Þjóðviljinn - 08.08.1948, Blaðsíða 5

SuhmKÍagur 8. ágúst l&iS.
Aústurríki er eins og smá-
bátiu- með fjórum stórum fílum
um borð. Fyrir þrem árum frels
aði Rauði herinn Austurriki og i
þrjú ár hefur landið verið her-
rmmið af hersveitum banda-
manna. Frelsunin er orðin að
hernámi, sem er tilgangslaust
og réttlaust og enginn sér fyrir
endann á.
Vínarborg er eins og Berlín
að því leyti að hún er eins og
eyja inni í rússneska hemáms-
svæðinu. Borginni er skipt í
fimm herámssvæði: eitt handa
hverri hernámsþjóðanna fjög-
urra og sameiginlegt hernáms-
svæði — miðhluta borgarinnar
innan við hringinn — og þar
kemur samstarfið einkum fram
á þann hátt' að í bifrfeiðum her-
lögreglunnar situr Rússi, Banda
ríkjamaður, Englendingur og
Frakki. Takmörkin milli her-
námssvæðanna í borginni eru
ekki glögg og enginn vörður var
við þau, það er ekkert eftirlit,
enghm þarf að sýna skjöl sín
og þar gilda engar ákveðnar
reglur. Menn ganga milli her-
námssvæðanna án þess að vita
það, menn eiga heima á öðru
hernámssvæði og kaupa brauð
á hinu, menn lesa baridarisk
blöð á rússneska hemámssvæð
inu og rússnesk blöð á banda-
ríska svæðinu og árangurslaust
er leitað að járntjöldum og öðr
um tjöldum.
»JðÐVILJI N N
...........
fiatts &éherfUf:
AFTUR í VÍNARBORG
Hernámið lýsir sér aðeins 1
því að hermenn bandamanna
sjást á götunum. Stjórnarfyrir
komulagið er eins í öllu land-
inu, menn ferðast liindrunar-
laust milli hemámssvæðanna
og gamlir nazistar hafa hneigð
til að setjast að í vestanverðu
Austurríki og þar liefur einnig
fjöldi landflótta fasista frá allri
mið-Evrópu og Balkanskaga
fundið hæli. Iðnfyrirtækin
leita einnig vestur á bóginn.
Áformin með hernáminu voru
m. a. að losa Austurríki alger-
iega úr sambandi við Þýzkaland
og útrýma síðustu leifum naz-
isma og pan-germanisma. En
nú þegar hafa verið gerðar cil
raunir til að binda vesturhluta
Austurrikis fjárhagslega við
Vestur-Þýzkaland og austur-
riska samsteypustjórnin, sem
er studd af kaþólska þjóðflokkri
um og sósialdemókrötum, er
jafnauðsveip vestrænu frjáls-
iyndi og sósíaldemókratar og
kaþólskir annars staðar í heim-
inum.
Hermennirnir ieggja mikið
lag sitt við Austurríkismenn en
að öðru leyti hafa þeir engin
afskipti af þjóðinni. Fljótt á
litið eru hermennirnir ekki svo
ýkja margir og Austurríkisbú-
ar gera víst of mikið úr mjólk-
urdrykkju hermannanna og
þeir gleyma einnig að minnast
á kartöflurnar og þurrkaða
kjötið sem Rússarnir senda Lil
Vínarborgar, og niðursoðna
fiskinn og hveitið sem Banda-
ríkjamenn senda. Bandaríkja-
menn hafa þó liengt upp aug-
iýsingaspjöld út um alla Vín-
arborg, þar sem þeir augiýsa
peningavirði brjóstgæða sirT'i
án nokkurrar uppgerðar nié-
drægni. Ekki hefur heyrzt um
mótmælagöngur gegn hernáms
sveitunum. En á hverjum degi
koma upp nýjar gamansögur
um Rússa og Bandaríkjamenn.
Ygirgnæfandi meirihluta þjóð
arinnar voru hersveitir banda-
manna mjög kærkomnar áríð
1945. En jafnvel mestu aufúsu
gestir verða þreytandi þegar
þeir halda kyrru fyrir árum
saman og gera sig alls ekki
llíklega til að halda heimleiðis.
Englendingar virðast vera vin-
sælastir því að menn verða sízt
varir við þá, hvort sem það er
vegna fæðar þeirra eða áhuga-
leysis þeirra á öðrum en sjálf-
um sér. Bandaríkjamenn eru
verst þokkaðir sökum þess hve
ólcurteisir þeir eru. 1 landi þar
sem kurteislegar umgengnis-
venjur eru í miklum metum
hljóta hinir klaufalegu og á-
gengu Bandaríkjamenn að
verða óvinsælir. Bæði rúss-
neskir og bandarískir hermeun
eiga mikið af austurrískum vin
konum, en Englendingarnir eru
einmana og óframfærnir og fá
þarfir sínar uppfylltar í K.F.U.
M. sem þeir flytja með sér.
Nokkrir eru þeir sem eru
mjög ánægðir með hemámið og
óska þess af hjarta að það
megi haidast sem lengst. Þeir
líta á hernámið sem „vernd
gegn kommúnismanum“. Sósíal
demókrati einn viðurkenndi
hreinslcilnislega að hætt sé við
að atkvæðatala kommúnista
þrefaldaðist um leið og útlendu
hersveitirnar fari úr landi.
Verksmiðjueigandi einn óttast
„það sem koma skal“ þegar her
sveitirnar eru á brott, verður
það ekki eins og í Tékkósló-
vakíu? „Erlendu hersveitirnar
eru eina öryggi o'kkar." Það er
eftirtektarvert að kommúnist-
amir eru þeir einu sem leynt
og ljóst mótmæla áframhald-
andi hernámi. Þingmaður komm
únista, Emst Fiseher, sem var
innanríkisráðherra í fyrstu sam
steypustjórninni, hélt nýlega
ræðu þar sem hann sagði m. a.
að „hinn ógleymanlegi frelsis-
dagur hefði orðið að ómaklegu
hernámi. —- Þjóðarbúskapur
okkar þarfnast engra hernáms-
sveita og einskis erlends eftir-
ljts, hann þarfnast heiliar og
óskertrar þátttöku allra aust-
urrískra afla, hann þarfnast
góðs samstarfs við nágranna-
ríkin, hann þarfnast austur-
rískrar efnahagsáætlunar án
erlendrar íhlutunar......Eng-
in ástæða til hernáms er leng-
ur til, hersnámsstjórnin er á
engan hátt Austurríki í hag.
Það er ekki aðeins óþarft, það
er okkur raun og kvalræði, það
er tálmi á allri innri þróun og
fjötur um fót öllum framfara-
og uppbyggingaröflum í Aust-
urríki. Herriáms.vfirvöldin liafa
engan rétt til að halda hernám
in« áfram degi lengur — ViS
drögum enga dul á það: Við
viljum losna við heruámið sem
meinar okkur ekki einungis að
njóta fullveldis okkar, heldur
leiðir það eixmig Austurríki í
hættu sem stjálfstætt og íull-
valda ríki“.
Á hinu fræga Sehwarzen-
bergerplatz fyrir framan barok-
höll Fischers von Erlachs hafa
Rússarnir reist Rauða hernum
minnisvarða, risastóra styttu
af hermanni með gullinn hjálm,
á fótstalli úr rauðum mami-
ara, hærri en Sívaliturn., fram-
an við risavaxnar átthymdar
marmarasúlur sem mynda hálf
hring. Þetta er stórkostlegt
höggmyndabákn sem samræm
ist ekki vel hinu fágaða um
hverfi.
Austurrískir fagurkerar hafa
ýmislegt á móti þessari tilhög-
un, en þegar tekið er tillit til
þeirrar gleymsku sem getur eiri
kennt þá sem nýlega hefur ver
ið bjargað úr hættu, er það ef-
laust hollt að þeir séu að stað-
hátt hverjir unnu þetta stríð og
hverjum þeir eigi það að þakka
að Evrópa var leyst undan
gyðingaofsóknum, gasklefum,
brjálæði og auðmýkingu. Þrátt
fyrir allar fagurfræðilegar mót
bárur lítur maður með þakk-
læti til rauða hermannsins á
marmarastallinum, hann er vin
ur manns þótt hann skorti ef
til vill fágun. Það var gott að
hann kom hingað til borgarinn-
ar.
Frásagnirnar af töku Vínar-
borgar eru ævintýralegar. Það
hefur verið ringulreið sem ekki
er hægt að gera sér í hugar
lund. Stjórnarvöld og lögregla
.flýðu í ofboði ásamt nazistum
og öðrnm sem liöfðu slæma sam
vizku. Mikill mannfjöldi hélt
í hina áttina til að bjóða Rauða
herinn velkominn. Rússneska
framsveitin kom að þvi er sagt
er þrem ldukkustundum of
fljótt og varð að bíða utan við
borgina eftir aðaihernum. A
meðan vígbjuggust SS-sveitirn-
ar i liúsunum við Dónárskurð-
inn. Allar brýr voru brotnar
aldri minntir á það á áberandi I og sprengdar i ioft upp. Marg
ar byggingar brunnu og 1
kveðjuskyni kveiktu nazistarn-
ir í gömlu Stefánskirkjunni í
miðhluta Vínar.
Vínyrkjumennimir í úthverf
um borgarinnar voru flúnir ogT
skildu eftir hlaða af fullum vín
tunnum, slæma freistingu fyrir
hermenn og borgara. Margar
sögur eru sagðar um ólifnað
hermannanna og sumt er ef-
laust rétt, en það er að minnsta
kosti staðreynd að borgarar Vín
ar rændu hver annan af kappi
á dögum stjórnleysisins. Virðu-
legur roskinn maður sem ég
þekki, skýrði fúslega frá þvi,
þegar haun stal 90 flöskum a£
kampavíni i tómu veitingahúsi,
hlóð þeim upp á vörubíl og ók
þeim heim í hús sitt, meðan
flugvélarnar þutu rétt ofan við
húsþökin og drundi í stórskota
liðinu. Seinna sá hann grísi frá
tómum bóndabæ á hlaupum ut-
anvið hús sitt, og þá gekk hann
út, skaut þrjúhundruð punda
gyltu og tókst með erfiðismiui-
um að hluta hana í sundur og
koma henni heim. Meðan þrum
aði í vélbyssum og glumdi í
Stalín-orgelunum, meðan brak-
aði og brast í brúnum og re.yk-
inn úr brennandi Stefánskirkj-
unni bar við himin, var undar-
leg halarófa á ferð um Vínar-
borg. Það voru „vínleitaram.
ir“, þúsundir manna og kvenna
með könnur og kollur, krukkur
og fötur sem önuðu til úthverf-
Framhald á 7- síðu
iimiiiiiiiitimiiiiiHiimimtiiHmmiHtiiiiiiiitiitittmiiiiimmimiiiiiiimnimiiiimitiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimii
Bókin, sem vekur meiri athygli og deiiur en allar aðrar
BLEKKING OG ÞEKKING
Eftir Nieis Dungal prófessor.
Síðan það fréttist, að von væri á bók frá hendi Niels Dungal prófessors um við-
skipti kirkjunnar og vísindanna nú og fyrr á öltlimi, hefur fólk rætt um hana og
deilt um hana. Hafa menn fyrirfram skipzt í flokka um efni hennar, enda er hér
um að ræða innlegg í mikið deilumál, trú og vísindi, blekkingu og þekkingn.
En það er sama hvaða skoðanir menn hafa á þessu efni og hvernig þeir skiptast
í flokka um það, bókinni og efni hennar verða menn að kynnast af eigin raun,
en ekki sögusögnum annarra. Menn geta deilt um
starf og stefnu kirkjunnar og kennimanna annars
vegar og rannsóknir og niðurstöður vísinda og vís-
indamanna hins vegar, menn verða að velja milli
bekkingar og þekkingar, kynna sér efni þessa ein-
stæða og merka stríðsrits — og taka síðan afstöðu.
— Þessi bók hins vinsæla læknis og vísindamanns
hefur sérstöðu í íslenzkum bókmenntum. Aldrei
fyrr hefur verið gerð grein fyrir skoðunum og nið-
urstöðum ,,trúleiysingjans“, eins og menn kalla
þann, sem gagnrýnir kirkjuna, af svo mikilli hrein-
skilni og hugdirfð og gert er í þessu riti.
Blekking og þekking fæst hjá Hium bóksöhim.
HELGAFELL
F
uimmumimmimnmimuiimiimmmimimiimumimmmiiiimiiiummmmniHmmmimmuHimnumm**