Þjóðviljinn - 30.04.1948, Blaðsíða 5

Föstudagur 31. apríl 1948.
Hearst — Hearet, maður ópn-
ar varla svo bandaiikst Olað,
að maður rekist ekki á þetta
irafn. Hann stendur á bak við
svo ótrúlega mikið, sem skeður
í Bandaríkjunum í dag, alveg
eins og liann hefur gert 25—30
siðustu árin.
Maður gæti freistazt til að
ætla, að Hearst væri hlutafélag
— emskonar Standard Oil í
blaðaheiminum, en raunveru-
lega er hið volduga Hearstríki
grundvallað og byggt upp af
einum manni — William Rand-
olph Hearst sjálfrun — og hér
fer á eftir sagan um, hvernig
hann fór að því:
Eftir að hann hafði verið rek-
inn úr f jöldamörgum mikils-
virtum skólmn gerðist hann þeg
ar á ungmn aidiú aðáiritstjóri
við San Fransisco Examiner,
sem faðir hans hafði keypt fyr-
ir 100 þús. dollara árið 1880.
Bl. var á fallandi fæti og á kafi
I skúldum. Og það Var fyrst, þeg
ar faðirihn dó árið 1891 og Will-
iam Randóíph hafði erft 8 miilj.
dollara, að hahir' gat- fyrir al-
vöru hergað sig því híutverki,
sem haim hafði ákveðið að
vinna að, og vilrð mackmið
hans í Irvérri éinústu borg, sem
hann kóm til r Að gera blað sitt
skilyh-ðislauat" að því staársta
og sterkást'a.1 Fýrsta árið var
róðurhm þúhgur. Hinir gömiu
þraukárár í ritstjóriilnní áttu
erfitt Jheð að viðurkenna þenn-
an pabbadreng sém herra yfir
sér, og blaðið fékk litlar auglýs-
ingar.
En Heai'st var kominn af stað
og ekkert gat nú stöðvað nann.
Fyrsta rnaricmiðið var að ávinná
sér vínsældir i' ritstjórnimii á
þann hátt, sem- blaðamennirnir
skildii. Hann hélt undirmönnum
sínnm stórar veizlur, keypti
lystisnekkjur handa þeirn og
stóð fyrir stóreflis revýjum, þar
sem Examiner-blaðamennimir
sátu á fremstu bekkjum. 1
fyrsta sinn á ævinni sátu þessir
kaldhæðnu og bitru San Frans-
' isco-biaðamenn sólarmegin í líf-
inu. Og það er heldur enginn
vafi á þvi, að Hearst sjáli'ur var
ánægður á þessu tímabiii. Hann
sást aldrei á_g;ötu nema með a.
m. k. tvær gleðikonur við hlið
og hann barst mikið á i klæða-
bnrði.
En )>etta tímabil tók jafn-
skjótan endi og það byrjaði.
Blaðamennimir gátu nú gengið
í gegnum eld og vatn fyrir yfir-
mann sinn, og Hearst hafði ekki
lengur tíma til veizluhalda.
Hann fór til Evrópu, og eftir
heimkomuna mhuitist hano ekki
framar á skemmtanir.
Þegnr maður talar við ein-
hvern af þeim, sem ennþá er á
lífi frá þessum tima, fær mað-
ur augnabliksinnsýn í hamingju
saman og íburðarmikmn heim,
sem aldrei kemur aftiu-, skrifar
gamall blaðamaður frá ivali-
forníu. — En þótt eklci séu
framar skemmtanir, eru Hearst-
ritstjómarskrifstofurnar víðs-
vegar um Bandaríkin ávallt síð-
an kallað „tlie madho.use'' —
eða vitlausraspítálamir.
Árið 1888 birtist- í Examiner-
ritstjóminni rnaður að nafni
Þ J Ö Ð V I L 31 N N
Age Eönning
SAGAN AF
BLAÐAMÚNGS.
Flestir iesendur ÞjóðvUjans munu einhvem títna haía
heyrt nefndan ameríska bfaðakónghm, Hearst og
Hearst-pressuna svonefndu. í þessari grein segir Age
Rötming sögnna um þennan fulltrúa amerískrar blaða-
mennsku á skemmtiiegan og afhjúpandi hátt. Húti birt-
ist í norska vikublaðinu „Magasinet“, sem er bezta viku-
blað Norðmanna.
Sam S. Chamberlain, spilltur og
útlifaður drykkjuræfill, en með
góða biaðamennskuhæfileika,
sem áttu eitthvað skylt við
lymskulega töfra og frá
því augnabliki fer að ganga bet
ur með blaðið. Það er gott dæmi
um, hve þarfur hann var Hearst
á þessu' timabili, að einhverju.
sinni, þegar Hearst var staddur
erlendis, fékk hann sínlskeyti
frá framkvæmdastjóra. blaðsins.
þar sem beðið er um leyfi ti!
að reka Chamberlain fyrir
drykkjuskap. Hinn komandi
blaðakóngur símaði til baka:
„Ef hann er ófullur einn dag
í mánuði, krefst ég ekki meira."
Þessir tveir menn settu sér
nú það mark og .unnu að þyí að
gera stórblað úr gamla Examin-
er. Spurningin var ekki um gott
blað. Hneyksli, stjórnmál og
glæpir í allskyns mymdum fyllti
dálkana, eftir að Chamberlain
hafði lagt á þá síðustu hönd.
Árið 1889 var upplag blaðsins
55 þús. og 62 þús. á summdög-
um, og Hearst beitir öllum
brögðum til að stækka það. í
nýjársblaðinu þetta ár prentar
hann upp efnið úr emni af fram
tíðarskálúsögum Jules Verne í
stómm fréttum og smáum. Að:
eins lítil athugasemd neðst á síð
unni —- sem enginn las vitaskuld
— gat þess, að ekkert af þessu
væri satt! En allir lásu fyrir-
sögnina, sem náði ýfir þvera
forsíðuna: Boston í rástam
Nýr jarðskjálfti i atistri. Síð-
an kom löng og áhrifamikil
lýsing á eyðileggingu borgarinn
ar. Og upplag blaðsins jókst
væruiega.
Smám saman jukust einnig aug-
lýsingarnar. Hér er ein úrklippa
úr auglýsingasíðu Examiner:
Mrs. Wilson, 312, Sixth
Street, -er flutt í 77, Ninth
Street. Sérfræðingur í kvensjúk-
dómum. Örugg lækning á gon-
orré. 15 dollarar.
33 ára gamall var Hearst orðinn
sigurvegari í San Fransisco og
sendi þá umboðsmann sinn til
New York til að kaupa New
York Morning Journal —- sem
var skýrt um og kallað Journal
— fyrir 180 þús. dollara. He-
arst, Chamberlain og fleiri
meira og minna alræmdir blftða
menn frá Examiner komu
skömmu síðar. Þegar frá fyrsta
augnahliki- hafði þetta blað að-
eins eitt markmið, að slá út
The World, eign Josephs Fulitz-
ers, og þá stærs-ta blað heims-
borgarinnar.
Ekkert var sparað ti!. Hearst
.keypti upp blaðamemi Pulitz-
ers, þeirra meðal Brisbane, sem
síðar varð hægrihöitd Hearts
um mörg ár. Þetta kostaði millj.
dollára, en úpplag Journais-
steig líka á þreamir1 mánuðum.
úr' 20 þús. eint. í 150 þús. Upp«,hecforingjará6iö
lag Worlds var 185 þús. Það
hefur verið reiknað út, að hver.
nýr lesandi kostaði Hearts 7
dollára. Hann sendi t. d. oft
þeninga. í pósti til fólks til þess,-
að það skykli kaupa Journal.
Fljótlega lærði Jouma.l að
hota sínar eigih aðferðir í bar-
Hearst lifði á þessu tímabili
samskonar iífi og áður. Hann
bjó í stórri íbúð í hinu gamla
Hoffman House, og eftir mið-
nætti lá hann og nénustu sam-
starfsmenn hang á hnjánnm og
plægð.u gegnum hin blöðin, sem
lágu dreifð ú.t yfir gólfið. I>etta
og hitt fannst svo þar, sem álit-
ið vTar þess vert að endurprent-
ast í Journal.
Allt var hóflanst, því aö ein-
asta -. nvarkmiðið var að slá
World út/Ef Pulitzer sendi 10
.txianns til ednhvers starfa, sendi
Hearts 20,. og oft var hann sjálf
nr í .broddi fylkrngar, æstur og
æpandi flokkur blaðamanna 5
leignbílum eða á reiðhjólum á
brjálaðri ferð gegnum göturnar
,vá •• BlysgftafrhEyrir kom, áð allt
í Joumal
fékkst- jafnvel vikum saman við
- að, leysa morðmál út i borg'mni,
en ,á meðan varð Hearst að
leigja sér vikapilta til að halda
blaðinu -gangandi.
e Fréttamehnimir lærðu fljót-
-IegaH4éarstaðferðimar. Það var
t. d. a+geagt bragð að taka íast-
áttunni um bláðaeinveldið í J an-þaiui^sem átti að taka við-
New York. Eins og önnur blöð, | tal við;;Blaðamaðuriim lézt vera
var það ekki á þönum út um
allt eftir fréttum, lieldur tók
bara fréttir upp úr World og
•umskrifaði þær, svto að oft varð
úr þveröfug meining.
Eitt fyrsta stórbragð Joumals
var hið svonefnda Gúldensuppe
mái. Þýzk hjón höfðu myrt
mann og skorið' líkið í smá-
stykki. Stykkin fundust smátt
og smátt í skólpræsum borgar-
innar. Fyrsta ábendingin vom
leyfar af gulri olíutreyju.
Hearst skipti leifum þessum
milli blaðam., sem fengu skip-
mi um að finna morðingjana,
hvað sem það kostaði, á undan
lögreglunni, og umfram allt á
undan fréttamönnum Worlds.
Eftir æði3gengna leit um alla
borgina duttu blaðamennimir
af tilviljun niður á Guldensuppe
hjónin og sannfærðust um, að
hér vom morðingjarnir. En
r ■
menn skyldu ekki halda, að þeir
hefðu þar með farið á fund lög-
reglunnar. Nei, fyrst kyrrsetti
Hearst menn sina í sama húsið
og næsta hús. Þvínæst keyptu
fulltrúar hans öll simatól í
næstu borgarhverfum, eða inn-
ar mílu stórum hring, og loks
voru menn með skammbyssur
og glæpamenn, sem hann þá |>eg
ar var farinn að nota í þjónustu
sína, settir á vörð kringum allt
svæðið. Þeim var gefin skipun
um að skjóta á hvern þann
fréttamann frá World, sem
kynni að sýna sig. Þegar öllum
imdirbúningi var lokið, b>Tjaði
Hearst vtfirheyrslu yfir Gulden-
suppe, sem fljótlega gafst upp
og játaði á sig glæpinn — til
mikillar gleði fyrir Joumaí, sem
eitt allra blaða birti frásögn-
ina á fyrstu síðu.
lögregluth^ður, dróg hinn með
sér á „stöðma", og yFtrheyrsl-
urnar urðu alltaf efni í goðar
hneyk3lisgreinar. Allt var
prentað i.Joumal. Litpiæntaðar
ipyndir- af hlutum úr manns-
llkömunum, sem ristir höfðu
verið sundur var fyrsta flokks
efni, allt, sem engum hafði áður
dottið í hug að láta á þrykk lit
ganga, vár-. fínt efni í blaðið.
Hægt og sigandi nálgaðist upp-
lagið eintakaf jölda World’s en
þessi sókn kostaði mikið. World
hafði enn ískyggilega miklu
fleiri auglýsingar. Auglýsendur
héldu því fram, að iesendur
Joumals * væru raunverulega
ekki læsir og þess vegna héldu
þeir blaðið.
Bæði Puiitzer og Hearst sáu
sér leik á borði að auka upplög
blaða sinna við að knýja fram
spænsk-ameríska stríðið, en það
orkar ekki tvímælis, að hér var
Hearst driffjöðrin. — Deilan
spannst út a£ Kúbu, .og allt efni
varðandi Kúbn fjallaði Hearst
sjálfur um. Flestar fyrirsagn-
irnar í Jouraal meðan deilan
stóð yfir miili Kúbumanna og
Spanverja, allt þar til Bandarik
in sögðu Spánverjum stríð á
hendur, voru einnig skrifaðar af
höfuðpaurnúm persónulega.
Hann sendi fréttamenn á vett-
vang, og af ótta við að verða
annars réknir sendu þeir heim
langar og aesandi greinar um
grimmd Spánverja. Einn þess-
ara fréttamanna var James
Remingtoh, sem átti að gefa lýs
ingu á „frelsisstríði Kúbu-
manna". Hann ferðaðist uffl
þ\Tera og endilanga eyjuna, án
þess að sjá nokkuð markvert.
Allt var friðsamt. 1 örvænting-
unni sendi hann simskeyti heim;
W. R. Hearst,
Joumai, New York.
Allt friðsamt. Engar óeirðir,.
Það verður engin styrjöld. Bezt
að ég komi heim.
Remington.
Hearst svaraði samStundis í
símskeyti:
Remington, Havana.
Vinsamlega.st .dveljið áfram,
Sjáið um myndirnar, svo skal
ég sjá um styrjöldina.
Hearst.
Hinar ótrúlegustu sögur frá
Kúbu fylltu daglega forsíðu
Joumals, sérstaklega vom
nauðganir á ungum kúbönsk-
um stúlknm eftii'sótt lygiefni
Stríðsæsingamar meðal almenn
ings jukust, og að lokum þurfti
ekki nema íítinn neista cil að
framkalla sprengingnna.
Neistinn var Maine. Hinn 15,.
febrúar 1898 um nóttina var
bandaríska orustuskipið Maine
sprengt í loft upp á -höfninni í
Havana, með 260 manns iririan-
borðs. Á þessari sögu komst
upplag bæði Worlds og Jouraals
yfir 1 milljón. Það hefur aldrei
fengizt upplýst, hver var vald-
ur að sprengmgnnni.
Eftir striðsyfirlýsinguna hélt
Hearst einnig éfram striðsæs-
ingum sinum. Dag nokkurn, þeg
ar allt var rólegt á vígstöðvun •
um, lét hann prenta aukaútgáf •
ur með risafyrii'sögnum, livorki
meira né minna en 6 þumlunga
háum bókstcfum:
Stórorusta. Undir stóð með
minnsta letri, sem Chamberlain
hafði tekizt áð finna i setjara-
salnum: í vændum.
Vestur í San Fransisco krafð-
ist Examiner á hverjum degi, að
ráðizt yrði á Filippseyjar, og
loks varð flotamá-1 aráðuneytið
að senda af stað minni fiota-
deild til að þóknast almennings -
álitinu. Oi'sökin til uínhyggju
Exajnincrs fyrir íbúum Filipps-
eyja var eingöngu sú, að Hearst
átti stórar lóðir við höfnina í
San Fransisco, og ef verzlunin.
við Filippseyjar kæmist á banda
rískar hendur, myndu þessar
lóðir verða mjög verðmætar.
Yfirleitt eru þáð alltaf fjár-
málahagsmunir Hearsts ajálfs,
sem ráða skrifum hans. Honum
tekst smám saman að vinna sér
æ álitlegri hluta í námuiðnað-
inum og bönkunum. Nationai
City Bank — einn stærsti banki
landsms —- er í dag nndir hans
áhrifum.
Eftir stríðið við Spár.verja
kom upp hið s\'onpfnda Stand-
ard Oil-mál og það gaf Hearst
fyrir alvöm tök á Öldungadeild •
inni. Hann hafði mútað varð-
manni í oiíufélaginu til að koma
á hverju kvöldi með emkapóst
fyrirtækisins til Joumal, þat
sem hann var opnaður c-g ljós-
myndir teknar af honunv. Varð-
Ffarnh. á 7. siðnu j