruei'a“. Eg held, ’’
að Lofti væx'i holt'að velja séc
ei'fiðari viðfangsefni og alvar-
legri, taka til meðferðar líf þess
Eyrún, heimasæta á Hraunhamri: Þorbjörg Magnúsdóttir.
Ambrósius hi'eppsstjóri: Sveinn V. Stefánsson.
ríkispólitík hinna leystu þjóða
Evrppu og í alþjóðlegum við-
skiptum — á einingu og sam-
heldni verklýðsstéttarinnar og
samtaka hennar, á starfsemi
hennar ogósveigjanlegri afstöðu
í baráttunni gegn öllum ráða-
gerðum óvina lýðréttinda og
friðar meðal þjóðanna, byggis:
að langmestu leyti framtíð
mannkynsins á komandi áram.
Lykill að árangursríkri lausn
hinna flóknu, og erfiðu vanda-
mála eftirstríðsáranna er fólg-
inn í frekari eflingu.alþjóðlegr-
ár samvinnu og sérstaklega í
bandalági hinna miklu frelsis-
unnandi sigurvegara. Sovétrík
in eru eina ríkið þar sem engar
opinberar klíkur eru til, sem
era óvinveittar þessari sam-
vinnu, byggðri á réttláturu
grundvelli, algei'ðri gagnkvæmri
virðingu lagalegs réttar og mik-
ilvægra hagsmuna. Það er vitað
mál. að í okkar landi eru engax
stéttir, sem hafa áhuga á at-
vinnulegi'i og pólitískri kúgun
annarra í'íkja. Framh. síðar.
fólks, sem hann sjálfur þekkir
til hþtar af eigin raun.
Um þetta leikrit er það
skemmst að segja, að' það -_r
með afbrigðum rislágt og skil-
ur litið eftir hjá áhorfandan-
um. Leikendurnir fara flestir
mjög hikandi og viðvaningslega
með hlutverk sín, en þó er þar
nokkur munur á .
Sveinn V. Stefánsson leikur
íslenzkan hreppstjóra, Ambrósí-
us Ambrósíusson, sem hefur
gegnt flestum þeim ábyrgðar,-
stöðum í héraði sínu, sem vana-
legast eru talin upp í hrepps-
stjóraafmælisauglýsingum Rík •
isútvarpsins. S. V. S. hefur jafr-
framt leikstjóm á hendi. Sveinn
fer mjög sæmilega með þetta
hlutverk, en hreppsstjóranum
eru mjög léleg skil gerð fi'á
höfundarins hendi. Hreppsstjór-
inn er gei'ður að svo trúgjörnu
viðundri, að engum' kemur til
hugar að ti'úa því, að slíkur.i
kjána hafi verið falin þau störf
sem hann hefur með höndurn.
Hann skoi'tir alia verðleika til
þess ti'austs, sem hann nýtur.
Ambrósíus er langósannásta
persóna leiksins.
Ársæll Pálsson leikur Bjara-
þór, léttlyndan stx’ákgopa, fóst-
urson hreppsstjórans. Bjarnþór'
eru bezt skil gei'ð bæði fva
hendi höfundar og leikarans.
Ái'sæll fer ágætlega með þetta
hlutverk og ber langt af öllur.x
hinum leikui'unum.
Frú Jensína Egilsdóttir leik-
ur Þorbjörgu Elliðadóttur, kven
skörung nokkum. Er hún ráðs-
kona hreppsstjórans og einlæg-
ur aðdáandi, og hreppir hún
karlinn í leikslok.
Þá er á heimilinu fáviti, Cæs-
ar fjósamaður, og leikur hann
Franxhald á 5. síðu.