Þjóðviljinn - 02.02.1947, Síða 4

4
Sunnudagur 2. febrúar 1947
ÞJÓÐVILJINN
(IJÓÐVILIINM
Útgetandi: Sameintngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokrurinn
Ritstjórar: Kristinn E. Andrésson, Siguröur Guömundsson, áb.
rréttaritstjóri: Jón Bjamason.
Ritstjómarskrifstofur; Skólavörðust. 19. Símar 2270 og 7500
(eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184.
Auglýsingar: Skólavörðustíg 19 sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð; kr. 8.00 á mánuði. — Lausasölu 50 aurar
eint.
Prentsmiðja I>j6ðviljans h. |.
----------------------------------------------
Nýsköpnn meniftingarmála
Á þriðjud. lýkur tónlistarsýningunni, þeirri fyrstu sem
verið hefur hér á landi. Sýningin hefur hlotið eindæma góð-
ar undirtektir meðal almennings. Menn hafa flykkzt þangað
þúsundum saman, heyrt góða hljómlist og öðlazt nýja þekk-
ingu um tónlistarhætti erlendis og hérlendis. Gildi sýning-
arinnar var þó ekki fyrst og fremst fólgið í fróðleik þeim
sem hún miðlaði almenningi, heldur í vakningu þeirri sem
hún á vonandi eftir að valda. Hún hlýtur að hafa opnað
augu þúsunda fyrir því, við hversu kröpp kjör tónlistar-
menning vor á að búa. Því hefur verið líkt við kjör rithöf-
unda á 13. öld, sem skráðu verk sín á skinn endurgjalds-
laust. Tónskáld vor berjast flest í bökkum f járhagslega, og
eiga þess engan kost að koma veigamestu verkum sínum
á framfæri við þjóð sína. Fullkomin hljómsveit og viðun-
anleg lífskjör tónskálda er það lágmark sem nú ber að
keppa að.
En þó tónlistin sé ef til vill stjúpbarn meðal íslenzkra
listgreina, ríkir enn mikill frumbýlisháttur í menningar-
málum vorum yfirleitt. Atvinnuhættir og lífskjör íslenzku
þjóðarinnar hafa tekið algerum stakkaskiptum á nokkrum
áratugum og allir þjóðfélagshættir hafa gerbreytzt. Bænda-
stéttin sem frá öndverðu var öndvegisstétt þjóðarinnar hef-
ur nú glatað forustuhlutverki sínu í hendur bprgara og
verkamanna. Hin forna bændamenning er dauð í sinni eig-
inlegu mynd, en það hefur ekki enn tekizt að skapa örugga
bæjarmenningu í hennar stað. Sú bylting sem orðið hefur í
atvinnumálum hefur skapað los og rótleysi í menningar-
málum og flestar aðgerðir hafa til þessa verið fálmandi og
tilviljunarkenndar.
Það er því engu síður þörf nýsköpunar í menningar-
málum en atvinnumálum. Og ef til vill hefur slíkrar nýsköp-
unar aldrei verið meiri þörf en nú, þegar bandarísk áhrif
hafa gagntekið furðu marga af ráðamönnum þjóðarinnar.
En menningarmálum vorum verður aldrei skipað skynsam-
lega á skömmum tíma nema hið opinbera taki að sér alla
forustu. Enda er slíkt óhjákvæmilegt með svo lítilli þjóð
sem íslendingum, ef nokkur menning sem nafn sé gefandi
á að þrífast.
Verkefnin eru óþrotleg, og hér skal aðeins drepið á
eitt atriði. I hverjum bæ og þéttbýlum sveitum þarf að
koma upp menningarmiðstöð, samkomuhúsi, einu eða fleir-
um, þar sem hægt væri að sýna kvikmyndir, leikrit og
halda tónleika. Ríkið ætti að hafa hlutdeild í rekstri þess-
ara húsa og stjórna þeim samkvæmt fyrirfram gerðri á-
ætlun. Fyrst í stað yrði aðalhlutverk samkomuhúsanna að
sýna kvikmyndir, endg tæki opinber stofnun að sér allan
kvikmyndainnflutning, veldi myndirnar samkvæmt gildi
þeirra og byggi þær þannig í haginn að Islendingum not-
aðist að. Jafnframt þyrfti svo að koma upp farandleik-
flokkum í sambandi við hið væntanlega þjóðleikhús, en
þeir ættu síðan að ferðast rnilli samkomuhúsanna einhvern
tíma árs og sýna veigamikil leikrit. Á sarna hátt væri hægt
að skipuleggja ferðalög tónsnillinga og smærri hljómsveita.
Þetta er atriði sem auðvelt er að framkvæma og gæti
haft stórvægilegt menningargildi. Kostnaður yrði senni-
lega lítill sem enginn þegar fram í sækir, og má það vera
þeim nokkur huggun sem vilja klípa við neglur sér allt það,
sem ekki verður látið í askana. En fyrst og fremst er nauð-
synlegt að ráðamenn þjóðarinnar geri sér ljóst hvert stefna
ber í menningarmálum og geri áætlanir um nýjar og skipu-
lagðar framkvæmdir áf stórhug og víðsýni.
ÓHKEINLYNDI
VEÐRÁTTUNNAR
Hið bjarta og kyrra frostveð-
ur á föstudaginn mun áreiðan-
lega hafa gert flestum okkar
glatt í geði. Að undanförnu
hafði verðurfarið hér um slóðir
vissulega ekki hagað sér í sam-
ræmi við árstíðina. Það hafði
hangið í mjög svo leiðinlegu
ástandi, notað óspart rigning-
ar, öðru hvoru kryddaðar hrá-
slagal. vindblæstri úr öllum átt
um. Að vísu höfum við ekki
þurft að kvarta yfir neinum
kulda að ráði, en hver vill ekki
þola ofurlítinn kulda og losna
við þessa hrágráu dumbungs-
daga, en fá í þeirra stað að
njóta bjartra, hvítra og skín-
andi daga, sem eru oft sam-
fara hinni sönnu vetrarveðráttu,
fá að njóta hinnar sönnu vetr-
arfegurðar?
★
VIÐ ERUM ÞÓ EKKI
STÖDÐ A VIT-
LAUSRI ÁRSTÍÐ
Á föstudaginn gladdi veðrátt
an okkur með einum slíkum
degi hinnar sönnu vetrarfegurð-
ar. Þá var snjór á fjöllunum
okkar, logn á flóanum okkar
og sólin á heiðskírum himnin-
um speglaðist í öllu umhverfinu.
Þetta var bjartur dagur, hvítur
og skínandi. Þetta var glitrandi
fegurð, hrein og köld. Kryst-
allinn hefur kalda fegurð.
Já, þessi dagur mun hafa
gert okkur flestum glatt í geði.
Vesturfarið hafði verið þannig,
að af því gátum við eiginlega
ekkert markað um það, hvar
við værum stödd á braut ársins.
En þessi dagur færði okkur ó-
rækar sannanir fyrir því, að við
L
erum þó að minnsta kosti ekki
stödd á vitlausri árstíð. Hann
var ósvikið tákn þess, að feg-
urð vetrarins er ekki alveg bú-
inn að snúa við okkur bakinu.
1 gær var aftur komin dum-
bungsrigning. Þannig er veðrátt
an hér um slóðir. Einn dagur,
sem er trúr sinni árstíð má sín
lítils gegn hinum mikla fjölda
grárra daga, sem hafa svikið
fegurð hennar. En við eigum
þó alltaf minninguna um hinn
fagra föstudag.
+
ÆSKULÝÐS-
ÍIÖLLIN ENN A
DAGSKRÁ.
Og nú skulum við skipta um
tón og fara að ræða raunhæf-
ari hluti. Hér er ágætt skorin-
ort bréf frá ,,Jt.“
„Æskulýðshöll í Reykjavík
komst enn á dagskrá hjá Samb.
bindindisfél. í skólum nú í vet-
ur.
Það eru víst 4 ár síðan farið
var að tala um þessa stofnun
opinberlega. Ungmennafélag
Reykjavíkur mun liafa að á-
hugamáli að hún rísi af grunni
og ýms fleiri félög hafa lagt
inn gott orð fyrir hugmynd-
ina
Hverskonar fyrirbrigði er
þessi Æskulýðshöll ? Mér skilst
ætlunin vera sú að reisa stór-
fenglegt hús fyrir æsku Rvík-
ur til tómstundadvalar og
skemmtana, þar sem ungviði
bæjarins sé elcki haft að féþúfu
og sé laust við spillingarfyrir-
brigði hinna venjulegu sam-
komustaða, sé beint frá götu-
sparki og ralli og auðveldað
að taka þátt í mannbætandi fé-
lagslífi. Miðað við hinn góða til
gang mætti ætla að þetta hefði
orðið fyrsta samkomuhúsið sem
reist var eftir að hugmyndin
kom fram.
¥
ÞAÐ VIRÐIST
VERA RÁÐ.
,,En hver varð svo raunin?
1 fljótu bragði man ég eftir
þessum nýjum samkomuhúsum
í bænum síðan: Röðull, Þórs-
café, Seljaland íhaldsins, Sam-
komusalur Mjólkurst. og Breið-
firðingabúð að ógleymdu Tívolí
inu sæla og bíóhúsum og hver
veit hvað og hvað af slíku tagi.
Hver er orsökin til þess að
stofnun, sem margar félags-
heildir vilja liðsinna, liggur
eins og flak í flæðarmáli með-
an allir sótraftar eru á sjó
dregnir ?
Þetta er táknrænt fyrir anda
og inntak þjóðlífsins. I þessu
sæluríki hins æxlunarfrjóa kapi
tals fær ekkert framgang nema
það skírskoti til hins sjötta
skilningarvits: gróðamöguleik-
ans. Aðeins þetta eina ofþrosk-
aða skilningarvit fépúkanna,
sterkara hverri hugsjón, ríkir.
Það reisti Seljaland og lét bæj
arsjóð borga neðri kjallarann.
Það var driffjöður við hvern
kumbalda, þar sem mátti okra
og snuða innan veggja en
horfði sljóum sjónum á göfug
an tilgang og hreyfði ei hönd
né fót. Það hefur hönd í bagga
með hinu fáránlega fyrirtæki,
15 milljóna lúxushótelinu, sem
reisa á fyrir útlenda bisniss-
idjóta og innlenda snobba.
Hvaða ráð er þá til að koma
upp æskulýðshöllinni? Eg held
að það samræmist bezt tíðar-
anda og þjóðlífsháttum höfuð-
borgar hins íslenzka lýðveldis,
að þau félög, sem kunna að
hafa aurað einhverju saman fyr
ir æskulýðshöllina kaupi hluta-
bréf í einhverri dansknæpu, tí-
volíi eða skautahöll og sjái svo
til hvort ekki kemur döngun I
greyið.
. Jt.“
Söngnr Guðin. Jón§§o»ar
Gamk Bíó fösindagiim 24. ;an. s.l.
Óhætt má fullyrða, að söng-
ur Guðmundar hefur vaxið
bæði að þroska og persónuleik
frá því síðast hann söng hér.
Að vísu virðist röddin ekki búa
yfir þeim hljómtöfrum, sem
áður var, a. m. k. ekki í jafn-
ríkum mæli, en þrátt fyrir það
hefur hún vaxið að magni og
glæsileik.
Rödd hans er vel þjálfuð,
hún býr yfir hressilegri, stund
um allt að því hetjulegri hljóm
kynngi og fagurri rnýkt. Hún
er einnig mjög sveigjanleg og
tónarnyndunin örugg. Alvara
og vandvirkni einkenna flutn-
ing viðfangsefna og þótt fyrir
bregði unggæðingshætti má
það heita undantekning.
Guðmundi lætur ekki vel að
syngja veikt á lágum tónum,
kom það glöggt fram í auka-
lagi (Lullaby). Var þar
sem hljómur raddarinnar leyst-
ist upp, en eftir yrði aðeins
hljómlaust hviskur, þar sem
vart urðu greind tónaskil,
gæt'ti þar ;og
viðkvæmni, svo að næiri stapp-
aði væmni. Það er ekki ósenni-
legt, að ýmsir kunni vel slík-
um söng, en maður með jafn
mikla möguleika til að „brillj-
era“ á heiðarlegan hátt, má
e-kki leyfa sér slíkt. Þá skal það
tekið fram, að hér er um und-
antekningu að ræða. Yfirleitt
er flutningur hans allur hinn
vandaðasti og laus vio hvers
konar yfirborðsmennsku og
leikaraskap. Lag Sig. Þórðar-
sonar (Mamrna) myndi t. d.
hafa orðið sumum kærkomið
tiiefni kjökurs eða jafnvel
grátklökkva, én Guðmundur
freistaðist til hvorugs, heldur
söng lagið á látlausan og eðli-
lcgan hátt, svo sem bezt hæfði
því. Sama má segja um „Rós-
ina“ eftir Á Th.; það marg-
sungna lag minnist ég ckki að
hafa heyrt betur sungið.
Einna tilkomumestur var
söngur Guðmundar í lögum
þar ætti hann bezt heima eins
og stendur. Annars mátti segja
að óperuaríurnar tvær nytu
sín að vonum, þótt auðheyrt
væri, að Guðmundur hefur ekki
sungið þær á leiksviði.
Guðmundi virðist mjög létt
um að syngja og liann virðist
aldrei þurfa að taka verulega
á. Er það út af fyrir sig kost-
ur, en þó er eins og vanti stund
um herzlumuninn, að maður
geti hrifist með. Mun þar ráða
nokkru, að framkoma hans á
pallinum er ekki nógu eðlileg,
frjálsleg, hún er jafnvel stund-
um allt að því deyfðarleg. Þettá
getur gert sitt til að draga úr
áhruum söngsins, því að bæði
viðeigandi látþragð og frjáls-
legar hreyfingar ■ öllu þó stillt
í hóf — geta gefiÚ söhgnunv
aukið gildi. Þetta ætti Guð-
mundur að taka til athugunar,
og ef óperan er takmark hans,
þá mun hann verða að gefa
þessu meiri gaum.
Það er fyllsta ástæða til að
ætla, að milcils megi vænta af
þessum efnilega söngvara i
framtíoinni.
Handels, og myndi hann áreið-
anlega sóma sér vel, sem ein-
söngvari í óratóríuverkum. Er íundirleik með ágætum.
helzt; til mikillar | mér jafnvel næst að halda, að G. M.
Fritz Weisshappel annaðist