Þjóðviljinn - 10.08.1947, Blaðsíða 3

Sunnudagur 10. ágúst 1947 •
ÞJÖÐVILJINN
3
SKRIFBORÐSKAUPiN
smásaga eftir G.
Þegar ég vaV drengur á Kross
eyri, móðgáði ég eitt sinn ■—
óviljandi
gamla konu seth
var kölluð Tóta. Eg hafði feng-
ið vinnu hjá kaupmanninum,
en hún verið látin sitja heima.
Hún léit þannig á þetta, að ég
hefði bolað sér frá vinnunni,
þar sem ég hafði ekki unnið
þarna áður, og lagði hatur á
mig, því að hún var norn í
skapi. Þetta var röng ályktun
hjá kerlingunni; ég gat engu
um þetta ráðið, og þó að ég
líefði neitað vinnunni, þá hefði
það engu breytt. Tóta gamla
átti inni hjá kaupmanninum og
hafði fvrir engum að sjá, en ég
vann fyrir heimili, sem var
skuldugt, og þeir gengu að
jafnaði fyrir vinnu, sem skuld-
ugir voru. Én kerlingin kenndi
mér um þetta og hafði í heit-
ingum við mig. Hún spáði illa
fþrir mér, og lét svo um mælt
að mér yrði aldrei neitt við
líendur fast, eins og hún orð-
aði það; og sagðist skyldi hugsa
til mín og sjá um það að ég
myndi eftir sér. Þetta snart mig
ónotalega í svip. Eg varð hálf-
skelkaður. En það voru at-
vinnuleysistímar, og engum á-
skotnaðist neitt, svo að ég
gleymdi þessu. Og tíminn leið.
■ Síðastliðið sumar var ég á
síld. Eg þénaði 270 krónur, og
keypti skrifborð fyrir 250 krón-
ur. 10 krónur borgaði ég fyrir
lieimkeyrsluna; það var mikið
meira en bílstjórinn setti upp,
en ég gat ekki verið að láta
hann skifta- seðlinum. 10 krón-
ur átti ég eftir, húrra! Auð-
vitað hefði ég vel getað borið
skrifborðið heim, og spafað
mér þannig krónurnar; en það
er alltaf leiðinlegt að kynna sig
þannig, kjagandi gegnum fjöl-
farnar götur, berandi skrifborð.
Sem sagt, ég kunni ekki við
það, kaus heldur að létta budd-
una, þó að hún væri reyndar
nógu létt, vitandi það að ég
yrði margfalt lengur að vinna
fyrir þessum tíu krónum, held-
ur en ég hefði verið að bera
heim borðið, þó að ég hefði
farið þrjár ferðir, og gengið
hægt.
Þetta var gríðarstórt skrif-
bprð, spónlagt og frístandandi.
Sallafínar geirnegldar skjala-
skúffur annars vegar, en rúm-
góður skápur með liillu, hins
vegar. Og svo þrjár efstu skúff-
urnar. Miðskúffan hræðilegt
gímald; svei mér ef ég held
akki að ég liefði komizt ofan
í' hana með því að hringa mig
saman; ef til vill var hún held-
ur grunn til þess, en áreiðan-
Ijega nógu stór um sig. Þvilíkt
fórláta skrifborð!
■ Þessi ríkmannlega mubla pass
aði alveg milli veggjanna á
herberginu mínu; þáð fannst
mér bara smekklegt. Ekkert
skot fyrir ryk eða rusl eða
eitthvert áriðandi plagg, sem
kynni að falla út af borðinu og
orsaka leit. En svo kom vanda-
málið með beddann sem ég svaf
á; hann komst alls ekki fyrir
á sínum gamla stað, þó að her-
bergið væri reyndar lengra á
þann veginn. Og þegar mér hug
kvæmdist að færa hann út á
mitt gólfið, með það fyrir aug-
um að láta hann ganga inn-
undir skrifborðið, þar sem stóil
inn átti að vera, kom það í ljós
að hann var of breiður. Þannig
horfði þetta við: Of langur.
Of breiður. En vegur er- undir,
vegur yfir og vegur á alla vegu.
Dyrnar á herberginu reyndust
vera á miðjum veggnum gegnt
skrifborðinu, og opnuðust út,
og þær voru nógu breiðar fyrir
beddann. Allur galdurinn var
að hafa fjórða part. beddans
frammi í gangi. En við nánari
athugun hætti ég við þetta, það
var svo hjákátlegt. Leiðinlegt
að geta ekki lokað dyrunum,
og þar að auki hefði endinn á
beddanum teppt ganginn að
hálfu, en það hefði verið illa
séð af þeim sem gengu um:
manni sem las á gasmæli og
öðrum sem las á rafmagns-
mæli, og svo fólkinu sem þurfti
á litla húsið. Nei, þetta var
ekkert úrræði. Ekki meira um
það.
Eg fekk lánuð smiðatæki og
lagði tveggja daga vinnu í að
mjókka þann enda beddans sem
átti að ganga innundir skrif-
.borðið; það munaði ekki nema
tommu, svo að þetta reyndist
vel framkvæmanlegt án þess að
missmíði sæjust að ráði. Þá var
þetta giftusamlega leyst. Eg
stillti mér sem snöggvast upp
í dyrunum og horfði inn. Þá sá
ég það, sem ég hafði reyndar
alltaf vitað, að innbúið Lmitt
leit út eins og T, og hefði ver-
ið hægt að færa skrifborðið dá-
lítið frá veggnum, þá hefði það
myndað kross. Þetta snart mig
dálítið óþægilega.
Það komu fleiri vandamál út
af þessu skrifborði. Eg gat ekki
með nokkru móti setið við það
eins og venjulegt er að sitja
við þesskonar borð, nema þá
helzt klofvega yfir beddann, en
það kunni ég ekki við. Eg' varð
að gera svo vel og láta kassa
sem ég átti, á beddann við borð-
ið, og sitja þar á með borðið við
hliðina á mér. En þessi tilhögun
reyndist raunar ekki sem'verst;
og ágætt að hvíla handlegginn
á borðinu. Eg hafði bókstaflega
ekkert til að geyma í þessari
stórmannlegu hirzlu. Skúffurn-
ar gleyptu gömlu bréfin mín,
eins og gleymskan sjálf. Reikn-
ingunum frá Kaupfélaginu
brenndi ég, fannst þeir ekki
nógu skáldlegir til að lenda í
þessu ævintýri. Nokkrum bók-
um sem ég átti, dreifði ég í
skúffurnar, til þess að engin
væri tóm. Eg tala ekki um skáld
skapinn minn, nokkur krumpuð
blöð, ég skammaðist min fyrir
að láta þau í skjalaskúffurnar,
fannst þau týnast um leið, eða
missa gildi sitt. Eitthvað varð
SKÁK
Ritstjóri: Guðmundur Arnlaugsson
ég að hafa á sjálfu borðinu.
Gömul biblía sem ég átti, varð
fyrir valinu, hún var snjáð,'en
vel meðfarin; og ég fann strax
að þessi gamla bók, sem ég
hafði ekki lesið stakt orð í, var
það eina í eigu minni, sem hélt
velli gagnvart skrifborðinu, og
hún var mér nákomnari en það,
af því ég liafði átt hana svo
lengi. Eg fékk samstundis ást
á bókinni, mér fannst hún
bjarga heiðri mínum. Eg lét föt
in mín í skápinn með hillunni,
til þess að hann væri ekki-alveg
tómur. Það vissi enginn um það
nema ég, svo að ég lét það
gott heita.
Eg varð að glenna mig yfir
fótaendann á beddanum, þegar
ég gékk um; því að auðvitað
hafði ég höfðalagið undir skrif
borðinu. Og þegar ég grand-
skoðaði hug minn, út af þess-
um skrtfborðskaupum, þá kom
það í ljós að eini kostur þeirra
var sá að mér leið betur á nótt
unni, en áður. Það var svo gott
aðhald, nærri því eins og borðið
jfaðmaði mig að sér, og svo var
[ hlýrra líka. Þetta með glennuna
kom ekki að sök; það kom sem
sé einginn til mín. Kötturinn var
steinhættur að líta inn; ég af-
greiddi hann alltaf með sparki,
svo að liann var orðinn tor-
trygginn.
Þess var ekki að dyljast að
ég var orðinn meira en lítið
skapvondur útaf þessum skrif-
borðskaupum, það var eins og
mér væri ekki sjálfrátt, ég bölv
aði hroðalega. Enda var þetta
ekkcrt vit. Sumarhíran horfin,
ég allslaus og hvergi vinnu að
fá. Og veturinn framundan. En
ég reyndi að shúa þessu upp í
glcns, og sagði með aðdáun í
röddinni: Mikill lífsins gim-
steinn er þetta skrifborð, slikan
hlut eiga ekki aðrir en við,
þessir betri menn, menn sem
eru betur stæðir en almúginn, |
átti ég við.
Seinast tel ég mesta harmleik
inn í sambandi við þetta skrif-
borð, þá beizku reynslu sem ég
kallaði staðreynd staðreynd-
anna. Eg gat ekkert skrifað
þegar ég settist við það. Þó að
ég hefði skínandi pappír og
fyrsta flokks lindarpenna, þá
gat ég ekkert skrifað, það var
alveg eins og ég hefði týnt því
niður. Og þó að ég væri búinn
að hugsa um það úti, hvað ég
skyldi skrifa þegar ég kæmi inn
þá kom það í sama stað niður.
Eg varð að gera mér að góðu
að lnika við þetta borð með
huga og heila eins og þurr-
undna tusku og fálmandi hönd,
sem ekki fékk nein^r skipanir.
Þó að ég væri fullur af skáld-
legum þönkum þegar ég settist,
þá hurfu þeir gersamlega þegar
ég ætlaði að festa þá á blað.
Auðvitað hafði ég aldrei verið
neitt sérlega frjósamur við
skáldskapinn, og náttúrlega al-
drei sagt neitt sem ekki var
búið að segja hundrað sinnum
áður og hundrað sinnum betur.
En þetta var samt raunaleg
reynsla. Þetta litla sem ég hafði
getað áður en ég fékk þetta
blessað skrifborð, var eins og
gufað upp einmitt þegar ég
Einn af sérkennilegustu tafl-
meisturum þessarar aldar var
Aron Nimzowitscli frá Riga.
Hann var sonur auðugs kaup-
manns en valdi sér lilutskipti at
vinnuskákmannsins. Hann
vann marga glæsilega sigra á
skákborðinu en fór heldur ekki
varhluta af beiskju þess að ná
aldrei hæsta tindinum. Eftir sig
ur sinn á skákþinginu í Dresden
1926 sendi hann. Capablanca á-
skorun, og allur skákheimurinn
hló þegar þessi undarlegi bler.d-
ingur barns og snillings lét
prenta á nafnspjald sitt:
,, Weltmeisterschaf tskandidat1 ‘
En Nimzowitch varð aldrei
heimsmeistari, Aljechin tók
forustuna og skyggði á hann.
Nimzowitsch hélt þó áfram að
vinna sigra, stærsta sennilega í
Karlsbad 1929, er hann varð
fyrstur — á undan Capablanca,
Spielmann, Euwe, Vidmar og
mörgum fleiri. Síðustu ár ævinn
ar lifið Nimzowitsch í Dan-
mörku, og vann fyrir sér með
skákkennslu. Hann ferðaðist
um landið með veggborðið sitt,
sem var eins og ferðataska þeg
ar búið var að loka því, flutti
hafði eytt sumarkaupinu til að
hressa við gáfurnar með því að
skenkja þeim fallegt skrifborð.
Þetta var níðangurslegt. Eg
sem hafði getað samið smásög-
ur sem a. m. k. mér sjálfum
hafði fundizt góðar, meðan ég
hafði helzt ekkert borð til þess
að skrifa við, gat nú ekki neitt,
þegar ég hafði þessa skínandi
mublu fyrir framan mig. Ja því
líkt! Eg vissi ekki hvort ég
átti heldur að reiðast, hryggjast
eða hlæja, ég hafði hneigðir til
þess alls. Eg kaus hið síðast-
talda og skellihló.
Setur mínar við skrifborðið
enduðu venjulega með því að
ég ruddi á pappírinn kynstrum
af tölustöfum, það var víst anda
gift sem fylgdi þorðinu, það var
sem sé keypt af kaupsýslu-
manni. Og oftar en einu sinni
stóð ég sjálfan mig að því að
vera að teikna T af mestu natni,
og stundum kross. Þá fór ég
alltaf út í skyndi. En þar kom
að ég gat ekkert hugsað þar
heldur. I stað þess fór ég að
sjá einhverja kynjamynd i loft-
inu, sem eftir margar afkára-
legar hreyfingar tók loks á sig
fast form sem myndaði T, og
var skrifborð þverstrikið en
beddi langstrikið. Og tunga
mín og varir tóku að lireyfast
án minnar stjórnar; og brátt
heyrði ég sjálfan mig hvísla:
Tóta, Tóta, Tóta, og sá um leið
fiskreitina á Krosseyri. Eg bað
guð að hjálpa mér, tók undir
mig stökk og flýtti mér heim.
Eg réðst á skrifborðið eins
og rándýr á bráð, hrifsaði úr
því dótið mitt, tók plötuna og
rogaðist með hana ofan á forn-
sölu; sótti síðan skápana og
seldi borðið fyrir fimmtíu krón-
ur. Síðan fór ég beina leið inn í
Ríki og keypti Svarta dauða
fyrir peningana.
Seinna frétti ég að Tóta gamla
hefði hrokkið uppaf sama dag-
inn og ég keypti skrifborðið.
G.
erindi og tefldi samtímaskákh.
Nimzowitsch hafði afar séi-
kennilegan skákstíl og cvenj.i-
lega framsetningargáfu. Eft'i
hann liggja tvær stórar ská ■
bækur : ,,Mein System“ og „Die
Praxis meines Systems" en avk
þess fjöldi greina og ritgerða.-
Eftirfarandi smágrein þr:
sem hann. leggur út af einni a£l
sínum eigin skákum, gef::r vo:i-
andi örlitla mynd af skákmann
inum og rithöfundinum Nimzo7:
witsch.
IJTÞRA peðsins —
FRÍPEÐIÐ
Tefld slcák með skýringum nv 1
ekki vera þannig að lesandi;. i
geti skoðað hana án þess hð hr.'f
ast á einhvern hátt meo af st:g
andi viðburðarásarinnai. Góð
skák á bæði að orka á skyn-
semi lesarans og tilfinningar.
Tefld skák er ekki runa sund r
lausra atriða, heldur er i henni
framvinda og samhengi, stund-
um frá fyrsta leik til loka.
I skákinni okkar sem kem.u
hér á eftir er svarta f-peðið að-
alpersónan. Það berst hetjubar
áttu fyrir sjálfstæði sír.u. Urv
hverfis það er fjöldi aukape:-
sóna, sumar vinir aðrar óvinir,
en allar þátttakendur í barátt-
unni.
Við skulum nú fylgjast með'
f-peðinu í þessari baráttu og s;:á
hvernig það yfirbugar að lokun
viðnámið og sigrast á „illskv
heimsins“.
FRANSKUR LEIKl R
Skákl»ingið í Kissingen 1928.
Mieses Nimzowitsch
I. Leiðinlegt umhverfi.
1. e2—e4 Rb8—cö
2. Rbl—c3' e7—e6
3. d2—d4 d7—d5
4. e4xd5 e6xd5
Nú er komin leiðinleg peðstaáa
sem ekki gefur hugkvæmnin.ú
verulegt svigrúm.
5. Bcl—e3 Be8—fö
6. Bfl—d3 Rg8—e7
Svartur reynir að blása fjöii
í baráttuna. Leikurinn virðivt
dálítið óeðlilegur en á að Valda
Bf5, svo að það verði hvítur en
ekki svartur sem tapi leik á þ .í
að skipta.
7. Rgl—e2 Rc6-b4!
8. Bd3xf5 Re7xf5
Til greina kom fyrir hvítan
8. Rg3 Rxd3f 9. cxd3 Bg6 10.
0—0 c6 11. Hcl.
9. Be3—f4
Svartur hefur að vísu unnlð
leikinn sem áður var minnst á
en peðstaðan er dauðyfiisieg.
10.-----s7-g5!
Virðist glannaskapur en er
vel hugsað því peðið á g5 er
á engan hátt einangrað.
Rf5 hindrar góðan leik h2
h4 og svo á peðið annan bancb-
mann eins og skjótt kemur í
ljös.
10. Bf4—d2 Bf8—e'J
11. Ddl—cl
II. F-peðið kemur tii s-ögonnar
11. ----Í7—i'6
12. Rc3—(11 Rb4—e6
13. c2—c3 Rf5—h4
Framhald á 4. siðu