Þjóðviljinn - 28.06.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 28. júm 1945.
Þ JÓÐVIL JINN
3
SIGRÍÐUR ARNLAUGSDOTTIR
Leiðbeining um matreiðslu á síld og kræklingi
Kvenfrelsi 02 heimilisverk
Hér í Kvennasíðunni hefur
ýmisle'gt verið ritað um af-
stöðu og aðstöðu húsmæðr-
anna og annara kvenna. Vil
ég sérstaklega minnast grein
ar Elísabetar Eiríksdóttur,
Þau orð hefði ég viljað hafa
sagt. Það sem flestum okkar
mun þó liggja þyngzt á
hjarta eru börnin og uppeldi
þeirra. Móðirin er sá aðili
sem fengið er líkamlegt og
andlegt uppeldi barnsins að
mestu leyti. Meðan þau eru
ung og dveija innan veggja
heimilisins, gætum við þeirra
meðfram húsverkunum. Við
sköpum fyrstu venjurnar.
oft hugsunarlausar um gildi
þeirra. Síðar eru þau sett út
á götuna. Við vitum lítið
hvaða félagsandi rikir þar
og höfum engin á'hdf á hann.
Við vitum ekki -fyrt en eftir
á hvaða áhrifum þau verða
fyrir eða hver afstaða barn-
»nna er hvers til annars.
Árvökul móðir hefur gæt-
ur á leik barna sinn.a og get-
ur gripið þar inn í. en hún
hefur sjaldan tíma- og kunn-
áttu til að vera leiðbeinandi
og leiðtogi hópsir.s
Aðrar mæður láta börnin
út fvrir dyr smar jafn or-
uggar og þau væri í ,,Edens
fínum ranni“ þær skeyta því
ekki hver framkoma barn-
anna er, eða hvað fram við
þaa kemur; þeim er víst ekki
yandi á höndum.
Á það er oft minnzt að
við séum sveitafólk í borg.
Ekki veit ég hvort átt er við
*>ð okkur veitist örðugra
barnauppeldið en borgarbú-
um annars staðar. Svo mik-
ið er þó víst, að þetta er á-
hyggjuefni. Það er almanna-
rómur að fjöldi barna . og
unglinga sýni óheflaða og ó-
smekklega framkomu Eldri
sem yngri piltungar sitja
sem fastast í strætisvögnun-
um meðan gamalmenni og
barnshafandi konur standa.
Stelpupontum finnst sjálf-
sagt að vinnulúnir og fatlað-
ir menn sjái þeim'fyrir sæti.
Alvarlegra atriði eru þó
skemmdarverkin. Það er
tíðkaður leikur um götur og
garða að brjóta flöskur.
Maður spyr sjálfan sig, hvað
er skemmtilegt við það að
brjóta flöskur? Er það hvell-
urinn? Er það ruslið og drasl
ið úti um allt? Eða er
skemmtunin sú að skemma,
eyðileggja, tortíma? Sömu
leið fara rúður, girðingar,
gróður — og leikstundir barn
anna.
Við megum ekki lengur
hika við að viðurkenna stað-
reyndir.
Heimilin eru ekki lengur
fullgild uppeldisstófnun.
Skólarnir gegna sífellt
stærra hlutverki sem uppeld-
isstöðvar. Þeir rækja vel það
hlutverk sem þeim hefur að-
allega verið ætlað, kennslu
ýmissa fróðleiksatriða. En
heimilin — eða foreldrarnir
•— eru að missa tök á sínum
hluta verksins, siðræna upp-
| eldinu.
Við þörfnumst aðstoðar og
við metum hvert það verk

I góðura skóEum erlendis hafa börnin niiklu meira athafna-
frelsi og meiri og betri tæki til að vinna að áhugamálum
sínum en hér ííðkast. — Tátan litla á myadinni er niður-
sokkin í málverkið sitt. Ilún er í leikskóla í New York fylki.
sem unnið er til menningar
börnum okkar. en við höfum
ekki rétt til að vera lítillát
fyrir þeirra hönd.
Við þurfum að krefjast
þess að ekkert hverfi rísi upp
hér í bæ án leikvallar. Og
með leikvelli eigum við ekki
við afgirt torg heldur leik-
vang, búinn áhöldum og
tækjum til leika fyrir börn á
öllum aldri, og í öðru lagi
eða kannski öllu fremur, að
við getum falið börn okkar á
vald ábyrgum manni með á-
líka menntun og starfsskil-
yrði og kennarar.
Við lítum vonaraugum til
skólanna sem mpnningar-
stöðva. Þeim er enn of
þröngur stakkur skorinn. Eða
eru þessir stóru og yfirfullu
skólar ekki þungir í vöfum,
er um nýbreytni er að ræða?
I annan stað eru áhugamál
okkar óhúslegu mæðranna.
Við getum hvorki né viljum
afsala okkur því að verða
mæður, bó eldamennskan sé
ekki okkar „köllun“. Fyrir-
komulag matgerðarinnar og
uppeldishættir setja okkur
nú tvo kosti: að vera óbyrjur,
eða draga okkur út úr at-
vinnulífinu, jafnvel hug-
stæðu starfi.
Karlar láta sig ekki muna
um að gerast feður, þó þeir
stundi ekki vinnu sína í ein-
hverju sérstöku húsi (sama
húsi og þeir sofa í) meðan
börnin rása um götuna. Þeir
geta þá líka notið tömstund-
anna í samféíagi barnanna á
ferskan og innilegan hátt.
Hvað er það þá sem við
þörfnumst og æskjum?
Við æskjum þess að geta
helgað krafta okkar kjör-
starfi.
Við viljum njóta þess í
samvistum við barnið að
vera: trúnaðarmaður þess, og
það ekki aðeins vegná þess,
að við þjónum því til borðs
og sængur. Og við viljum
vita barnið í góðri. umsjá
þegar við sleppum af því
hendmni.
Okkur vantar barna'heimili
fyrir yngri og eldri börn. Þau
þurfa að vera starfrækt ai’
samvizkusömu kunnáttu-
fólki. Kjörorðið á að véra.
það .bezta er aldrei of gott
_fyrir börnin. Við megum
elcki verða fyrir mistökum.'
Starfslið með skilningi á
mikilvægi þessa hlutverks er
bezta tryggingin. Nú mun
það ekki vera fyrir hendi.
Hinsvegar eru fullkomin
barnaheimili skilyrði fyrir
raunverulegu kvenfrelsi.
Þessu nafni heitir bækling
ur sem Fiskifél'ag íslands gaf
út árið 1916.
í formálanum segir-:
Síld hefur frá ómunatíð
verið höfð til manneldis alls
staðar um hinn siðaða heim,
þótt hún til skamms tima
hafi lítið verið notuð hér
hjá oss og enn sé hún mik-
ið til of lítið höfð til mann-
eldis. Væri það mjög mikill
hagur fyrir íslenzku þjóðina,
ef hún neytti síldar að mikl-
um mun meir en hún gerir,
því auk þess sem hún að
næringargildi jafnast á við
nautakjöt, er hún ljúffengur
matur, ef hún er sæmilega
matreidd, og að mun ódýrari
en kjöt jafnvel þótt tillit sé
tekið til hins háa verðs, sem
nú er á henni .(1916).
Fiskifélag íslands hefur
viljað stuðla að því að síld-
arneyzla ykist í landinu og
hefur bví hlutazt til um að
bæklingur þessi yrði þýddur
og gefið hann út á sinn kostn
að.
Kræklingur er mjög ljúf-
fengur matur, jafnvel þótt
hann sé aðeins soðinn.
Hér á landi er talsvert
mikið af kræklingi, sem eigi.
er notaður til neins, nema
lítið eitt í beitu. Mætti all-
víða við sjávarsíðuna drýgja
að mun í búj með því áð
nota hann til manneldis
Er vonandi að útgáfa þessa
bæklings verði til þess að
þessar fæðutegundir verði
meira notaðar hér eftir en
hingað til og væri þá til-
gangi Fiskifélagsins náð.
Ekki veit ég hve síld hefur
verið höfð í hávegum fyrir
1916, en víst er að enn er
full þörf á að hvetja fólk tíl
þess að borða meiri síld og
læra að matreiða hana. Eins
ættu fiskbúðir og fisksalai
að hafá nýja síld á boðstól-
j um — með sanngjörnu verði
! — þegar hún er á markaðn-
| um og nóg er til af henni.
Fjöldi kvenna hefur nám
I og störf í ýmsum greinum.
|Við erum þó flestar fyrir-
; fram dæmdar úr leik vegna
| þess að heimilisverkin gleypa
allan tíma okjcar og starfs-
krafta.
Nú viljum við mæðurnar
spyrja ykkur sem enn eigið
leikinn: Hafið þið hugsað út
í hvar ykkar er mest þörf?
Við könurnar verðum að
leysa okkur sjálfar í nútíð og
framtíð.
Þ. M.
Þá sjaldan sem ný síld fæst
hér í bæ, fá miklu færri en
vilja, þó dýr sé.
Kræklingur þekkist varla
sem mannamatur hér á landí
enn í dag, nema hjá ein-
stöku útlendingum sem
skilja ekki fávizku og fálæti
okkar íslendinga í matar-
gerð.
Kvennasíðan leyfir sér að
taka upp sýnishorn af upp-
skriftum úr bæklingi þessum,
og skorar jafnframt á Fiski-
félag íslands að endurprenta
hann og beita sér fyrir að
hér sé hægt að fá síld og
krækling. — Það er enginn
efi á að augu húsmæðranna
eru að opnast fyrir f jölbreytt
ara mataræði, þó gerir eng-
inn neitt með tvær hendur
tómar.
Síld í karry.
4—8 ferskar síldar eftir
stærð).
% 1. vatn.
1 tsk. salt.
1 st. steinselja.
2 msk. 'smjör.
1 tsk. karry.
1 bolli hrisgrjón.
Síldin er hreinsuð skorin
frá hryggnum og soðin.
Karrysós matbúin á venjuleg
an hátt, aðeins þykk'ari. —
Sildin er lögð í djúpt fat og
sósunni hellt yfir. Hrísgrjón-
in soðin í vatni, þar til þau
eru mjúk, vatnið síað frá og
hrísgrjónin látin á fatið
kringum síldina.
Soðin fersk síld.
4 stórar síldar, 3 bollar
vatn, 3 msk. edik, 2 msk.
i salt, nokkur pipahber, 3—4
lárberjablöð.
SílSin er þvegin, flött
beggja megin frá hryggnum
og öll bein tekin burtu svo
vel sem auðið er." Hver síld-
arhelmingur skorinn í 3—4
stykki. Vatnið, saltið, edikið
! og kryddið er soðið saman
og síldin soðin í því. —
Framreidd með hvítri sós.
Hvít sós.
2 msk. smiör, 2 tsk. hveiti,
2 bollar mjólk, 1 tsk. hrært
sinnep, 1—2 eggjarauður. 1
sih’óna, salt eftir bragði,
súputeningur.
Smjörið er brætt, mjölið
hrært út í það og smáþynnt
með mjólkinni. Tekið af
eldinum og eggjarauðurnar
þeyttar), sinnepið og saft úr
V2 sítrónu hrært saman við.
Hellið sósunni yfir síldina
og skreytið með sítrónuskíf-
um.