Þjóðviljinn - 21.03.1948, Blaðsíða 6

6
ÞJÓÐVILJINN
Sunnudagur 21. marz 1&48.
152.
Samsæríi mikla
V eftlr
KICMEL SAYEBS oa M.BE1T E. KAHN
ekki rétt að saka neinn um að hafa dregið mig inn
í samtök trotskista . . . ég saka engan um það nema
sjálfan mig. Þetta er sök mín og óhamingja . . .
1 meira en áratug var ég trúr hermaður Trotskis . . .
Karl Radek fylgdist með því sem gerðist í réttarsalnum
gegnum þykku gleraugun, og var ýmist auðmjúkur í fram-
komu og undirdánugur eða ósvífinn og lirokafullur meðan
Vishinski saksóknari yfirheyrði hann. Hann játaði eins
og Pjatakoff, en ýtarlegar, landráðastarfsemina. Radek
fullyrti einnig að fyrir handtöku sína, þegar er hann hafði
fengið bréf Trotskís um samninginn við ríkisstjórnir
Þýzkalands og Japans, hefði hann afráðið að afneita
Trotskí og ljósta upp um samsærið. Vikum saman barðist
hann við sjálfan sig.
Visinskí: Og hver varð ákvörðunin?
, Radek: Fyrsta skrefið liefði átt að vera að fara
til miðstjórnar flokksins, gefa yfirlýsingu, nefna
alla samsærismennina. Þetta- gerði ég ekki. Það
varð ekki ég sem fór til GPU, heldur var það GPU
sem kom eftir mér.
Visinskí: Lipurt svar!
Radek: Raunalegt svar.
í síðasta ávarpi sinu lýsti Radek sér sem manni sund-
urflakandi af efasemdum, síhringlandi milli trúnaðar við
sovétstjórnina og andstöðuarmsins, er hann hafði verið
í frá fvrstu árum byltingarinnar. Hann kvaðst hafa verið
sannfærður um að sovétstjórnin gæti ekki staðizt óvináttu
utan frá. „Eg var ósammála um aðalatriðið", sagði hann
i réttinum, „mótfallinn því að halda áfram baráttunni
fyrir fimm ára áætluninni." Trotskí „notaði sér efasemdir
mínar.“ Stig af stigi, samkvæmt eigin sögn, dróst Radek
inn í innstu hringi samsærisins. Þá kom að samböndunum
við erlendu hemjósnirnar og loks samnmgar Trotskís við
Alfred Rosenberg og Rudolf Hess. „Trotskí lét okkur þá
fyrst vita af þessum samningum er þeir voru fullgerðir",
sagði Radek.
Því til skýringar hvers vegna hann að lokum játaði
sekt sína og skýrði frá öllu er hann vissi um samsærið,
sagði Radek:
„Þegar ég var kominn í innanríkisráðuneytið sagði
aðalrannsóknardómarinn: „Þér eruð ekkert barn.
Hér eru fimmtán vitni gegn yður. Þér komizt ekki
út úr þessu, og sem hugsandi maður eigið þér ekki
að reyna það . . .
1 hálfan þriðja mánuð kvaldi ég rannsóknardóm-
arann. Um það hefur verið spurt hvort við hefðum
verið kvaldir í yfirheyrslunum. Eg verð að segja
það hreinskilnislega að það var ekki ég sem var
kvalinn heldur var það ég sern kvaldi yfirheyrend-
urna og neyddi þá til að vinna mikið gagnslaust
starf. í háJfan þiiðja mánuð neyddi ég rannsóknar-
dómarann til ao sýna mér öll spil er hann hafði á
hendinni, með því að !áta hann spyrja mig og segja
mér vitnisburð annarra sakbominga, svo ég gat
vitað hverjir höfðu játað, og hverjir höfðu ekki
játað og hvað hver og einn hafði játað . . .
Dag nolckurn kom , aðalrannsóknardómarinn til
mín og sagði: „Þér eruð nú síðastur. Hvers vegna
eruð þér að eyða tíma og tefja málið? Hvers vegna
segið þér ekki allt af létta?“ Og ég svaraði: „Já, á
morgun skal ég byrja játningu mína“.
Dómurinn var birtur 30. janúar 1937. Sakborningarnir
voru fundnir sekir um landráð að þeir hefðu verið
•erindrekar hinna fasistisku hernjósna Þýzkalands og Jap-
ans að „njósnum og spellvirkjum" og um samsæri tii
hjálpar „erlendri innrás til að sundurhluta Sovétríki.“
Herdómstóll hæstaréttar Sovétríkjanna dæmdi Pjata-
koff, Múraloff, Sestoff og tíu aðra til dauða. Radek
Sokolnikoff og tveir minniháttar erindrekar voru dæmdir
til langrar fangelsisvistar.
| B.TRAVEN:
K
23. DAGUR!
ERR AN
hún er sjaldgæfari en egg fuglsins Fönix, og sá
maður, sem á slíka konu, er vissulega öfundsverð-
ur. Þeim manni er vorkunnarlaus^, að láta eitthvað
liggja eftir sig í lífinu.
Annars hafa ökumennirnir engan tíma til að leita
dagdraumaauðæva í heimi veruleikans. Eins og all-
ir, sem eru fjötraðir hlekkjum lioldsins, verða þeir
að sætta sig við það, sem lífið réttir að þeim, og
reyna eftir mætti að tína þyrnana upp af hinum
rósum stráða vegi. Það eina, sem menn geta verið
öruggir um að læra á þeim vegi, er sú staðreynd,
að á öllum rósum stráðum vegum eru hundrað sinn-
um fleiri þyrnar en rósir —1 og þvílíkir þyrnar !
4.
Að frátöldum þeim konum, sem verða að ferðast
annað hvort til lækninga eða ættingja eða í brúð-
kaup eða fjandinn má vita í hvaða erindum og
hvert, og að frátöldum ökumannakonum, þá ferðast
kaupkonur stundum með lestunum. Þær hafa kejTit
vörubirgðir í Arriaga eða Tonala, og ferðast svo
með lestunum inn í landið, og selja varninginn á
hátíðum og markaðsdögum.
Á þessu áningarstað dvöldust konurnar ekki við
varðeldana hjá karlmönnunum, því þær höfðu allar
einhverja ferðapeninga, og hér var óðalsbú á næstu
grösum. Þar af leiðandi fóru konumar til aðal-
byggingarinnar í bænum um leið og lestin nam
staðar.
Þar fyrirhitti þétta kenfólk konu bóndans eða
Þar fyrirhitti þetta kvenfólk konu bóndans eða
hvern déskotann sem þær eru nú allar þessar kven-
sniftir, sem öll mexíkönsk heimili eru yfirfull af
Oft og tíðum þekktust þær, eða voru jafnvel fjar-
skyldar, og ef þær þekktust ekki, þá áttu þær að
minnsta kosti sameiginlega kunningja. Og síðan
var kjaftað og þvaðrað fram á morgun. Konunum
á svona afskekktum stöðum kemur fátt betur en
að fá fréttir frá umheiminum, hneykslissögur, slúð-
ursögur og kjaftæði úr fjarlægum héröðum.
Konurnar borðuðu með fjölskyldunni. Oft og tíð-
yT-—--- — -n" ""
Nordahl Grieg: Veien frem
Framhald af 5 .síðu.
spánska lýðveldinu, unnu sín
myrkraverk í öðru gervi heima
í Noregi: „Það sem í dag kall-
ast Þjóðernisstefna leiðir til föð
urlandssvika, og minnumst þess'
að sá dagur getur runnið upp, j
er vér hér á Norðurlöndum verð
um að verja land vort gegn þjóð
ernissinnum vorum. Vér verð-
um að skilja, að sá sem hér á
Norðurlöndum hefur samúð með
hinu blóðuga, þjóðernissinn-
aða skrípi, sem heitir Franco,
getur þegar svo ber undir orð-
ið svikari við þjóð sína og frelsi
hennar. Þess vegna verður að
heyja baráttuna gegn afturhald
inu án nokkurra sjálfsblekk-
án þess að lifa sigur hugsjóna
sinna. Grieg lét eftir sig látinn
kvæði til æskumanna Norður-
landa, huggun skáldsins handa
þeim sem eftir lifa:
De falnes liv skal leves
i hápet vort. En motlös dag
vil kvcle deres ándedrag.
Da vil de dö forgeves.
Norska þjóðin mun reisa Nor-
dahl Grieg bautasteina úr málmi
og marmara. Hún mun taka
hann í tölu frelsishetja sinna
og sýna dufti hans allan sóma.
En drenglund hans og barátta
mun gej-mast í minningum og
SKÁK
Framhald af 3. síðu.
um. Ef til vill er Hxb6 fj’rst og
síðar Hxe6 sterkasta leiðin.
29. Hd6xb6 Bb5—e6
Nú vinnur livítur fallega.
30. Hb6xc6! Re7xc6
31. e6—e7+ Hf8—f7
32. Ba2—d5! og nú
gafst svartur upp því að hann
missir riddarann bótalaust að
minnsta kosti.
Lausn á skákþraut í síðasta
dálki:
(Staðan: Hvítur: Ke6, Hcl,
ph2 — Svartur: Ke8, Ba5, pe3
og g2).
1. Kf5 e2; 2. Kg4 elD,; 3.
Hxel; BxHel 4. Kh3 glD eða
H og hvítur er patt eða 4. —
glR1' 5. Kg2 og vinnur annað-
hvort riddarann eða biskupinn.
mga .
En Grieg fékk ekki breytt hin
um þunga straumi afturhaldsins
heima og erlendis. Evrópa gekk
sína feigðarför allt til enda. Og
Grieg gat ekki stillt sig
um að varpa brennandi háði
sínu og fyrirlitningu framan í
Norðurlönd sem undir lokin léku
hlutverk hins miskunnsama
Samverja: „Þessa dagana eru
sjúkravagnar sendir suður til
Barcelonu. Vér skulum minnast
þess, að sjúkravagnana á að
nota eftir að sprengjurnar liafa
fallið. Þegar rétt er að gáð er
einnig þörf fyrir líkkistur við
slík tækifæri. Líkkistur handa
Spáni! Það er síðasta, rökrétta
vígorð líknarstarfseminnar.
Vér skulum heldur setja fram
kröfu alþýðunnar: loftvarna-
byssur til Barcelona. Ef til vill
er það gagnstætt þeirri mann-
úð, sem elskar ósigurinn, en
það er ef til vill einnig nokkur
mannúð að segja: Það hefur
runnið nógu mikið blóð, það
eru komin nógu mörg lík fyrir
meðaumkun vora, og nú verðum
vér að bjarga nokkrum lifandi."
Að hætti allra heilbrigðra,
sterkra manngerða elskaði Nor-
dahl Grieg sigurinn, þótt hann
bæri ósigrana án þess að kvarta.
Hann féll í sínu heilaga stríði

sem hugur hans var jafnan.
Sverrir Kristjánsson.
Gylfi veifar röngu tré'
Framhald af 4. síðu
og þau hundruð stúdenta sem á
fundinum voru muna fullvel.
I skjóli þessarar fölsunar
hopar Gj’lfi Þ. Gíslason síðan
fullkomlega frá ummælum sín-
um og segir: „Eg hef aldrei
heyrt Nordahl Grieg lýsa því
jiir að hann væri ekki kominún-
isti“! En síðan heldur hann á-
fram hálfyrðum sínum og dylgj
um: „Eg teldi mig segja ósatt,
ef ég lýsti honum sem hreinum
kommúnista, í þeirri merkingu
sem það orð hefur nú (!) —
samskonar kommúnista og t. d.
Magnús Kjartansson er hér á
landi og skoðanabræður hans í
Noregi.“ (leturbr. mínar). „Hið
dásamlega kvæði Nordahls
Griegs um Hákon Noregskon-
ung túlkaði og vissulega ekki
(!) tilfinningar norskra komm-
únista til hans. Og sömu sögu
hef ég frá ýmsum þeim (!)
sem náið samneyti höfðu við
hann í Bretlandi."
öll grein Gylfa Þ. Gíslasonar,
prófessors við Háskóla íslands,
er byggð upp á þennan hátt,
T rieste—málið
Framhald af 1. síðu.
frá Norðursjó til Adríahafá1, er
næði yfir Bretland, Holland,
Belgíu, Lúxemburg, Frakkland
og Italíu. Þýzkaland yrði vafa
laust fyrr eða síðar þátttakandi
í slikri blökk, með hæfilegu eftir
liti.
Sforza greifi lagði áherzlu á
að hin borgaralegu ríki Evrópu
mættu ekki lengur hafa vatns-
held skilrúm sín á milli, heldur
yrðu þau að sameinast um sam-
eiginleg hagsmunamál.
og það er fjarri mér að elta
ólar við slíkan málflutning.
Enda er sú staðreynd óhögguð
og öllum ljós að Gylfi Þ. Gísla-
son, prófessor við Háskóla Is-
lands, hefur farið með aigerar
staðleysur á stúdentafundimnn.
Mér hefði þótt karlmannlegra,
ef hann hefði kannazt við mis-
gerðir sínar, en hann hefur kos-
ið að veifa heldur röngu tré en
öngu. Sá málflutningur fellur
hinum nýju samherjum Gylfa Þ.
Gislasonar eflaust vel í geð og
eykur enn vinsældir þær sem
hann nýtur nú meðal Alþýðu-
blaðsmanna og Heimdellinga.
M.K.