Þjóðviljinn - 04.09.1945, Blaðsíða 6

2
Jörðin og halastjarnan
Svo var það dag nokkurn um miðjan marz að
ókunn stjarna birtist skyndilega í himingeimnum
Hvorki jörðin né máninn höfðu nokkru sinni
s£ð hana áður og þið megið trúa því að þau ráku
upp stór augu. Hún líktist heldur ekki öðrum
stjörnum því hún var með langan hala sem lýsti
a£.
. — Hvers konar náungi er nú þetta? sagði
jörðin.
' — Eg hef aldrei séð annað eins! sagði máninn.
Þau urðu bæði svo hissa að nærri lá að þau
staðnæmdust á braut sinni. Ókunna stjarnan kom
nær og jörðin fór að óttast að þessi nýja stjarna
myndi hlaupa beint á sig. Þegar hún var komin
í kallfæri hrópaði jörðin:
— Halló! Hvað ert þú að flækjast á mína
braut? Hver ert þú? Hvaðan kemurðu? Hver*-
ætlarðu?
— Þetta eru nú nokkuð margað spurningar í
einu, sagði hin ókunna stjarna.
— Hver ert þú? spurði jörðin aftur.
— Eg er nú bara lítil halastjarna, Sagði ókunna
stjarnan. En hver ert þú? ‘ ■
— Eg er jörðin. — Og nú veiztu það.‘
— Nei, það er nú einmitt það sem ég veit' ekki,
sagði halastjarnan. Eg er alveg ókunnug í þessum
hluta himingeimsins, hef aldrei komið hér fyrr
og hef ekki verið kynnt fyrir neinni stjörnunni.
— Þá hefur þú hitt þá réttu, sagði jörðin
drembilega. Annars legg ég það ekki í vana minn
að hæla mér, en þó þori ég að segja, að ég er gáf-
uðust af okkur öllum.
ÞETT4
; „Það verður hverjum að
list, sem hann leikur,“ seg-
ir máltækið. En franski
léikarinn Grandval var á
ahnari skoðun. Hann sagði
viö leikkonu, sem ekki vildi
leika léttúðarhlutverk:
„þér ættuð ekki að neita
að leika þau . Ég var sjálf-
ut uppskafningur, þangað
tri ég fór að léika uppskafn-
irigahlutverk. Þá vandist ég
af því.“
Spencer lávarður vakti
á sér eftirtekt fyrir að ganga
í lafalausum frakka. Kom
það í upphafi til af því, að
hann varð fyrir því slysi
að rífa annað lafið á leið til
veizlu. Tíminn var naumur
og lét hann taka hitt af líka
Þetta var tekið eftir honum
og lafalausir frakkar kennd-
ir við hann
Franz 1. Frakkakonungur
vár einu sinni fyrir því
óhappi að kveikja í hári
sínu í spilagildi. Hirðmenn
hans, sem vissu ekki ástæð-
una til þess, að konungur
hafði látið snoðklippa sig,
fylgdu óðar dæmi hans.Aft-
ur á-móti þorði almenning-
ur ekki að taka þessa nýju
tízku eftir og áleit, að hún
væri ætluð höfðingjum ein-
um.
•
Uiri árið 1880 voru kven-
kjólar svo þröngir um mitt-
ið að konur urðu að borða
með mikilli varasemi, til
þess, að þeir rifnuðu ekki,
er þeir voru úr þunnu efni.
Skömmu eftir aldamótin
urðu þeir svo þröngir að
neðan, að háskalegt var fyr-
ir kvenfólk að vera á ferð
fótgangandi í mikilíi um-
ferö. Um það leyti voru not-
aðrir geysilega barðastórir
hattar. Þetta tvennt gerði
konuna svo furðulega út-
lits, að skopteiknarar lifðu
sældarlífi í mörg ár, alveg.
eins og á dögum krínólín-
unnar.
Þ JÓÐVILJINM
Þriðjudagur 4. sept. 1945.
„Hjálp, hjálp, snertið mig
ekki!“
í dyrunum heyrðum við
skothríð og hróp:
„Gefizt upp!“
Einn hljóðfæraleikarinn
var særður. Við svöruðum:
„Við gefumst upp. Það er
stúlka með okkur.“
„Hvar er fyrirliðinn?“ öskr
uðu þeir, sem úti voru. „Kom
ið út, eitt í einu með hend-
urnar upp, fyrirliðinn fyrst-
ur!“
Þá tók sá horaði skjala-
bunkann í aðra höndina, húf-
una í hina og gekk til dyr-
anna, sem ekkert hefði í skor
izt. Eg heyrði greinilega níst-
andi rödd hans, þjála, skýra
og rólega:
„Eg er fyrirliðinn".
Eg hef lesið margar sögur.
Eg hef eyðilagt í mér augun
á því að lesa lýsingar á alls
konar hetjudáðum. Og ég
segi ykkur satt, að á þeirri
stundu skynjaði ég í einni
svipan, hve mjög bækurnar
ljúga. Eg hef aldrei lesið
neitt í líkingu við það, sem
ég þá var vottur að. I rödd
hans — skiljið þið enn, eða
hvað — látbragði hans, hor-
uðu andlitinu var—— ef 'ég
fæ orðum að því komið —
eins konar ofsi eða ákafi hul-
inn algerri ytri ró. Áhrifin
voru svo rík, að við gleymd-
um algerlega sjálfum okkur
og aðstöðu okkar um stund.
Nei, þetta er allt of laust að
kveðið. Við vorum öll — að
minnsta kosti ég — skyndi-
lega gripin fullkominni ör-
ýggistilfinningu. Þetta er
það, sem nefnt er hetjuprýði,
og hana þekkir enginn, sem
ekki hefur kynnzt henni af
eigin sjón eða raun.
Um stund var grafarkyrrt.
Horaði maðurinn stóð kyrr
sem klettur. Sólin hófst upp
yfir sjóndeildarhnnginn,
gyllti þakið á vagninum okk-
ar og varp rauðum bjarma á
andlit hans. Allt í einu gullu
við hundruð radda, sem virt-
ust koma neðan úr undirdjúp
unum:
„Hundu'r!“
„Gyðingsdjöfull!“
„Setjið hann á teininn!“
„Félagar, gefið honum á
kjaftinn!"
„Stillið honum upp við
vegginn! Setjið hann á tein-
inn!“
í einnr svipan drukknaði
foringi okkar í þessu hafi af
rytjulegum mannverum, var
hrifinn niður af þröskuldin-
um og dreginn á braut. Eg
heyrði skipandi rödd hróna:
„Víkið til hliðar! Ekki
drepa hann of fljótt! Yfir-
heyra hann fyrst og setja
þann síðan á staurinn!“
Síðan réðust þessar rytju-
legu manntuskur (okkur
fundust þær svo rytjulegar,
af því þær báru háar loð-
húfur) — á okkur, bundu
okkur og drógu okkur út,
hvert á eftir öðru. Á þessari
stundu gat ég ekki fyrirgef-
ið Grúsíumanninum, að hann
hafði gleymt stúlkunni og
ekki skotið hana í tíma.
Vesalings stúlkan stóð þarna
á náttklæðunum einum sam-
an. Þau voru rifin utan af
henni, síðan var tekið um
mittið á henni og hún dreg-
in út í runnana.
Þeir byrjuðu að yfirheyra
okkur. Klarinettleikarinn hóf
fyrstur máls og sagði á óvið-
jafnanlegan hátt ákaflega
hjartnæma raunasögu. Að
hans sögn, höfðum við verið
neydd til þessarar farar; okk-
ur hafði verið hótað dauða-
refsingu fyrir hverskonar
mótþróa, og vopnaður vörð-
ur hafði stöðugt gætt okkar.
Hann laug hiklaust um,
hvernig högum væri háttað
í borginni, það væri útlit fyr
ir uppreisn þar og fólkið biði
aðeins eftir hvítliðunum. Við
vorum, sem sagt, fangar, en
hefðum þó ekki orðið fyrir
neinum misþyrmingum. Þetta
gat naumast kallazt yfir-
heyrzla. Blóðið rann úr and-
liti hans, framtennurnar
höfðu verið brotnar úr hon-
um — þegar hann talaði,
spúði hann blóði: 'Hann svar-
aði spurningum liðsforingj-
ans stutt og ákveðið. Gleraug
un höfðu verið mölbrotin og
nærsýn augun voru svo ein-
kennilega starandi og uku á-
hrif ofsans eða ákafans, sem
ég minntist á áðan. Það var
auðséð, að vegna þess, hvað
hann var nærsýnn, gat hann
hvorki greint andlit þeirra,
sem umhverfis hann stóðu,
né séð hvaðan þeir horfðu.
Hann starði framundan sér
á einhvem punkt, sem aðeins
hann virtist sjá.
„Rekið hann í gegn!“ hróp-
uðu hermennirnir. „Ekki
meira kjaftæði!“
Horaði maðurinn rétti úr
sér, lyfti höndunum eins og
ræðumaður og hrópaði hljóm-
sterkri röddu:
„Félagar, sú stund nálgast,
að þið munið skilja hvað þið
eruð að gera. Berst ekki
„rauði herinn“ fyrir ykkur,
konur ykkar og börnl Hug-
leiðið fyrir hverja þið berjist.
Hvar eru jarðirnar, sem hvít-
liðarnir lofuðu að láta ykkur
í té?“
„Þegiðu,. hundurinn þinn!“
öskraði liðsforinginn. „Setjið
hann á staurinn!“
Vitið þið hvað það þýddi?
Það var venjulegur staur.
Hann var rekinn upp í enda-
þarminn. Eg sá, að þeir settu
hann á staurinn, skelltu hon-
um svo fast niður á hann, að
innyflin slitnuðu sundur.
Andliit hans afmyndaðist af
krampakenndum þjáningar-
svip. Sólin var að koma upp
í austri, björt og heit, fugl-
arnir sungu og steppurnar
brugðu blundi — og geisla-
flóðið féll yfir áróðursvagn-
inn okkar með auglýsinga-
spjöldunum og kjörorðunum.
Hann sneri einmitt þeirri
hliðinni að okkur, þar sem
hinn sterklegi verkamaður
sveiflaði eldhamri sínum yf-
ir gamla heiminum og benti
á leiftrandi, fimmhyrnda
stjörnuna.
Sá, er þjáðist á staurnum,
sá stjörnuna og teygði fram
handleggina í áttina til vagns
ins ... ég stirðna upp, þegar
ég hugsa til þess. Allt í einu
byrjaði hann að tala þrótt-
mikilli, framandi röddu, rétt
eins og innýfli hans hefðu
alls ekki verið slitin neitt í
sundur. Það var hans áróð-
ursræða. Hann sagðú
„Lifi lýðveldi verkamanna
og bænda! Þið munuð síðar
skilja þetta allt og ganga í
lið með okkur! í vagninum
eru bæ-kur. Ta-kið vagn-inn!“
Hann lagði svo mikla á-
herzlu á orðið vagn, að það
smaug í gegnum okkur sem
beittur hnífur. Áhrifin voru
ákafleg, jafnvel yfirnáttúr-
leg. Hermennirnir beinlínis
stirðnuðu, og nokkrir hopuðu
á hæl. Liðsforinginn formælti
manninum ógurlega og skaut
hann síðan beint í andlitið,
svo að hann steyptist niður
af staurnum. Liðsforinginn
varð alveg óður og skipaði
þrumandi röddu að brenna
vagninn.
Þá sá ég nokkuð, sem ég
annars hefði ekki trúað. Já,
vinir góðir, þeir þeyttust að
vagninum og flykktust inn í
hann, og — fjandinn hirði
mig, ef ég lýg — þeir þótt-
ust eyðileggja vagninn, en
þeir tróðu fræðsluritum okk-
ar alls staðar inn á sig, sem
þeir gátu. Einn stakk blöð-
um og bæklingum í stígvéla-
bolina, annar innan undir
skyrtuna, þriðji upp í erm-
arnar og fjórði í húfuna sína.
Eg sá sjúklegar, fálmandi
hreyfingar þeirra gegnum
gluggann — þeir voru eins
og maður, er gengur í svefni.,
Eg laumaðist til að taka hálf-
brunninn trjábút úr vagnin-