Þjóðviljinn - 11.06.1948, Blaðsíða 6

ÞJÓÐVILJINN
Föstudagur 11. júni 1948.
303
Samsærið mfkla
eför
T
MICHAEL SAYEIS o« AL5EBT E. KAHN
var að undirbúa hernaðaraðgerðir gegn Sovétríkjunum.
Sú stofnun, sem átti að framkvæma þessar aðgerðir var
Armia Krajowa eða AK, leynileg hernaðarsamtök innan
Póllands, sem útlagarnir í London höfðu skipulagt og
réðu yfir. Yfirforingi Armia Krajowa eða AK var Bor-
Komorovvski hershöfðingi. Snemma í marz 1944 var
Okiilicki hershöfðingi kallaður til aðalstöðva Sosnkowski
hershöfðingja hermálafulltrúa pólsku útlagastjórnarinn
ar í London. Síðar lýsti Okulicki hershöfðingi þessari
leyniráðstefnu á þessa leið:
. . Þegar Sosnkowski hershöfðingi tók á móti mér
áður en ég flaug til Póllands, sagði hann, að i ná-
inni framtíð mætti búast við sókn af hálfu Rauða
hersins, sem myndi ljúka með að Þjóðverjar í Pól-
landi yrðu reknir á flótta. Ef svo færi, sagði Sosn
kowski, myndi Rauði herinn hernema Pólland og
ekki leyfa tilveru Armia Krajowa í Póllandi, sem
hernaðarsamtaka er lytu pólsku stjórninni í London.
Sosnkowski lagði til, að Armia Krajowa skyldi iátast
leysast upp eftir að Rauði herinn hefði rekið nazista
úr Póllandi, og að leynilegum ,,varaaðalstöðvum“ yrði
komið upp að baki viglínu Rauða hersins.
Sosnkowski sagði, að þessar varaaðalstöðvar yrð ,i
að stjórna baráttu Armia Krajowa gegn Rauða
i hernum.
j Sosnkowski bað um að þessi fyrirmæli vrðu flutt
yfirforingja Armia Krajowa í Póllandi, Bor Komor-
owski hershöfðingja.
Skömmu síðar var flogið með Olculicki hershöfðingja
til þess hluta Póllands, sem var á valdi Þjóðverja, og
þar setti hann sig strax í samband við Bor-Komorowski
hershöfðingja og flutti honum fyrirmæli Sosnkowskis.
Yfirmaður Armia Krajowa sagði Okulicki, að hann myndi
setja á stofn sérstaka deild til að framkvæma eftirfar-
andi verkefni:
1. Geyma vopn til notkunar við lejmistarfsemi og
til undirbúnings uppreisnar gegn Rauða hérnum.
2. Stofna vopnaðar orustusveitir, er teldu ekki
yfir 60 menn hver.
3. Mynda „útrýmingarhópa“ hernaðarverkamanna
r ; til að mýrða óvini AK og fulltrúa sovétherstjórn-
arinnar.
4. Æfa skemmdarverkamenn til starfa að baki
' ; viglinu Rauða hersins.
! . 5. Reka njósnastárfsemi að baki víglinu Rauða
hersins.
6. Gæta útvarpsstöðva, sem AK hafði þegar kom-
ið uppi og halda uppi útvarpssambandi við yfir-
1 stjórn AK í London.
7. Reka ritaðan og rhunnlegan áróður gegn
Sovétríkjunum.
Haustið 1944 sótti Rauði herinn fram til bakka Vistúlu
og nam staðar fyrir utan Varsjá til að endurskipuleggja
liðið og draga að sér nýjar birgðir eftir hina löngu sum-
arsókn. Hernaðaráætlun. sovéfcherstjórnarinnar var
að ráðast ekki beint framanað höfuðborg Póllands heldur
taka hana með skyndilegri tangarsókn og þyrma með
því borginni og 'íbúum hennar. En án þess að sovéther-
stjórnin vissi af því og eftir fyrirskipunum frá Londör.
hóf Bor-Komorowski hershöfðingi almenna uppreisn
pólskrá föðurlandsvina i Varsjá og lýsti.um leið yfir, að
Kauði herinn væri i þann veginn að ráðast á borgina.
Þar sem Rauði herinn var algeriega óviðbúinn að fara
yfir -Vistúlu um þetta leyti, gat þýzka herstjórnin gerc
kerfisbundnar stórskotaliðs- ög loftárásir á sérhvert það
hverfi borgarainnar sem var í höndum pólsku föðurlands-
vinanna. Svoná segir Okulieki hershöfðingi frá þætti Bor-
Komorowskis hershöfðingja í endanlegri .uppgjöf pólska
Jiðsins í Varsjá: •
* " í. septemberlok 1944 samdi yfirforingi Ármia
‘. Krajowa, Bor-Komorowski 'hershöfðingi við yfir-
mann þýzku hersveitanna í Varsjá, SS ■ Obergrupp-
enfiihrer von Den-Bach, um uppgjöf. Bor-Komor-
'owski skipaði aðstoðaryfirforingja ánnarrar
. f (njósna-) deiídarinnar í aðalstöðvumim, Bogus-
l.._ lawski ofursta, til að sémja sem fulltrúi herráðs-
k og mögxxleika.... Sovétrikjanna' í austri háfa úr-
Smásaga eltir
Anatole Franee
NIBUR MF.Ð NAUTIN!
yfirbugaðist af ótta og var reiðubúinn að leggja
á dómaraima vald, hvort hann væri sekur eða ekki.
Samviskan sagði honum að hann væri saklaus, en
hann fann til þess, hve samviska grænmetissala
verður lítilfjörleg frajnmi fyrir táknum laganna og
þjónum réttvísinnar. Málafærslumaður hans. hafði
þá þegar hálft i hvoru komið honum til að trúa
því, að hann mundi ekki vera saklaus-.
Bráðabyrgðayfirheyrsla hafði stutt ákæruna á
móti honum.
II.
Æfintýri Crainquebille.
Jéróme Crainquebille grænmetissali, ók kerrunni
sinni gegnum bæinn og kallaði: ,,Kál, rófur, gul-
rætur.“ Og þegar hann hafði porra, kallaði hann:
„Nóg af spergli,“ því að porrar eru spergill fátæka
fólksins. Þegar hann fór 20. október með vagninn
sinn niður eftir Rue Montmartre, kom maddama
Bayard kona skósmiðsins út úr búðinni og gekk að
grænmetisvagninum. Hún tók með fyrirlitningu upp
eina kippu af piorrum og sagði:
— Þetta eru ekki góðir porrar. Hvað kostar kipp-
an ?
— Fimmtán skildinga, fyrirtaks porrar.
— Að taka fimmtán skildin^a fyrir 3 vonda
porra. Og hún kastaði kippunni í vagninn og sneri
upp á sig.
Það var þá að lögregluþjónn nr. 64 kom og skip-
aði Crainquebille: Haldið áfram eftir götunni.
Crainquebille hafði haldið áfram eftir götúnni
frá morgni til kvölds í fimmtíu ár. Honum fanrist
þessi skipun réttmæt eftir öllum ástæðum. Hann
var því búinn til að hlýða og herti á maddömunni
að kaupa það, sem hún vildi hafa.
— Eg verð þó að fá að sjá hvað ég kaupi, svaraði
kona skósmiðsins önug.
Hún þreifaði að nýju á öllum porrakippunum, tók
síðan þá, sem henni leist bezt á, hélt henni- i fang-
inu eins og dýrðlingur á kirkjumynd, sem þrýstir
sigurpálmunum að brjósti sér.
— Eg borga yður- 14 skildinga. Eg held að það
sé nóg. Og ég verð að fara eftir þeim inn í búðina,
ég hefi þá ekki hjá mér.
Hún hélt porrunum í fanginu og gekk inn í búð-
ina. Kona með barn á handleggnum hafði fario
á undan henni til að kaupa éitthvað.
í sama bili sagði lögregluþjónn nr,. 64 í annað'
sinn:
— Haldið áfram,
— Eg bíð eftir peningunum, sem ég á að fá.
— Eg er ekki að segja yður að bíða eftir neirium
peningum, ég er að segja yður að halda áfram,.
svaraði lögregluþjónninn ákveðið.
Á meðan þessu fór fram, var kona skósmiðsins
að reyna, hvort bláir skór pössuðu á 18 fnánaða
gamalt bam — móðir þess þurfti" að flýta sér.
Grænir kollar porranna. sáúst á búðarborðinu.
I hálfa öld hafði Crainquebille ekið vagninum
sínum um götumar og hann hafði þegar í upphafi
lært að hlýðnast yfirvöldunum. En í þetta sinn stóð
einkennilega á;' hann var settur milli skyldunnar
og réttarins. Hann hugsaði ekki á lögfræðilegau
hátt. Hann skiidi ekki að nautn pez’sónulegra rétt-
'inda levsir ails ,-ekki undan börgaralegri sk'yldu.
'Hann hugsáði öf mikið um réttindi sín, sem voru
að taka við 14 skildingum,' og hánn hiriti ekki nóg
um skyldu sína, sem var að aka vagninum sínum
áfram án þess að stanza. Hann beið.
Stillilega og reiðilaust skipaði lögreglumaður nr.
64 honum í þriðja sinn að halda áfram. Það var
siður Montauciel vfirlögregluþjóns, að láta hótan-
irnar dynja en framkvæma þær ekki, en lögreglu-
þjómi nr. 64 segir fátt, en er fljótur að skrifa menn
upp. Hann er nú þannig gerður, Hann er að vísu
dálítið falskur. en duglegur og áreiðanlegur. Djarf-
ur eins og ljón og mildur eins og barn. Og hann
veit nákvæmlega hvað hann á að gera.
— Þér heyrið þá ekki, að ég segi yður að halda
áfram.
Crainquebille hafði ástæðu til að vera kyr, ástæðu,
sem honum virtist meir en fullnægjandi. Hann
skýrði frá henni á mjög einfaldan hátt:
— Eg, sem er að segja yður, að ég bíð eftir pen-
ingunum, sem ég á að fá.
— Lögregluþjónn nr. 64 lét sér nægja að svara:
— Viljið þér þá að ég kæri yður fyrir lagabrot,?
Ef þér viljið það, þá segið þér bara til.
Þegar Crainquebille heyi'ði þessi oi’ð, skaut hana
upp kryppu og leit síðan með sorgarsvip fyrst á
lögregluþjóninn og síðan til himins. I svipnum mátti
lesa:
,,Guð veit hvort ég segi ekki satt. Er ég lög-
brjótur? Er það ég, sem smána lögin og reglu-
gerðirnar, sem ráða yfir farandlífi mínu? Klukkan
5 í morgun var ég niðri á torginu. Frá því kl. 7
hef ég verið að strita með vagninn minn Qg kallað:
Kál, rófur, gulrætur. Eg er kominn yfir sextugt. Eg
er lúinn. Og þér spyrjið mig hvort ég haldi uppi
svörtum uppreisnarfánum. Þér eruð að gera gys
að mér og það er ljótt.“
Hvort sem lieldur var, að , lögreglumaðurinn
skyldi ekki svip hans, eða: honum virtist þétta ekki
geta afsakað óhlýðni hans- þá spurði hann Crain-
quebille byrstrir, hvort hann 'skildi sig.
En einmitt um þetta leyti var afskaplegur troðn-
ingur af vögnum í Rue Montmartre; léttivögn-
um, kerrum, húsgagnavögnum, -farþegavögnum og
flutningsvögnum v'ar troðið hverjum upp að öðrum,
og þeir virtust með öllu samfastir. Enginn komst
neitt áfram og menn hrópuðu og bölvuðu. ökumenn
og slátraradrengir skömmuðust af miklum móð og
fai-þegavagnstjórar, sem héldu að Crainquebilie
ætti sök á troðningnum, kölluðu hann bölvaðau
grasasna. -
Fólk þyrptist saman á gangstéttinni til að vita.
hvað úr rifrildinn ýrði. Og lögreglumaðurinn, sem
D A V í Ð