Þjóðviljinn - 11.06.1948, Blaðsíða 5

F3studagi r 11. júní 1948.
ÞJÖÐVILJINN
5
Það hefur glatt þjóðina að
heyra að keyptir verða 10 tog-
arar til viðbótar þeim 36, sem
keyptir voru í tíð nýsköpunar-
stjómarinnar, en það myndi
hryggja menn að heyra að slík
kaup œttu aðeins að vera sára-
bætur fyrir að selja 15 gömlu
togarana og að með þessum
kaupum ætti að lata staðar
numið. Þjóðin hefur litið á það
sem takmark, er keppa bæri að
að ná/ að Islendingar ættu 75
togára. 1951—’52. Nýbygging-
arráð hafði reiknað með að það
ár yrðu enn eftir 15 gamlir tog
arar, en ef reynslan nú æt.lar
að sýna að þeir verði seldir
burt á þessum árum, þá mun
þjóðin ætlast til þess af for-
ráöamönnum sínum að eigi
verði þar látið verða skarð fyr-
ir skildi, heldm• bætt upp að
fullu, þannig að það verði' þá
70—75 nýir togarar, sem þjóð-
in eigi 1951—’52.
Ríkisstjórnin hefur dregið
það lengi að kaupa þessa 10
togara, sem nú er loks ákveðið
að kaupa, og þjóðin hefur beðið
tjón af þeim drætti. Það ætti
ekki að draga að taka ákvarð-
anir um fiekari kaup, því eitt
er víst: það verður ekki imdan
þeim komist. Vilji þjóðarinnar
til slíkra kaupa er svo sterkur
og rök reynslunnar af hinum
nýju togurum svo óhrekjandi,
að fyrr eða síðar verða vald-
hafar þjóðarinnar að láta und-
an þessum kröfum hennar og
það er þjóðinni afar mikils virði
að það sé gert nú þegar, en
ekki beðið eitt eða tvö ár enn.
Fjárhagslega er íslendingum
hvað gjaldeyri snertir kleift
að afla sér t. d. 36 nýrra tog-
ara á tímabilinu 1949—’52, að
báðum árurn meðtöldum, ef við
viljum leyfa nýsköpunartogur-
um 36 (32 stjómarkeyptum, 3
,,sáputogurum“ og togara
Guðmundar Jörundssonar) að
„vinna fyrir“ þessum nýjvi tog-
urum með því að leggja til hlið-
ar fjórðung til þriðjungs þess
gjaideyris, sem öll líkindi mæla
með að þeir framleiði brúttó á
næstu 3—4 árum.
Allir nýsköpunartogararn-
ir ættu að verða komnir í árs-
lok 1948. Óhætt mun miðað
við ísfisk að reikna með ca.
3600 tonna afla á ári. Með nú-
verandi Þýzlcalandsverði ,sem
er raunverulega upsaverð og
allt að því eins og fyrirstríðs-
verðið oft í Englandi, — ein
króna fyrir kílóið — samsvarar
það 3,6 milljón-króna verðmæti
í útlendum gjaldeyri á ári á
hvern togara. Þriðjungur þeirr,-
ar upphæðar, er lagður væri til
hliðar á ári i útlendum gjsld-
*yri, mundi á þrem árum gefa
3,6 milljónir króna-eða meir en
andvirði núverandi nýsköpunar-
togara, — fjórðungur lagður
til hliðar gæfi liið sama á fjór-
um árum. M. ö. orðum: Ef fyrri
aðferðin er höfð mætti greiða
þannig (frá sjónarmiði þjóðar-
búsins) 12 togara, er lcæmu
1949, — 12 togara, er kæmu
1950 og 12, sem kæmu 1951.
(Ef síðari aðferðin er höfð, þá.
Til þe&s þurí að le§g$a til hHðar í§rir tagarakaupum 23
-—33% gja&de*'§ris3 sem mtjf&k&punartogtírariiÍM' fram~
íeiSa árle§a á mestu ármm
9 á hverju ári). Og hver mað-
ur, sem fylgist með skipasmíð-
um Breta nú, veit að það þarf
að semja strax, ef tryggja ætti
slíka afgreiðslu.
Það virðist nú varla til of
mikils mælst að þjóðin leyfði
þeim 36 nýsköpunartogurum,
sem hún bar gæfu til að kaupa
fyrir nokkuð yrfir 100 milljónir
af nýsköpunarfénu, að endur-
nýja sig svona glæsilega sjálfir.-
En með 72—75 nýjum togur-
um í rekstri þjóðgrbúsins 1952,
væri líka skapaður svo glæs-i-
legur og afkastamikill togara-
floti fyrir íslendinga að ekki
þyr'fti að liafa áhyggjur af
aukningu hans fyrsta áratug-
inn eftir það. Og einmitt slíkur
togarafloti myndi verða einn
drýgsti tekjustofninn fyrir þjóð
arbúið, til þess að skapa gjald-
eyri til þeirrar stórfelldu raf-
orkuframleiðslu og stóriðju,
sem ég vona að muni einkenna
áratuginn 1951—60 jafn milcið
og efling sjávarútvegsins, skipa
stóls og fiskiðnaðar mun ein-
kenna árabilið 1945—’50.
Það er því meiri ástæða tii
þess að taka þessa aukningu
togaraflotans, sem er í sam-
ræmi við áætlanir Nýbyggmg-
arráðs hvað togarafjöldann
snertir, til rækilegrar athugun-
ar og framkvæmda nú, sem
það þarf vitanlega nokkurra
rannsókna og jafnvel tilrauna
með, til að ganga úr skugga
urn hverhig útbúa skuli þennan
viðbótarflota. Vafalaust yroi að
liafa fiskimjölsvinnslu í flest-
um þessum togurum. Ef rétt
þætti að fá dieselvélar í þá
flesta, yrði strax að gera ráð-
stafanir til þess að tryggja sér-
menntun vélstjóra fyrir þær
vélar. Nauðsynlegt er að hafa
hliðsjón af því að láta þá
stunda síldveiðar. Og þar sem
tæpt myndi þykja að reikna svo
að segja einvörðungu með ís-
fisk- og sáltfisksframleiðslu úr
þeim, yrði nú þegar að hefjast
handa um undirbúning fullkom-
innar vérksmiðju til þess að
vinna á grundvelli nýjustu
möguleika, er efnafræðislegar
rannsóknir og tilraunir hafa
opnað okkur, þau efni úr fisk-
inum (fisk,,kjöti“, innýflum,
..beinum ete.), »em hægt er og
reynslan sýnir að nægur mark-
aður er fyrir.
Þess skal getið, til þess að
fjTÍrbyggja misskilning, að þró
un þess fiskiðnaðar, sem bygg-
ist á vélbátaflotanum, ætti sízt
dð liða undir þeirri þróun tog-
ar^iflotans, sem hér er lýst,
enða er áframhaldandi hröð
nýsköpun á sviðum þess iðnað-
ar: fullkomin úrvinnsla þess
hráefnis, er vélbátaflotinn legg
ur til, jafnt þorsks sem siidar,
hin brýnasta nauðsyn, — og
vélbátaflotiun sem m. a. fram-
leiðir alla síldina, gerir vissu-
iega miklu meir en skapa gjald-
eyri til slikrar nýsköpunar, þó
ekki væri reiknað með meira en
20—25% þess gjaldeyris, er
hann framleiðir til slíks.
Hinsvegar er það orðin óbein
nauðsjm 'vélbátaflotanum, út
um land sérstaklega að togarar
komi á ýmsa staði þar, því vél-
bátafiotanum er -f járhagslega
ókleift að vera raunverulega
grundvallartekjustofninn fvrir
stærri sveita- og bæjarfélögin,
enda liefur það þegar sýnt sig
hve mikill fengur það >er bæjar-
félögunum að fá þessi stórvirku
tæki, sem nýsköpunartogararn-
ir eru, til þess að verða lyfti-
stöng efnaliagslífs viðkomandi
sveitarfélags.
Það mun því sýna sig að. þau
bæjarfélög utan Flafnarfjarðar
og Reykjavíkur, sem verða alls
með 15 nýsköpunartogara (að
,,sáputogurunum“ meðtöldum)
í lok þessa árs, munu gera kröf
ur til að allt að því tvöfalda þá
tölu á næstu árum, enda óhag-
kvæmt hvað rekstur snertir að
reka aðeins 1—2 togara frá
hverjum stað og betra að hafa
þá fleiri. Hinsvegar hljóta kröf
ur Reykjavíkur ti! nýrra togara
eðlilega að verða háværar, því
einmitt togaraútgerðin. er grund
völlur atvinnulífs bæjarins-, þó
aðrar atvinnugreinar hafi fleiri
bæjarbúa í þjónustu sinni að
tölu til. Og liéldi Reykjavík sér
við gamla takmarkið um -■< af
togaraflotanum hér, þá sér
hver maður að enginn mögu-
leiki yrði til þess að fulln^gja
brýnustu þörfum og kröfum,
sem þjóð vor í heild gerir nú til
eflingar togaraflotans, öðruvísi
en að ráðast nú í þá stórfeldu
aukningu, sem hc.r. er um rætt.
Sumir raunu fullyrða að erf-
itt yrði um menn á slíkan tog-
araflota. Undarlega væri þá
haldið á efnahagsmálum ís-
lands, ef það gæti ekki séð af
2500 sjómönnum á togarafiot-
ann 1951, til þess að framleiða
útflutningsverðmæti, sem nú
jafngiida t. d. 250 milljónum
kr., en það væri andvirði 72
togara, er öfluðu að meðaitali
3600 tonna ísfiskjar á ári fyrir
núverandi Þýzkalandsverð. (Og
ef liagnýting aflans vrði full-
lcomnari með úrvinnslu hér
heima, ætti ýmist aflinn að
verða meiri eða verðið hærra).
Hitt er vitanlegt að ýmiskon-
ar þjóðfélagslegar ráðstafanir
þarf að gera til þess að tryggja
mannafla á vélbátaflotann og
er auðvelt að gera þær, ef þjóð-
félaginu er ekki stjórnað með
það fyrir augum að skapa sér-
réttindi handa örfáum auð-
mönnum í Reykjavík, heldur
hugsað fyrst og fremst um hag
þeirra, sem bera þjóðfélags-
bygginguna uppi með striti sinu
og starfi.
Aðrir munu ef tif vill koma
með þá mótbáru að eigi yrðu
markaðir fyrir framleiðslu 75
togara íslenzkra í viðbót við
afla vélbátaflotans. -Vissulega
má halda svo á markaðsmálum
vorum, að þeir markaðir yrðu
eyðilagðir, sem nú geta unnist.
En hitt er vitanlegt að þær
meginlandsþjóðir, sem þarfpast
nú og framvegis íslenzks fiskj-
ar og síldar, geta tekið við
miklu meiru en því, sem núyer-
andi vélbátafloti og 72—75 tog
ar geta framleitt af fiski og síld,
Hitt held ég sé sönnu nær að
ef vér íslendingar gerum ekki
nú þegar ráðstafanir til þess að
auka togaraflotann eins og hér
er sagt og jafnframt reynum
að semja, helzt til frambúðar,
við þær meginlandsþjóðir, sem
við vitum að þarfnast þessara
afurða, þá muni einmitt þessar
þjóðir sjálfar byggja sér skip
ag veiða þann fisk, sem einmitt
vér íslendingar fyrst og fremst
ættum að veiða handa þeim.
Þjóðha er nú öll sammála um
hvert gæfuspor var stigið með
kaupum 30 nýsköpunartogar-
amia í ágúst 1945. En það er
elcki nóg fyrir okkur að dást
að því hve stórt það skref var
er þá var stígið fram á leið.
Einmitt það að við bárum gæfu
til að stíga svo stórt skref þá
og svo snemma, gerir oss nú
fjárhagslega kleift að stíga
annað eins stórt skref á næst-
unni. Og"það er hætta í því að
hika við það of lengi.
E. O.
CTi.
!
Nýja bíó: f
Næturgralabúrið
Fremur vel gerð frönsk mynd
um betrun óknyttadrengja t
syngjandi englabörn eftir regl-
unni „engin börn eru fædd
skríll“, sögð svo að maður trúir
henni næstum. Annars skiptir
það ekki máli, drengirnir syngja
eins og englar, „Solstraalehist-
orie“ mundi danskurinn segja
og eklci í niðrandi merkingu.
!
Hreinlætisvikan
Frainhaid af 8. síðu
á að linna ekki stríðinu gegn
ruslinu fyrr en Reykjavík eí
orðinn hreinn. bær.
m
. /
Reykiavík á að verða
til fyrirmyndar
Reykvíkingar vilja að bærinrt
sinn sé þrifalegur, en það er
ekki nóg að óska þess^til þesa
að svo verði þarf framkvæmdir.
Margur hefur kvartað yfir
því að ekki þýði að hreinsa til
hjá sér vegna. þess að ruslið fri
nágrannanum, sem ekki telcirr
ti! hjá sér, berist strax inn :i
lóðina aftur. Þessi ástæða er
*
úr sögunni þegar líka verður
hreinsað hjá t.rassanum.
Sýnið nú í verki að þið viljiU
vera hreinlát, gerið hreint fyrir-
ykkar dyrurn, líka bakdyrun.
um! Látið ekki nágrannana sjá.'
að lögrcglan þurfi að ger&i
hreint hjá vkkur!
Þeir sem æskja eftir frelcari
upplýsingum geta fe.ngið þær í,
skrifstofu borgarlæknis, sevá
mun greiða fyrir brottflutnin >1)
á rusli lijá þeim sem ekki gehj&
annazt það sjálfir, jf