Þjóðviljinn - 01.02.1946, Blaðsíða 5

Fc\f o'riagur 1. febrúar 1946.
ÞJ ÓÐVILJINN
5
LOFSÖNGVAR TIL LÍFSINS
Jóhannes úr Kötlum
Sól ter sortna. — Kvæði.
Heimskringla h.f.
Reykjavík 1945
Meöan Ijóöskáld slíkt sem
Jóhannes úr Kötlum, þýö-
andi sem Magnús Ásgeirs-
son, rithöfundur sem Hall-
dór Kiljan og fræöimaður
slikur sem Siguröur Nordal
ennþá lifa skapandi lífi á ís-
landi, geta íslendingar ver-
iö hreyknir af gróandi and-
legs lífs á þeim hluta hnatt-
arins, sem þeir eru bornir
til, og hafa jafnframt fullan
rétt td aö vona, aö sænska
akadeniíiö vendi ekki, að
óbreyttri skipan þess, aug-
Tti sínu til íslands, þegar
þaö svipast um eft’r manni,
sem það telji veröskulda
bókmenntaverölaun Nóbels.
Jóhannes úr Kötlum er
ekki skáld lífsins. Hann er
lífiö sjálft: allt, sem þráir,
allt, sem þjáist, hatar, unn-
ir, vinnur og getur ekki tap
að. H’ð síðasta ljóöasafn
hans geymir þá dásamleg
ustu söngva, sem nokkur;
íslenzkt ljóöskald hefur um
la.ngan aldur sungið. Hiö
dumbslega og örvæntandi
samhe ti þeirra. „Sól tér
sortna“, er í rauninni rano,-
nefni. Þetta eru fyrst og
fremst söngvar til lífsin^,
þess lífs. sem korna skal nú.
er halir hafa helveg troöio
um mörg ár og myrk. Þvi
hefði bókin fremur átt að
heita: Böls mun alls batna.“
Jóhannes úr Kötlum á
ekkert skylt viö akkjuna við
ána, sem elskaði ekki land-
ið, en aðeins þennan .nlett.
Hann elskar ekkl aöoins
landið, heldur öll lönd. er
ekki aðeins skáld íslenzkrar
þjóöar, heldúr allra þjóða.
Ekkert mannlegt er honum
óviökcmandi. Hann er and-
inn, sem skynjaö hefur til
fulls. aö vandamál Kínverja
eru viöfangsefní, sem íslend
ingum ber lífsnauösyn til
að ráða fram úr, aö örlög
einstakra þjóöa eru þættir
sama vaös og alllr jafnstyrk
ir.
Kynning n er stutt og
yfirlætislaus í upphafi
fyrsta kvæöisins: „
Jóhannes Bjarni .Tónassdn
skáld úr Kötlum,
— fyrrum Jói í Seli, litli
óþékktarhnokkinn,
sem óítaðist hjólið; Iiataði fjall-
drapavöndinn,
en hlaut þó sannleikans vegna
að stelast í rokkinn, — ....“
En sá Jóhannes úr Kötl-
um, sem viö þekkjum úr
„Hrímhvítu móÖur“, „Hart
er í heimi“ og nú síðast
„Sól tér sortna“ er fyrir
sjónum okkar oröinn tals
vert annað og meira: Hann
er hin skapandi siðgæðis-
vitund er leggur bitrum
banavigri í brjóst hinna
brúnu vestanböðla, þegar
„úrslit tímans yfirþynna
unga Stalíns borg.“ Hann er
sá, sem „veít, aö iþað sem
koma skal það kemur, góðir
menn, þótt öllum heims no
moröingjum sé att gegn því
í senn.“ Hann er þrurnu-
raustin, sem slöngvar af
brjáluöum frelsisrnóöi sær
ingum „án vægðar yfir lydd
urnar“ frá predikunarstóli
lítillar kirkju við Viöarsæ,
raustin, sem er þögguð, en
endurhljömar í sálum milli-
ónanna. Hann er kyndilber-
:nn, sem grípur blysið úr
hendi hins stolta söngvara
Noregs, er hamur hans hrap
ar óg hverfur á dimmri des-
embernótt yfir dauöans
borg. Hann er æskuvinur-
ínn tryggi, er hvarflar mun
arsjónum t:l unna og
byggöa Breiðafjöröar í sællj
vissu þess, - aö sú tíð er í
nánd, er æskusveitin hans
fær að gefa börnum sínum
allt, svo að þau þurfi ekki
að flýja fátækt hennar.
Hann er gervingur íslenzkr
ar tryggðar í sinni flekk-
lausustu fegurð. Hin tæra,
einfalda fegurð í hinu und-
ursamlega kvæöi: „GóÖra
vina fundur“ er nærri því
einstök:
„Símun, andi Færeyja,
í sannleika fann,
hve hjarta íslands, Aðalsteinn,
elskaði hanu.“
Jónas Hallgrímsson slær
hörpuna varla af meiri
snilh. • Andi Jóh.annesar úr
Kötlum er orðinn sannleik-
ur vors lífs. Slík gæfa var
Jóa í Seli, litla óþekktar-
hnokkanum, ætluð.
Unnendur lífsins- munu
kaupa þessi ljóö, lesa þau og
læra. Sumir hmna munu
lesa þau sér til sálubótar.
En ólæknandi féndur rnann
legrar giftu munu ýmist
leggja á þau fæð eða fullt
hatur, eftir vitsmunum.
Lundi á gamlárskvöld 1945.
F/nar Bragi.
Ahöfn galeiðunnar

Mprgunbl. birti í fyrradag, á
freinstu síðu einkar athyglis-
verða ljósmynd af hinucn ný-
kiörnu fulltrúum og varafull-
trúurn íhaldsins í bæjarstjórn
Reykjavíkur. Það er bæði
fróðlegt og lærdómsríkt fyrir
meirihluta kjósendanna í
höfuðstaðnum, verkamenn og
launbega, að virða íyrir sér
ásjónur þessara fuiltrúa, sem
brutust til valda núna um
helgina með ósvífnari og fyr-
irlitlegri bfögðam en dæmi
munu til í íslenzkri stjórn-
! málascgu. Kesningabaráttu í-
! haldsins að þessu srnni verð-
I ur lengi minnst’. Helldsalarn-
i ir, braskararnir, milljóna-
1 mæringarnir og arðræningj-
rnir svifust einskis til að
j h r ’á völdum sínum í bæn-
| um. Morgunblaðlð laug- af'
slíku c í ’vkappi, að það var
engu likar" en þýzka nazista-
milgagnið B: ■ Stiirmer hefði
flutzt til íslan :I r. Lýðskrumið
freyddi, smalarnir rrdlu inn
í sénhverja ibúð í bxrn og
vei.gruðu sér jafnvel ek : við
að heimsækja fólk'ð í brögr-
unum og skúr'unum, sern í-
haldið hafði ofsótt af 'óþrfeýt-
andi elju síðastliðið kjörtima-
bil. Mútum var beitt, loforð-
um, hótunum, blekkingum,
falsi og ofbeldi. Jafnvel ’fár-
sjúkar manneskjur fengoi
ekki að vera í friði fyrir
sendiboðum auðvaldsins, sem
margir hverjir höfðu eitt
sinn gengið í þýzkum nazista-
búningi um götur höfuðstað-
arins og hrópað: Hitler ,er
guð vor!
Svo það er engin furða,
þótt flestir íhaldsfulltrúarnir
á ljósmyndinni í Morgun-
blaðinu séu næsta brosleitir
og hreyknir En 1 þegar betur
er að gætt, virðist gleðin-ekki
•vera óblandin- Við skulum:
líta snöggvast á fremri röðina
•vinstra megin, þar sem Frið-
rik Ólafsson skólastjóri situr
með krosslagðar hendur og
star'r hyggjuþungur út í blá-
in-n, rétt eins og hann hafi
ekki hugboð um kætina og
grobbið í félögum sínum.
Flvað er maðurinn að hugsa?
Er hann kannski að rifja upp
fyrir sér sögu siglinganna?
Er hann kannski að hugle'ða
•msð sjálfum sér, að þróunin
jverði ekki stöðvuð, jafnvel
Jpótt allir heildsalar og í-
'haldskurfar heimsins leggist
l á eitt til að hindra framgang
| hennar? Sér hann kannski í
i anda rómversku galeiðurnar,
ss-m urðu að víkja fyrir betri
og fullkomnari skipum? Og
rænir sú vissa hann allri
gleði, að íhaldsflokkurinn á
íslandi sé eins og rómversk
galeiða, sem hefur flotið af
e'ohverjum misskilningi ,inn
í nýöld bróunarinnar, en hlýt
ur að sökkva fyrr en varir?
Sigurður Sigurðsson yfir-
læknir, sem situr hið næsta
honum, er engu hreasari né
up'plitsdjarfari, því að hann
veit áreiðanle~a. að he Ibrigð-
Mxólum Re*-V '’k'r.ga verður
aidrei kippt i undir stjórn
íhaldsins, þótt hann legði
fram alla krafta sína í því
skyni. Hann veit, að íhaldið
mun framvegis láta hundruð
og þúsundir fátækra manna
hafast við í vistarverum, sem
ekki eru bjóðandi skepnum.
Hann veit, að rotturnar einar
munu blómgast. og dafna
undir stjórn íhaldsins, ásamt
heildsölum og annarri ó-
menningu af sVipuðu tagi.
Hann veit, að flokkur auð-
kýfinganna ber öll merki
hrörnunar, úrkynjunar og
gpillingar og hlýtur að deyja
dróttni smu-m innan skamirs
Bretland yrði fyrsta fórn-
arlambið í kjarnorkustríði
Enn hafa menn ekki gert'sér Ijóst hverja þýðingu
hagnýting kjarnorkunnar og kjarnorkusprengjan
ihafa fyrir framtíð þjóðanna og alls mannkynsins.
Vísindamenn, sem einir geta talað um þessi mál af
nokkurri þekkingu, hafa fengið misjafnar viðtokur,
er þeir hafa reynt að koma vitinu fyrir bá stjórn-
málamenn, sem leika sér að kjarnorkusprengjunum
eins og þeir hefðu ekki hugmynd um, að örlög mann-
kynsins væru komin undir ráðstöfunum þeirra.
Frank Pitcairn, þingmaður brezkra kommúnista,
ritar nýlega um slíka viðureign milli vísindamanna
og stjórnmálamanna í „Daily Worker“. Pitcairn
kemst svo að orði: „Vísindamenn, þar á meðal einn
af merkustu kjarnorkufræðingum okkar, hafa unnið
ákaft bak við tjöldin til að sannfæra stjórnina uml
eina augljósa staðreynd. Hún er sú, að ef til kjarn-
orkustríðs kæmi, þá væri a. m. k. eitt land, sem brótt
myndi aðeins hafa fræðilegan áhuga á úrslitunum.
Það land ei* Bretland. Skoðun vísindamannanna
er nefnilega sú, að hver sem bæri sigur af hólmi,
þá myndi Bretland verða gert að duffhrúgu í fyrstu
lotu. Þeir hafa rætt við ráðherra- Þeir hafa komið
þingmönnum af stað. Og loksins .hefur náðst só
órangur, að stjórnin hefur viðurkennt sjónarmið
þeirra. Hún er sannfærð.“
©
„En nú er eftir að vita, hvort hún hefur hugrekki
til að standa við sannfæringu sína. í gær var sagt
að hún beitti sé.r af alefli gegn öllum, sem reyndu
að veikja Moskva-samþykktina um eftirlit með beit-
ingu kjarnorkunnar. En er þá öruggt, að hætt verði
allri undanlátssemi við bandarísku afturhaldssegg-
ina? Eru .allir búnir að varpa frá sér þeirri von,
að við getum, með því að gérast fótaþurxkur þeirra,
bjargað sjálfum okkur- frá glötun, ef sprengju-
kastið skyldi byrja?
Vísindamennimir benda á, að ,ef til þess kæmi,
væri öllu öryggi fyrir Bretland loklð. Þess vegna
ætti allur styrkur Bretlands — og ÖLL þekking olskar
á kjarnorkumálum — að beinast að því að gera
Moskva-samkomulagið víðtækara í 'stað þess að
veikja það.
Afstaða fulltrúa okkar á þ'.ngi Sameinuðu þjóð-
anna mun leiða allt þetta í ljós“.
samkvæmt ófrávíkjanlegu
lögmáli. Og hann blygðast
sín tvímælalaust fyrir hina
siðlausu kosningabaráttu
þess flckks, sem hann léði
nafn sitt til brautargengis.
Frú Auður Auðuns leikur
hinsvegar á alsoddi, því að
hún er ekki í neinum vafa
um. að fina fólkið mnni
bjóða henni í veizlur, meðan
hún ver sérréttindi þess í
bæjarstjórninni. Höfuðpaur-
inn sjólfur, Bjarni Benedikts-
son, hristist allur af hlátri.
og má virða honurn það t!l
voi’kunnar, því að hann er
strax búinn að gleyma öllum
loforðunum og afráða að
kaanast ekkert við þau. þeg-
ar farið verður að minna
hann á að standa við heit
sín. Sömaleiðis er ekki hægt
að segja annað en Gvendur
gamli Ás'björnsson sé hróð-
ugur á svip, en bros hahs er
mjög sérkennilegt, því að
maður nn virðist hafa pening
uppi í sér cftlr öllum sólar-
merkjum að dæma. Og síðan
ksmur röðin að Gunnarf
Thoroddsen. Hvers vegna er
hann svona áhyggjufullur?.
Hvers vegna getur hann ekki
tekið þ:.tt í fögnuði blót-
veizlunnar, skurðgoðum gulls
og kúgunar til dýrðar? Hvers
vegna hlær honum ekki hug-
ur í brjösti, þegar pípuhatt-
amir hafa enn einu sinni
sigrað verkamenn og laun-
þega? Nei, það er ekki von,
að G unnar'Thoroddsen iði af
’kátínu -og' fjöri. Hann veit
nefnilega, hvað gerðist í söl-
■um Albingis í október og
nóveniber. Hónum er Ijóst,
að hefði þjóðin fengið ná«
kvæma ' vitneskju af þeim;
furðiilegu tíðindum, sem. áttui-.
sér stað á þessu tímdbili, þá
Ftamhald á 7. síðiu