Þjóðviljinn - 29.12.1945, Side 4

4
ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 29. des. 1945
þlÓÐVILIINN
JÖtKefandi: 5ameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Sigurður Guömundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjómarskrifstofa: Austurstraeti 12, simi 2270. (Eftir kL
19.00 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184. *
Auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuðL
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja Þjóðviljans h. í.
Atorka og framtak í viðskiptum
verður að fylgja stórhuga nýsköpun
Bann Breta á sölu freðíiskjar í Bretlandi er sem vænta
má enn eitt höfuð-umræðuefni og vandamál líðandi stund-
ar. Hefur nokkurs uggs gætt manna á meðal út af þess-
um köldu kveðjum Breta; svo sem von er. Mörgum finnst
illa og ómaiklega launað það, sem íslendingar hafa fram
lagt og misst í þessu stríði.
En vér munum verða að horfast í augu við það, íslend-
ingar, að nú sé hafin barátta um markaðina, barátta, ekki
sízt við Breta, hina gömlu, miklu fiskveiðiiþjóð og sjó-
farendur. Vér íslendingar berjumst nú til landa, — eigi
til þess að drottna yfir þeim, ■— en til þess að fá að selja
þeim ágætar vörur vorar, og vér vitum hver þörfin er
fyrir þessar vörur á meginlandi Evrópu. Vér getum því
ótrauðir lagt til þeirrar baráttu í fullri vissu um sigur.
Vér höfum ríkustu fiskimið heims og erum að afla oss
ágætra, nýtízku tækja. Vér höfum dugandi sjómenn og
erum að ala upp færa starfsmenn á öllum sviðum þjóðlífs
vors, Vér höfum auð og efni til þess að koma vörum vor-
um út, kynna þær, skapa söluskipulagning um þær er-
lendis og lána ýmsum þjóðum andvirði þeirra um nokk-
urt skeið nú, meðan þær enn eru í sárum eftir eyðilegg-
ingu ófriðarins.
Sumir hafa efast um hvort vogandi væri að efna til
slíkra viðskipta við ríkin á meginlandi Evrópu, hvort
ekki myndi allt fara aftur í bál þar. ,
Engum manni; er til þekkir, hefur dottið slíkt í hug.
Veröldin þolir ekki nýtt stríð næstu áratugina og það
verður ekki heimsstríð að nýju a. m. k. ekki meðan þessi
kynslóð lifir. tlún er búin að fá nóg af þeim.
Ráðstefna þríveldanna í Moskva / gefu.r og frekari
fullvissu um þetta mál. Kjarnorkupólitíkinni er lokið.
Kjarnorkusprengjan verður ekki notuð sem hótun fram-
ar, heldur fhun nú verða skipulagt samstarf þjóðanna að
því.að hagnýta þá ófakmörkuðu orku, sem þessi uppgötv-
■un hefur leyst úr læðingi. Friðarfundurinn er þegar á-
kveðinn 1. maí 1946. Hrakspár bölsýnismannanna hafa
ekki rætzt, en vonirnar um gott samstarf stórveldanna í
höfuðmálum heims, þrátt fyrir smærri árekstra á ýmsum
sviðum hafa glæðst og eru nú bjartari en nokkru sinni
fyrr. — Fyrir oss íslendinga er fyrirheitið um öruggan
frið og vaxandi samstarf þjóðanna, samtímis fyrirheit um
efnalegan viðgang þeirra landa, sem vér verðum að treysta
á sem markaðslönd vor í framtíðinni.
Einmitt nú er því tækifærið fyrir oss til þess að gera
þær þjóðir, sem vér áður höfðum lítil viðskipti við, að
viðskiptaþjóðum vorum, — svo sem Frakka, Belgi, Tékka
og aðrar, og endurlífga viðskiptin við þær þjóðir, sem áð-
ur voru viðskiptaþjóðir vorar, en nú eiga um sárt að binda,
svo sem Pólverja; ítali, Finna o. fl. Markaðsmöguleikun-
um í Þýzkalandi má held'ur ekki gleyma, þó Þjóðverjar
ráði þeim nú ekki sjálfir og auðséð er að frændur vorir,
Norðmenn, muna eftir þeim möguleikum.
Það er eitt skilyrðið fyrir því að stórhuga nýsköpun
þjóðar vorrar flytji henni þá blessun, sem til var ætl-
azt, að markaðsmöguleikar vorir séu einmitt nú hagnýttir
til hins ýtrasta, lfka þótt veita þurfi lán að vissu marki
til ýmissa þjóða. Viðskiptastefna vor gagnvart öðrum þjóð-
um verður að einkennast af sama stórhug og dirfsku, er
Æinþennir nýsköpunina.
Æ

mz~~
A AÐ LEGGJA NDOUR KAFFI-
TÍMANA OG STYTTA MATAR-
TÍMANN?
„Að undanförnu hefur mátt sjá
í Morgunblaðinu hvatningsorð
til manna að leggja niður kaffi-
og matartíma, og enn fremur
hafa áður birzt greinar' bæði í
Alþýðublaðinu og Þjóðviljanum
í svipuðum anda.
Sæmundur Ólafsson forstjóri
skrifaði grein í Alþýðublaðið í
sumar þar sem hann reifaði þessi
mál og taldi fram margt, sem
styddi þessa tillögu. Sérstaklega
fannst mér hann telja það mik-
inn ávinning fyrir atvinnuveit-
endur, því margar mínútur færu
til spillis því að verkamenn væru
lengur en góðu hófi næmi að
hefja vinnu aftur, að oft færi
miíkýl tími (tþl spiU(is vegna
verkatafa sem því fyigdi að með
taka næringu á venjulegum tím-
um.
Næst kom fram á ritvöllinn
skrifstofumaður hjá Iðju, Hall-
dór Pétui’sson. í hans grein var
mest sett fram sem vert er að
athuga.
Hann benti á þau miklu
hlaup manna í og úr mat, svo
að matai’tíminn yrði erfiðasti
tþni dagsins. En er það ekki að
miklu leyti af skipulagsleysi, af
því að menn, sem eiga heima í
Austurbænum vinna í Vestur-
bænum og svo aftur öfugt? En
svo sló út í fyrir honum; hann
fqr að dæma þá sem væru á
annarri skoðun en hann sjálfur
án þess að nokkur rök lægju fyr
ir hvað þeir hefðu til síns máls.
Um sælu kræsingarnar, mjólk,
rúgbrauð með smjöri og alls kon
ar gómsætt álegg er auðvitað
gott að eiga von á, en það hefur
viljað vera hverfult sumt af
þessu hnossgæti hjá almenningi
að undanförnu þó menn hafi
lagt sig alla fram að eiga þess
kost. Það kann vel að vera að
þeir, sem hafa neimili, geti lát-
ið konurnar ganga búð úr búð
til að velja nesti, en mér hafa
sagt konur sem áttu menn í
Bretavinnu og annarri vinnu
sem útheftntir að menn væru
nestaðir, að það fæðið yrði mik-
ið dýrara þó lítið meira væri
borið í það. Og mai’gur maður
sem borðað hefur á matsölum
hefur þótt hólpinn ef hann átti
þess kost að fá með sér mat í ut
anbæjarvinnu og ekki hovft i það
þótt töluverðir aukaaurar
hrykkju fyrir þann snúning að
taka saman bita“.
VILL EKKI TAPA MATAÍt-
TÍMANUM
„En er þá ekki rétt að athuga
þá hliðina sem snýr að okkur
vei’kamönnum sem borðum á
sjoppum og matsölum; að ein-
hver okkax’. láti sína rödd koma
fram í dagsljósið. Eg vil ekki
tapa matartímanum, þó hluti af
honum fari í gang, ef ekkert
hjól eða annað farai’tæki er til
staðai’. Eg hef bæði verið í Breta
vinnu og bæjarvinnu utanbæjiar
og mundi ekki óska eftir því ó-
neyddur að taka það matarlag
aftur, að vera án þess að fá
heitan miðdag. Þó veit ég að
betra nesti átti ég kost á, en
margur annar, því víða er sá
háttur á matsölum að menn fá
ekkert með sér. Og framlár
yrði ég fljótlega ef ég ætti að
vera í svelti meiri hluta dags-
ins og stunda erfiðisvinnu því
ekkert gæti komið inn fyrir
mínar vari sem gagn væri í um
leið og komið væri á fætur“.
VEITINGASÖLUR ÞURFA AÐ
VERA NÆRRI VINNUSTÖÐUM
„Þetta spursmál að breyta
matartímanum er alls ekki tíma-
bært, fyi’st verður að haía staði
fyrir menn að borða á. Eins og
nú er skipað þeim málum, þá
verða menn helzt að vera komn-
ir á suma staði fyrir klukkan
tólf, ahnars fá þeir ekki af-
greiðslu, því margsetið er við
sömu borðin. Annars staðar er
allur matur búinn þegar pláss
fæs.t og víða fá menn ekkert
með sér en er þó talinn fullur
matur. Auðvitað á að leggjast
niður að fara bæinn á enda til
að komast í mat. Veitingar eiga
að vera til reiðu sem næst vinnu
stöðum, en það á ekki að vera
neitt okur, það á að vera ó-
dýrara fæði. þar sem fjölda-
framleiðsla er, en þó jafn gott.
Sölufæði á að vera jafn mikl-
xxm kostum búið og það sem
framleitt er á heimilum".
KAFFITÍMINN ER DÝRMÆTUR
TIL HVÍLDAR
„Við, sem höfum einhvem
tíma verið i vegavinnu, þekkjum
af eigin raun þau gæði sem
fylgja því að sleppa hinum dýr-
mæta hvíldartíma sem kaffimín
útumar veita. Að vinna 4 tima
í erfiðisvinnu án þess að hafa
leyfi til að rétta úr sér, er eng-
in sæla hvað þá þegar hávær-
ar vinnuvélar eru með til að
auka vinnuhraðann og skapa
meiri -og fjölþættari þreytu“.
ÞESSI MÁL VERÐUR AÐ
RÆÐA SEM SKIPULAGSMÁL
„Hitt get ég skilið að atvinnur
rekendur og þeir sem vinna létta
vinnu, hafi áhuga fyrir að kaffi-
tíminn hverfi, en hinir ekki. Það
sem hjálpaði mönnum til að
halda út hinn langa vinnutíma
sem var í sveiitum áður við slátt
voru hinir löngu matar- og kaffi
tímar, þeir frískuðu fólkið, sköp-
uðu því hvíldir á líðandi stundu.
Það gleður mig stórlega er Morg
unblaðið og önnur blöð ásamt
verkalýðsfélögum fara að hugsa
af alvöru um þessi mál og taki
að ræða málin sem skipulags-
mál. Því það er áreiðanlega
tímabært spursmál, en það er að
byrja á öfugum enda að legg.ia
niður kaffitímana og stytta mat-
artímann“.
Páll Helgason.
HVAÐ VAR GERT
VIÐ RJÓMANN?
Húsmóðir hér í bænuxn hringdi.
til Bæjarpóstsins núna á dögun-
um, og sagði honum fx-á því, að
á aðfangadaginn hefði hún ekki
fengið rjómann sinn eins og vant ,
var.
Þessi húsmóðir, sem skiptir við
mjólkurbúðina á Ásvallagötu 1,
fékk þau svör, þegar hún kom
þanggð til að sækja rjómann
eins og venjulega, að eng-
inn rjómi hefði verið sendur-
þangað frá mjólkurstöðinni þá
um daginn. V.ar nú hringt til
stöðvárinnar og spurst fyrir um
það, hvernig á þessu stæði. Svar-
aði stöðiix því að í’jóminn hefði
verið sendur þennan dag ,sem
aðra daga .
Eins og geta má nærri, var
húsmóðurinni nokkur forvitni á
að vita, hvernig riómi þessi hefði
horfið, og vill Bæjarpósturinn
mælast til þess. að þeir, sem.
kynnu að hafa orðið hans varir
iáti sig vita af því við fyrsta
tækifæri.
Raddir úr sveitinni
HVER ER MUNURINN?
... Tímamenn hamast á
Búnaðarráði, ásamt ýmsu
öðru, sem fer í taugarnar á
þeim góðu mónnum. En
þeir gá ekki aö því, að með
öllum þessum gauragangi
hafa þeir áreiðanlega stór-
spillt fyrir sölu á kjötinu
innanlands og þar með
unnið gegn hagsmunum
bændastéttarinnar. Og hver
er svo þessi pólitíski ágrein-
ingur Framsóknannanna og
meirihluta þeirra bænda, er
skipaðir voru í Búnaöarráð?
Eg hef reynt að kynna mér
lífsskoðanir og hugsunar-
hátt beggja þessara aðila,
þ. e. Framsóknarbænda og
Sjálfstæðisbænda, og mun-
inn hef ég ekki getað fund-
ið. Báðir eru hákapítaliskir
í öllum skoðunum. Báðir
,telja- sig samvinnumenn í
verzlun og báöir hata verka
lýðinn framar öllu ööru.
Það er aðeins eitt, sem
Framsókriármenn hafa ver-
ið skeleggari með, en það
er að krefjast rýrari kjara
fyrir verkamenn en bændur,
sjálfsagt af umhyggju fyrir
þeim, sem vinna skí'tvinnu
árið um kring.
Eg undraðist oft, er ég sá
greinar um þessi mál í Tím-
anum. Mér gat varla dott-
ið í hug, aö hér væri stétt-
arflokkur bændanna, sem
stæði á bak við þessi skrif,
þar sem hverjum heilvita
manni hlaut að vera Ijóst,
að aliir einyrkjabændur
hefðu flosnað upp.
RÁS VIÐBURÐANNA OG
SÓSÍALISMINN
... Eg var Framsóknar-
maður fram að kreppunni
1929, en þá opnuðust augu
mín fyrir því, sem var að
gerast úti í heimi og hér
heima, og síðan hefur rás
viðburðanna sannfært mig
betur og betur um réttmæti
þeirra skoðana, sem ég að-
hyllist...
ILL NAUÐSÝN
.... Verðlögn búvaranna
er auövitað oáö, sem nfj
blasir mest við augum hveri
bónda. Flestiv líta á fyrir-
komulagið sem iila nauðsyn
en engir hafa mótbárur á
takteinum eða. önnur ráð,
sem betur mynau duga, að
þvi er framleiðandanum við-
kemur. Hinsvegar . sýmst
mörgum, sem framkvæmd
gi’eiöslunnar muni verða
örðug, en einriig þar er eif-
itt að benda á betri leiðir
nema þá í smáatriöum ...