Þjóðviljinn - 01.11.1945, Blaðsíða 3

r
Fimmtudagur 1. nóv. 1945.
ÞJÓÐ'VtLJINN
JjAÐ er enginn gamanleik-
ur fyrir sósíalísk ríki
að eiga skipti við auðvalds-
heim allt í kringum sig. Það
er svona álíka eins og var
fyr.'r lausnarann að umgang
ast faríseana og hina skrift-
lærðu í Gyðingalandi forð-
um. Jesús reið asna inn í
borg þessara manna og ætl-
aði að sigra hatur þehra með áfram hinni óhjákvæmilegu
kærle'ka, en auðvitað tófcu; sjálfsvarnarstefnu sinni)
þeir hann strax og kross- minnug þess hugarfarSi sem
festu. Ríkjasamband hinna hinar vestrænu lýðræðis.
sósíalísku ráðstjórnarlýð-1 þjógir böfðu allajafna vottað
Jóhannes úr Kötlum:
Hmar samemuðu
þjóðir
Geta kapítalismi og sásíalismi unnið
saman?
velda í Rússlandi er ekki
alveg á því að láta fara þann
ig með sig. í sambúð sinni
inn á v'ð láta þau svo dyggi-
lega stjórnast af hugsjón og
siðalögmáli sameignarstefn-
unnar, sem Kristur boðaði, að
aldrei fyrr í veraldarsögunni
hafa hundrað og sjötíu þjóðir
l'.fað saman í öðrum eins
skapandi friði, öðru eins ör-
yggi um bióðerni s:tt og
menningu. En út á við mót-
ast afstaða þessara ríkja af
þe'.rri staðreynd, að þau eru
einu sósíal'stísku ríkin í
heimi auðvaldsríkja,— utan-
ríkispólitík Ráðst jórnarríi. j-
anna er byggð á fullkomnu
raunsæi. En all'r samningar
standa eins og stafur á bók.
Þetta verður að hafa
þeim, áður en beizk nauðsyn
gerði þær að samherjum
þeirra, og heyrandi vel þann
kórsöng, sem nú er aftur tek-
inn að glymja við í þe'rra
garð. Hitt er annað mál,
hversu friðvænleg slík nauð-
syn er.
í síðustu grein minni leit
ég ærið efagjömum augum
á eft'rstríðstima þá, sem nú
eru gengnir í garð. Sumir
kunna að líta á sldkt sem
hrakspár eða jafnvel stríðs-
æsingaskraf, og er mér þó
sannarlega ekkert skapi íiær.
Hver einasti óspilltur .alþýðu
maður þráir ekki e'nungis
frið, heldur öruggan og ævar
andi frið. En friðurmn verð-
ur aldrei unninn með kæru-
hættur fyrir heimsfrið'nn en
svo, að unnt sé að leggja koll
húfur framan í þær. Allt eru
þetta svik við þær hugsjón-
ir, sem þjóðirnar héldu sig
vera að berjast fyrir í sex
voðaleg ár.
En víkjum nú að þe'm stað
reyndum, sem að því hníga,
að mannkynið kunni þó þrátt
fyrir allt að bera gæfu til að
vinna sinn dýrkeypta frið.
Koma þá fyrst af öllu tvær
meginspurningar til greina:
Geta kapítalismi og sósíal-
'smi unnið saman að alþjóða-
málum? Geta atvinnurekend-
ur og launþegar unnið saman
að 'nnanlandsmálum?
Enda þótt ómögulegt sé að
svara slíkum spurningum til
nokkurrar hlýtar í stuttri
blaðagrein, má varpa fram
svari: Já, livort tveggja gæti
átt sér stað það leng: og í svo
öðrum orðum um það að
ræða, hvort alþýða heimsins
á að kaupa sér líf og frið með
því að reyna að fullnægja
auðsýki og valdagræðgi for-
réttindastéttanna enn um
skeið.
Þetta er vissulega umtals-
verð tilraun, ef hún gæti orð
ið til þess að bjarga mann-
verkalýðsflokka og er slíkt
satt að segja meira en tíma-
bært, enda þótt afturhaldinu
hafi tekizt að koma í veg fyr
ir það enn um sinn. En öll
sýnir þessi þróun þó eitt og
h:ð sama: þjóðirnar heimta
efnahagslýðrœði í einhverri
mynd. Þær krefjast sem sagt
þungamiðjunhar í ráðstjórn-
arlýðræðinu, e'ns þær s^m
enn hafa ekki áttað sig a van
mætti stéttaþjóðfélagsms tií
að firamkvæma slíka hluti.
Þá hefur merkilegt þing
nýlega ver ð háð í Parísar-
borg, þar sem nýtt alþjóða-
samband verkalýðsins var
stofnað af fulltrúum oO mill-
jóna verkamanna í 65 lönd-
þetta langsamlega
atburðurinn síðan
kyninu frá tortímmgu, ein-Jum-
mitt þegar það stendur við [ merkasú
dyr allsnægtanna á leið sinni styrjöldmni lauk, ekki sízt
út úr þrældómshúsinu. Ef nú hegar þess er gætt, að skipu-
kjarnorkan og aðrar furður j lagsskrá hins nýja sambands
vísindanna yrðu teknar í var samÞykkt e'nróma. Her
þjónustu þessarar t'lraunar, tóku loks höndum saman
mætn emnig svo fara, að á verklýðsfulltrúar vestrænna
slíku maiamiðlunartímabili; lvðræðisþjóða og ráðstjóinar-
þjóðanna, sósíaldemókratar
yrði voxtur efnahagsþróunar-
innar svo ör og auðsöfnunar-
brölt einstaklinga þar af le'ð-
andi svo hlægilega fávís-
legt, að fonréttindastéttirn-
ar læknuðust að einhverju
1, Igys'slegri bjartsýni eða veg fyrir ófrið.
ríkum mæli, að komið yrði í. leyti af þessum sínum gamla
huga, þegar lit'ð er á a]bjóða| strútsflótta frá veruleikonum
mál. Og þá ekki síður hitt, að heldur með sem skarpastr'
ogdllkynjaða sjúkdóm''. Eitt-
og kommúnistar. Og fyrsta
verk þessa nýja sambands
var að sambykkja kröfu til
að verða viðurkennt sem að-
ili að alþjóðasamstarfi. Segja
má, að hér hafi fegursta von
heims'ns endurfæðst: vonin
ef Rússland hefði ekki rekið
þessa raunsæu pólitík gagn-
ýart auðvaldsheimmum, —
ef það hefði í kærleika á-
ptundað afvopnun e:tt út af
íyrir sig og lagt einhliða á-
herzlu á sína friðsamlegu
uppbygg.'ngu, svo freistandi
sem slíkt var, — þá væri nú
fasisminn búinn að kross-
festa þessar hundrað og sjö-
tíu ráðstjórnarbjóðir og ekki
einungis þær, "heldur senni-
lega flestar eða jafnvel allar.
h'.nar vestrænu lýðræðisþjóð-
ir.
Það getur stundum verið
nógu broslegt, þegar auð-
valdsheímurinn er að ásaka
Ráðstjórnarríkin fyrir að
beita samskonar leikreglum
og hann gerir sjálfur. En það
er ekk; nóg með að þetta sé
hans daglegur plagsiður.
heldur er og staðreyndum og
hugtökum beinl'nis snú;ð við
til þess að reyna að v'lla al-
menningi svn. Þann'g þótti
það fín pól:t'k hiá Pretum
að fleygja Tékkóslóvak'u í
g'n fasismans- aftur á mót'
þóttimsv.'virðilegt af Rússum
oð b'irgi austurhluta Pól-
lands úr bessu sama g ni. Þ"
þvkir ekki mýög slorlegt af
Bretum að hindra Grik'k'
með vopnavaldi frá því að
endurskapa þióðfélag sitt’
hinsvegar er Rússum tal:ð
það 11 höfuðsyndar að hiálpa
þjóðum Austur-Evrópu til að
uppræta fasismann og koma
á hjá sér eínahagslegu lýð-
ræð'.
En hér tjóar ekki um að
tala: hvers sem kristilegir
kærleikspostular auðvalds-
heims'ns kunna að óska,
munu Ráðstjórnarríkin halda
sjón á hverskonar hættur og
hindranir og síðan ótrauðr;
og látlausri baráttu fyrir út-
rýmingu þeirra.
Það er ekki til ne’ns að
loka augunum fyrir því, að
uop úr bessum stríðslokum
standa allar þjóðir heims grá
ar fyrir járnum og ráðgera
aukinn vígbúnað í stað af-
voonunar. Það er ekki til
ne'ns að loka augunum fyrir
bví, að í stað bess að skamm-
ast sín og nefna ekk' kjarn-
orku í sambandi við hern-
"ðarsnrengji’r, veifar nú eng
ilsaxneska lýðnæðið þessu
Hin nýafstaðna styrjöld
sannaði gervöllum heimi, svo
að ekki verður um v'llzt, að
auðlindagnótt jarðarinnar og
íramleiðslugeta mannkynsins
eru nú vaxnar upp í þann
mæli, að takmarklaus má
he;ta. Le'tinni að fullnægj-
andi uppsprettum lífsgæð-
anna er því í rauninni lokið,
— eftir er aðeins að sk'pu-
leggja friðsamlega notkun
beirra með þeim hætt', að
allir njóti þar mannsæmilegr-
ar hlutde'ldar. En þar stend-
'ir einmitt hnífurinn í kúnni.
Nokkur hluti mannkvnsins
v'rð'st haldinn svo óseðjandi
brá eftir einkasöfnun auðs og
djöfullega morðtæki eins og j valds, að hann vílar ekk'
fvrir sér að leita henni full-
neegingar, hvað sem bað kost
Nt, ^ jafnvel þótt það yrði
sjálfri menn'ngunni að. falli.
rauðr: dulu frrman í heims-
f’’ ðir.n, og mun bað ætlun
hins ameríska Trumans að
varðveita leyndarmal brss
fyrir óðrum þjóð-
hvað þessu líkt mun nú ein-jum sameiningu allra vmn-
mitt vaka fyrir þeim hluta manna tú barattu ga9n
hins alþjóðlega auðvalds, sem; kmvnum og styrjoldum auð-
lætur eins og það sé með j valdsins.
fuílu v:ti og v'rðist tala af ’ iTaííist ekki að gera hmar
raunverulegu þjóðir, alþýður
einlægni um hin
same;ginlegu vandamál mann
kynsins. Og þetta mun ekki
hvað sízt h'ggja til grund-
vallar h'num ýmsu alþjóða-
samtökum, sem nú er sem
óðast verið að koma á fót.
Hin helzta slíkra stofnana er
öryggisbandalag það, sem
hlotið hefur hið veglega he;ti:
Hinar same'nuðu þjóðir. Mun
þar eiga að leitast við að
skaoa það jafnvægi milli
þjóða sem bezt má verða,
e.’ns og nú standa sak'r, og
sk;pta heiminum í ábrifa-
svæði milli stórveldanna, en
þó sérstsklega
,.vestræna“ og
landanna að HINUM SAM-
EINUÐU ÞJÓÐUM, þá mun
örvggisstofnun sú, sem ber
þetta vplduga nafn, verða
vanmáttugt tæki í höndum
fjandsamlegra stjórnmála-
manna. Takist ekki verk'alýð
he'msins, í bróðurlegri sam-
vinnu við eioa verkalýðsrík-
;ð, sem til er, að knýja auð-
lindagnótt landauna og fram-
le;ðslumátt þjóðanna t'l sið-
ferð'legra markmiða, þá mun
mannkynið farast í mótsögn-
um þeim, sem felast í snilli-
tækni þess annarsv. og félags
milli hins , legu þroskaleysi hinsvegar.
,.austræna“ | gg gat hess j síðustu grein
Spursmál ð sýnist þá vera ^ lýðræðis. Slíkt jafnvægi get- | m;nnh að tilgangslítið væri
uttö. Það er ekk' t'l 'ne’ns að j betta, hvort nægilega -mikill1 ur þó naumast staðið stuno. j að varpa allrl sök og ábyrgð
' 'nni leogur, nema fundinn j á einstakar þjóð'r eða per-
verði grundvöllur fyr;r já- { sónur og gagnslaust að hefn-
loka augunum fvrb því. að
þrátt fvrír sex ára styrjöld
tptu kúgun og háværa svar-
daga '”u sjálfsákvö-ðunar-
rált v»:óða'nr)a. ætlar brrgka
-ð'ð að halda áfram ný-
■'-v-idnkúmm s'on’ í Iodlandi.
'-'"'■•k'i ivðræðið í Indó-Kína,
’,0n-'"’'ka lvð"æðið á Ind-
^aod'oví’rm. Það er ekki til
'°'ns "að l/'ka auguonm fyr-
'r bví, að brátt fvrir öll sin
'átíðlefru lofiorð rm lausn frá
akmti og ótta, er bandaríska
ivðræð:ð í óða önn að búa t'l
allt að tíu milljónum atvinnu
levsingia og vonast eftir "ð
hafa lokið því starfi fyrir
næstu áramót. Það er ekki
til neins að loka augunum fyr
ir bví. að í Evrópu bíða tur-
milljónir manna hurgur-
dauða eða króknunar á kom-
andi vetri.
Allt eru þetta alvarlegri
hluti auðstéttanna fengist til
að tryggja albvðu manna
sómasamleg lífskjör og lýð-
réttmdi gegi því fororði, að
siálfar mættu' þær halda
áfram arðráni sínu eftir sem
áður í skióli hinna óþrjót-
andi möguleika. Slík úrlausn
gæti vitanlega ekki orð;ð að
veruleika, nema með því
móti
fyrir
kvæðri hagnýtingu auðlind-
anna, sem miðuð væri við
efnahagslegt öryggi allra
manna, jafnvel þótt arðránl
yrði ekki útrýmt um sinn.
En þáð eru fleiri hræring-
ar uppi í heiminum nú en
þær. sem gerast á h;nu hála
að stéttabarátta viki | skákborði stórveldaleiðtog-
samstarfi atvinnurek- anna. Hvarvetna, þar sem
ast á glæoahyski, ef orsök-
unum til afsiðunar samfélags
;ns væri ekk’ útrýmt um leið.
Eg endurtek þetta hér og
fnllvrðu að ef hinn almenni
þegn tekur ekki fulla ábyrgð
á lífi sínu og menningu, þjóð-
félagi sínu og um le;ð örlög-
um alls mannkynsins, þá
mun enginn annar gera það,
enda og launþega og albjóða- j kosningar fara fram, vinnur j en þó allra sízt böðlar þeir,
samkeppni í framleiðslu og verkalýðshreyf 'ngin mjög á, i sem um aldarað'r hafa leikið
viðskiptum fyrir alþjóðlegri
.sk'pulagnmgu og samvinnu.
Ætti slíkt ekki að þurfa að : hlutum álfunnar. Sósíaldemó-
vera auðvaldsheiminum þyrn | kratar taka forystuna í Bret-
að vísu í misjafnlega rót-|bá list að gera hann að sem
tækri mvnd í hinum ýmsu 1 hentugustum leiksoppi í bar-
ir í augum, með því að þró-
un hans stefnir hvort eð er
til æ víðtækari skipulagning-
ar, hvað svo sem spekingar
hans segja um „frjálsa sam-
keppni“ og aðrar úreltar auð
söfnunaraðferðir. Hér er með
landi og á Norðurlöndum,
kommúnistar í Austur-Ev-
rópu, en í Frakklandi við-
ist fylgi þessara flokka svo
að segja vega salt. Hafa
víða verlð tilraunir uppi um
sameiningu þessara tveggja oss tll agna!
áttu sinni til auðs og valda.
Sé fögnuður vor yfir sigr-
um lífsins ékki alvarlegri en
svo, að vér brjótum glerið í
stað þess að byggja upp
heiminn, þá eigum vér ekki
sk lið að lifa, — látum þá
kjarnorkusprengjuna sundra