Þjóðviljinn - 01.08.1947, Page 5

Föstudagur 1. ágúst 1947.
ÞJÓÐVILJINN
Sænskur |alnaðarmaður lýslr ISáðsíjornarrIk|unuin
AFTUR VERDUR AÐ BYGGJA FRA G
4• grein•
i
Eftir Yngve Lundberg, fréttaritara höfuðmálgagns sænskra sosíaldemókrata.
Karkoff í febrúar. Við kom-
um til Karkoff án þess að
nokkur hefði við því búizt.
Veðrið hafði versnað yfir
Svartahafinu og flugmenn okk-
ar töldu öruggast að bíða betra
skyggnis til að halda áfram
200 mílna förinni til Grúsíu.
Þannig fengum við fróðlegan
dag utan við áætlunina.
Það hafði verið kalt í Moskva
um morguninn, er lagt var af
* stað, en hér var kuldinn enn
bitrari. Flugvöllurinn er aðeins
hluti hinnar miklu úkranísku
steppu, er teygði úr sér það
. sem augað eygði og hvarf okk-
ur sjónum í þokuslæðingi. Hér
var hvergi tré til skýlis fyrir
kuldastorminum, sem smeygði
sér inn á mann gegnum ullar-
peysur og loðfeldi. Við fengum
bíl og ókum inn til borgarinn-
ar og sáum þar sjón, sem sízt
var tíl þess að hlýja okkur.
*
Karkoff var ýmist á valdi
Rússa eða Þjóðverja í stríðinu
og 40—50% borgarinnar var
lagt í rústir. Húsarústir og
veggtætlur eru hin rauna-
legu minnismerki um dauða og
tortímingu sem borgin varð að
þola.
En búið er að ryðja breiðar
göturnar, yfirfullir sporvagnar
ganga, í útibúðum er selt súkku
laði, glervörur og sælgæti, önn-
um kafið fólk í leðurstígvélum,
loðfeldum og fóðruðum frökk-
um hraðar sér framhjá. Þrátt
fyrir kuldann er slíkt líf og fjör
á götunum, að það liggur við
að maður gleymi hinum skugga
legu baktjöldum rústanna.
¥
Það þurfti ekki annað en
dvöl á hótelinu í Karkoff til
að fá samþjappaða mynd af
erfiðleikum borgarinnar. Kalt er
á herbergjum og í borðsalnum.
sennilega ekki nema 10-12 stig.
Á kvöldin fær maður kerti
í herbergin, rafmagnið er
skammtað. Ekki er hægt að þvo
sér eða raka þegfir manni sýn-
ist, vatnið er líka skammtað.
En hinir góðlyndu úkraínar
taka þessum óþægindum með
jafnaðargeði.
Þeir halda því á lofti að
komið hafi verið í gang hinni
miklu dráttarvélaverksmiðju, að
þangað sé fyrst og fremst beint
kolum, vatni, rafmagni. Þeir
vita að nýjar dráttarvélar þýða
meira brauð frá hinum víð-
feðmu sveitum Sovétríkjanna.
Þrátt fyrir allt varð Karkoff
héraðið ekki sem verst úti. Víð-
áttumikil landsvæði Tíkraníu
eru gjöreydd. Víða skildu Þjóð-
verjar ekki neinn smákofa eft-
ir uppistandandi.
Þetta er hin miskunnarlausa or-
sök skaðabótakrafna Rússa,
sem stundum eru taldar harðar
óg tillitslausar. Sumar þær þjóð
ir sem stuðluðu að þessari tor-
tímingu, hafa við fæsta þá erfið
leika að stríða, sem barizt er
við í Karkoff.
Rússar hafa að miklu leyti
orðið að byrja á ný við svipað-
ar aðstæður og fyrir aldarf jórð-
ungi, er gjaldþrotabú keisara-
stjórnarinnar var gert upp, með
því að skapa þungaiðnað. Þá
eins og nú var ekki að ræða um
gnægð neyzluvarnings, matar,
fata, fatnaðar, útvarpstækja,
húsgagna. En til þess að fram-
leiða matvæli þurfti dráttarvél-
ar og í dráttarvélar þarf stál
og járn, — vörur sem þarfnast
kola. En kolanámurnar fylltu
Þjóðverjar af vatni eða
sprengdu, þar sem þeir gátu.
Og til þess að hjól vefnaðar-
verksmiðjanna snúist þarf
fyrst að endurbyggja raforku-
stöðvarnar, er Þjóðverjar skildu
við sem haug af sprengdum
stíflum og eyðilögðum vélum.
Að öllu- þessu eru Rússar nú
að vinna. Þeir knýja enn fram
ýtrasta kraft sinn með vinnu-
samkeppnum, mynda stakkanoff
sveitir, þræla við nám í iðn-
skólunum til að fylla skörðin
eftir þær sjö milljónir, sem féllu
í stríðinu.
Það er vitaskuld þröngt í búi
hjá þeim sem stendur, en þeir
hafa sig fram úr því og eru
sannfærðir um að ástandið
batni í náiiini framtíð. Þeir
eiga þann framtíðarfrið sem
hjálpar þeim yfir stundarörðug
leika.
*
Almennt verkamannakaup í
málmverksmiðjunum miklu í
Leningrad og Moskvu er að
meðaltali 700—750 rúblur á
mánuði. Samkvæmt upplýsing-
um frá formanni verkalýðsfé-
lagsins við stóru túrbínusmiðj-
una í Leningrji.d er fæðiskostn-
aður 200—250 rúblur á mánuði.
Hann taldi að fjögurra manna
fjölskylda þyrfti að minnsta
kosti 600—700 niblna mánað-
artekjur til nauðþurfta, og eft-
ir því ættu mikill fjöldi málm-
verkamanna aðeins að hafa
þurftarlaun.
Það er hinsvegar mjög al-
gengt í Sovétríkjunum að bæði
heimilisfaðirinn og kona hans
vinni úti, og þau hafa alltaf
nákvæmlega sömu laun hafi
þau sömu vinnu og afkasti jafn
miklu. Börnin geta þau haft í
vöggustofum og dagheimilum,
sem hafðar eru við hverja verk
smiðju.
*
Við litum inn á vöggustofuna
við túrbínuverksmiðjuna í Len-
ingrad. Áður en inn væri gengið
vorum við klædd í hvíta sloppa
og komumst þannig hjá því að
vaða inn í hin skínandi hreinu
salarkynni í rykugum ferðayfir-
höfnum.
Hjúkrunarkonur sáu um stof-
una, gáfu hraustlegum börnum
að borða fjórum sinnum dag-
lega og bættu fæðuna með nær-
ingarefnum. Það hafði ekki kom
ið fyrir lijá þeim eitt einasta
kveftilfelli og engin alvarleg
veikindi. Ef foreldrarnir vildu,
fengu börnin að vera þarna alla
vikuna, nema í sunnudagsheim-
sókn til heimilanna. Allt þetta
kostaði 35 rúblur á mánuði,
og svipað gjald er greitt fyrir
þessa þjónustu um öll Sovét-
ríkin.
¥
Til eru verkamenn sem hafa
talsvert meira en meðaltekjur.
Stakkarioffmaður getur komizt
upp í tvöfaldar tekjur eða
meira. En margir hafa líka tals-
vert minna. Ófaglærðir verka-
menn komast niður í 300
rúblna mánaðarlaun. Þeir eiga
að sjálfsögðu erfitt, en líklega
þó ekki eins og maður skyldi
halda. Verðmunar gætir nefni-
lega einnig á skömmtunarvör-
um. Menn greiða t. d. húsaleigu
í samræmi við tekjur sínar og
þau gjöld eru frá 35 kópekum
upp í 1,50 rúblur á fermetra.
Þessi fermetraútreikningur er
stundum tekinn bókstaflega.
Það sem Rússar hafa neyðzt til
að byggja fyrst og fremst eru
verksmiðjur íbúðarbyggingar
orðið að þoka í annað sæti. I
7 millj.borginni Moskvu, með
hraðfjölgandi íbúum, var ekki
hægt að byggja á stríðsárun-
um eða halda við gömlum hús-
um, sem §ru víða hrörleg. Eins
og í öðrum löndum kemur hér
fyrir að margar f jölskyldur búa
í- sömu íbúð, jafnvel sama her-
bergi. Húsnæðisástandið er
nokkru betra í Leningrad, enda
þótt þar væri heldur ekki hægt
að byggja á stríðsárunum, en
þar voru íbúarnir færri í stríðs
loltin en í stríðsbyrjun. Allmörg
timburhús voru höfð til elds-
neytis í umsátinni.
Þar sýndu húsameistararnir
okkur teikningar að nýjum
verkamannabúst. sem koma
á upp samkvæmt fimm ára á-
ætluninni sem nú er verið að
framkvæma. Ibúðirnar voru
heldur litlar en ákaflega vand-
aðar. Margar þeirra verða til-
búnar í ár, einkum sambygging
ar fyrir margar fjölskyldur. Síð-
ar á einnig að byggja einbýlis-
hús.
* -
Forstjóri túrbínuverksmiðj-
unnar í Lenir^grad sagði okkur
að sá iðnaður hefði byrjað fyr-
ir 90 árum. „Eftir byltinguna
var liann þjóðnýttur og er nú
eign fólksins“, sagði hann. Stór
kostleg framleiðsluaukning hef-
ur orðið síðan byltingin varð,
en hvað hefur fólkið grætt á
hinum breyttu aðstæðum? Við
lögðum þá spurningu fyrir for-
mann verkalýðsfélagsins, mann
sem kominn var um fimmtugt
og þekkti því af raun aðstæður
fyrir byltinguna. Hann svaraði
með nokkrum staðrcyndum:
Fyrir byltinguna var vinnu-
tíminn 11—12 tímar á dag, nú
er hann 8 tímar. Þá var ekki
um neina vinnuvernd að ræða,
nú er hún mjög vel skipulögð.
Almannatryggingar þekktust
Dráttarvél, sem nýkomin er úr hinum miklu dráttarvélaverksmiðjum í Sta ingrad.
heldur ekki á keisaratímanum.
Verkamaður sem veikist nú,
heldur meðallaunum sínum 6-—
12 mánuði. Hafi hann ekki náð
fullri heilsu á þeim tíma, fær
hann eftirlaun, sem nema 65%
af meðallaunum hans eftir 20
•—25 ár að framleiðslustörf-
um. Slík eftirlaun fá allir, karl
ar og konur, frá fimmtugsaldri,
hvort sem þeir halda áfram að
vinna eða ekki.
Áður fengu verkamenn eng-
in orlof og því síður að til væru
orlofsheimili. Nú er þéttriðið
net orlofsheimila um allt land.
Læknishjálp er ókeypis, Jyf
mjög ódýr og auk þess eru
möguleikar að fá ókeypis sér-
fræðingaaðferðir. v
Barnagæzlan við verksmiðj-
urnar, sem kostar sáralítið, er
mikil þægindi og sömuleiðis
hinar prýðilegu verksmiðjumat-
sölur, sem við litum einnig á.
Máltíð kostar 2—5 rúblur, og
fyrir það fær maður brauð,
súpu, heitan rétt og te. Hækkun
matarverðsins, einkum brauð-
verðsins, vegna uppskeyubrests
ins 1946, hefur aðeins að litlu
leyti komið við verksmiðjumat-
sölurnar.
Far með sporvögnum og
neðanjarðarbrautum ,er ódýrt,
og sama er að segja um bíó,
bækur og leikhús; hvað leikhús
in snertir er það sérstaklega at-
hyglisvert ef tekið er tillit til
þess hve miklar listrænar kröfur
eru gerðar. Aðgöngumiðar að
leikhúsunum kosta 3—25 rúbl-
ur.
*
Á því er enginn vafi að verka
menn telja hinn þjóðnýtta iðn-
að eign fólksins og afköst
hans sem persónulegt mál
hvers manns. I rekstrarráðun-
um, með vegblöður.um og á ann
an hátt fylgjast verkamgnn ná-
kvæmlega með atvinnurekstrin-
um, gagnrýna stjórn hans og
eiga oft sjálfir l'rumkvæði að
endurbótum.
Vinnusamkeppni milli ýmissa
atvinnugreina er algeng, og oft
minnast verkamenn þjóðhátíða
með óvenjulegum afköstum.
*
Það var einnig til í Sovét-
ríkjunum svonefndur ,,opinn“
markaður. Þar er hægt að
kaupa nærri hvað sem er án
skömmtunarseðla, en á vcrði
sem getur verið 10—12 sinnum
hærra en á skömmtunarvörum,
Ef verkamanni með 600 rúbl-
ur í mánaðarlaun skyldi koma
til hugar að eyða kaupinu sínu
í súkkulaðiplötur sem í Sví-
þjóð kosta 35 aura, fær hann
tíu af þeim í' hinum velbirgðu
Gastronumbúðum, þ. a. s.
,,opnu“ erzlunum. Þar kostar
slík plata nákvæmlega 60 rúbl-
ur, eða náiægt 40 sænskar krón-
um.
Pakki af skömmtunarsígarett
um kostar 2—3 rúblur, en ó-
Frafh. á bls. 7»