Þjóðviljinn - 04.06.1950, Blaðsíða 3

Sunnudagur 4. júní 1950.
Þ 'JÖ Ð V ILJINN
3
Olafur Sigurðsson áttræður
Ef þeir, sanmú eru að alast
upp gætu skyggnzt aftur í tím-
ann og séð hvernig var um-
horfs hér í Reykjavík og ann-
arstaðar á íslandi fyrir 50—60
árum, svo ekki sé iengra farið,
myndi þeim þykja undarlegt
umhorfs. Þeim fer fækkandi
sem geta skroppið með okkur
aftur í tímann og lýst fyrir
okkur hvernig viðhorfs var þá.
Einn þeirra. er man hvernig
landið leit út vegalaust, hrúa-
laust og Reykjavik hafnlaus er
Ólafur Sigurðsson, nú til heim-
ilis á elliheimilinu Grund en
dvelur á morgun á heimili son-
ar síns, Ferjuvogi 19, — hann
verður 80 ára á morgun, fædd-
ur að Naustakoti á Eyrarbakka
5. júni 1870. Einn daginn
skrapp ég til hans tii þess að
hiðja hann að ]ýsa þessu fyrir
mér. Hann var ekki aðeins hlut
laus áhorfandi; hann var for-
maður mörg ár áður en vél var
sett í fiskibát hér, meðan
Eyrarbakki var aðalinnflutn-
ingshöfn Suðurlandsundirlendis,
hann var þátttakandi i lagningu
fyrstu veganna um Suðurlands-
undirlendið og víðar um land,
hann var einn þeirra, er vann
að byggingu Reykjavíkurhafn-
ar frá því verkið var hafið og
þar til því var lokið — hann er
einn þeirra sem skópu svip
landsins eins og hann er í dag.
Þá var maimsaflið
eitt látið knýja skipin.
— Þú varst sjómaður í æsku ?
— Já, um fermingaraldur var
ég 2 ár hjá verzluninni á Eyrar
bakka en þegar ég var um 15
ára fór ég á sjó, réri um
haustið hjá Jóni bróður mínum
og fékk þar náttúrlega heilan
hlut. Síðan réri ég um 20
vetrarvertíðir og var 11—12
ár formaður.
— Hvernig var útgerðin í
þá daga?
— Allt róðrarbátar, engin
net notuð, aðeins lína. Beitan
var f jörumaðkur í vertíðarbyrj-
un, en síðan alltaf hrogn, þar
til byrjað var að nota síld. Þá
varð að sækja hana til Reykja-
víkur á hestum. Við geymdum
hana í ís og salti — í tunnum
er grafnar voru niður í kofa-
gólf og sett í járnhólf er fyllt
voru með ís og salti. Einu sinni
fékk ég slagveðursrigningu við
að sækja síld, en hún gaddfraus
strax í þessum. útbúnaði. fíeinna
komu svo íshús.
Róið myrkranna
á inilli.
— Fatnaður?
— Þá voru notaðar skinn
brækur á sjóinn.' Þá þekktist
ekki annað en skinnskór.
— Vinnutími og vinnuað-
ferðir ?
— Það var venjulega róið
stutt. Við vorum þetta 3 tíma íi — Hvers vegna voru bændur
róðri. Það var róið myrkranna svo lengi á Eyrarbakka ?
á milli. Ef vel fiskaðist vörum — Bæði til að hvíla hestana,
við alltaf að róa og koma að | þvi það var oft látið þungt á
allan daginn. Fiskurinn var
seilaður á grunnenda bátsins
og þar tók landmaðurinn við
honum og dró hánn til lands,
þar tók venjulega heimafólk
við honum, konur og krakkar.
1 stórstraumsf jöru var það
stundum langur vegur sem land
maðurinn þurfti að draga seil-
ina„ og var það illt verk.
Fiskurinn gekk misjafnlega
grunnt. Einu sjnni man ég að
hann gekk hrægrunnt og fékk
ég þá 90 í h]ut í tveim róðrum.
Fyrir aldamót voru gerð
samtök um það að enginn mátti
róa fyrr en hafði verið flaggað.
Formenn báru sig saman um
það hvort það væri sjófært.
Ég hafði þann starfa í mörg
ár að flagga.
Það er fljótt að brima á
Eyrarbakka og gerði stundum
alófært inn fyrir skerin á ein-
um stundarfjórðungi. Þá var
venjulega ]ent í Þorlákshöfn.
Þar var gott að lenda, nema
gat orðið vont í landsynningi.
Þar bjó þá stórbóndi, Jón Ama
son, er átti fjölda fjár og
hrossa, en hafði engar slægjur
nema túnið, allt annað hey varð
að sækja upp í Ölves og reiða
á hestum. Með því að eyða
hluta af nóttunni var hægt að
fara 2 ferðir á dag.
Eyrarbakki aðalhöfn
Suðiarlands«ndirlendis.
þá, og líká til að bíða eftir
afgreiðslu.
Skákþing Danmerkur fór
fram um páskana eins og
venjulega. 1 landsliðinu, voru
•, ... | keppendur 10. Hæstir urðu Jens
Þa var oft fíolmennt „ , T, .
Enevoldsen og Paul Hage með
a Eyrarbakka. !.. . . , ,
J 6 vmœnga hvor. Næstir komu
— Hvemig voru vertíða-
skiptin ?
— Það var byrjað að róa
seint í september og róið til
jóla. Haustvertíð endaði á
Þoriáksmessu. Svo var róið
allan veturinn ef fiskaðist. Ég
man eftir því að ég réri milli
jóla og nýárs. Vetrarvertíð
byrjaði á kyndilmessu, en venju
lega fiskaðist ekki fyrr en seint
í febrúar. Á haustin rém að-
eins heimamenn og eins á vor-
vertíð. Aðkomumenn voru að-
eins á vetrarvertíð. Á vorin
réru ekki nema fáir bátar.
— Hvað gerðu Eyrbekkingar
á sumrin ?
— Á sumrin var eyrarvinna,
að vísu ekki alltaf, en oftast
var þó uppskipun, því á Eyrar-
bakka var skipað upp allri vöru
til Vesturskaftafellssýslu, Rang
árvallasýslu og mikiis hluta
Ámessýslu.
— Hveraig voru flutningar
á landi?
— Það var allt reitt á hest-
um. Þá voru öll vötn óbrúuð
og flutt á ferjum yfir Þjórsá
og Ölvesá. t?r Meða.llandi voru
menn venjulega 3 vikur í ferð
inn, viku á leiðinni til Eyrar-
bakka, viku þar og viku heim.
— Það var oft fjölmennt á
Eyrarbakka þá, og mikið að
gera. Bændurnir bjuggu í
tjöldiun; oft voru 20 tjöld við
búðina. Það var afgreitt eftir
vissum reglum. Það var langur
timburskúr er menn hlóðu far-
angri sínum í þegar þeir komu.
Þeir sem fyrstir komu innstir
og síðan hver af öðrum, enginn
mátti fara fram fyrir annan.
Úttekt fengu menn svo í þeirri
röð er þeir lögðu inn.
Það voru einnig vöruskipti
milli bænda og Eyrbekkinga.
Þeir fengu söl, fisk og þorsk-
hausa. Létu í staðinn smjör,
tóig, kjöt og skinn. Vættin af
sölunum var á 20 fiska, það
jafngilti 4 kr.
Hjólbörur og
hestvagnar.
— Svo varstu í vegavinnu?
— Já, ég var fyrst í vega-
vinnu 1897 og síðast sumarið
1911. Ég byrjaði um haust í
Flóaveginum. Kaupið var þá
2,25 til 2,35 á dag fyrir 10
stunda vinnu, ég lenti í hærri
flokknum. Sumarið eftir var ég
í Bakbaveginum og hafði þá
3 kr. á dag. Svo var ég eitt
sumar vestur á Mýrum og
eftir það flokksstjóri og hafði
þá 3,50 kr. á dag. Smjör var
þá á 40 aura, skyrkílóið á 10
aura og mjólkurpotturinn á 10
aura. En það var alltaf mikil
eftirsókn eftir vegavinnunni,
bæði af sveiíamönnum og úr
sjávarþorpunum. Stórvirkustu
verkfærin voru hjólbörur og
hestvagnar.
Vegleysur urSu
að vegum.
— Aðbúnaðurinn ?
— Maturinn var rúgbrauð
smjör og magaríni, kaffi og
púðursykur heilu vikurnar út.
Þá var aldrei eldað, kjöt feng-
um. við soðið á bæjunum ef
við keyptum það. Annars aldrei
nýmeti á sumrin, stundum harð
fiskur og mjólk, er við sóttum
á kvöldin. Sumarið 1909 var ég
í Fagradalsveginum upp af
Reyðarfirðij eh ]Íá var mest
unnið í ákvæðisvinnu svo við
vorum sjálfráðir um. tilhögun,
og þá höfðum við saltfisk og
eiduðum hann í fötu, en í
hverju tjaldi var oliuvél, þrí
kveikja. Fyrst voru 7 menn í
hverju tjaJdi, — þá var þröngt.
— Hvað byrjaði vegavinnan
snemma ?
— Það var misjafnt, oftast
Harald Enevoldsen og Cristian
Paulsen með 5 vinninga. Keppn-
in var afar jöfn, og má meðal
annars marka það af því að
enginn hafði færri vinninga en
з. 1 meistaraflokki varð efstur
Victor Juul Hansen, gamail
landsliðsmaður, en næstur hon-
um kom. Palle Nielsen, sem er
21 árs, nýr í skákinni og talinn
einkar efnilegur. Stjórn danska
skáksambandsins ákvað að
veita honum ókey.pis ferð á
Norðurlandaskákmótið í Réykja
vík í sumar og vakti sú frétt
almennan fögnuð á þinginu.
Alls voru þátttakendur í ölh
и. m flokkum 250. Þeir hafa
stundum verið fleiri, en þingið
fór að þessu sinni fram í Ála-
borg og kann það að hafa ráð-
ið einhverju um. Svíar eiga
'beztu skákmenn á Norðurlönd-
um, en. Danir líklega fjölmenn-
ast skáksamband og bezt skipu-
lagt. Danska skákbJaðið er mál-
gagn skáksambandsins og er á-
skriftagjald þess innifalið í fé-
lagsgjöldum manna. til taflfé-
laga þeirra, sem þeir eru í.
Blaðið kemur afarlegiulega út.
I mörg ár hefur það komið
heim til hvers einasta félaga
á fyrsta eða öðrum degi hvers
mánaðar.
Hér kemur ein falleg skák
14. mai. Man að ég fór austur
í Mýrdal 12. maí og kom aftur
síðasta sumardag. -— Þegar við
vorum á Mýrunum fengum við
al'lt brauð úr Reykjavík með
flóabátnum á hálfsmánaðar
fresti. Við fórum landveg heim'
á afsláttarhestum er við keypt-
um, fórum þá Svínaskarð og
niður í Mósfellssveit. I annað
skipti keyptum við kiot til vetr
arins, það var á Reyðarfirði,
ég fékk þar sauðarskrokk er
vigtaði 60 pund, og við keypt-
um lærin af öðrum skrokk er
vóg 80 pund. Þá kostaði pund-
ið 23 aura en 26 í lærunum.
Sumarið 1909 lukum við veg-
inum að Lagarfljóti og fórum
þaðan um miðjan öktóber. _Við
vorum ■ 1S klst. yfir Fagradal
(það er um 35 km, vegalengd)
með tóma vagnana, svo„yar
ófærðin mikil, en bæncfur ráku
sláturfé í slóðina.
LeiMélag — Sönígfélag
— ÁífabremTiiir.
Talið berst aftur að Eyrar-
bakka fortíðarinnar.
— Það var bæði söngfélag
Framald há 7. síðu.
úr mótinu, henni er rænt fra :
danska skákblaðinu með skýi-
ingum Júlíusar Nielsen:
Harald Enevoldsen, Paul Hago'
Tefld 8. apríl 1950.
1. d2—d4 Rgg—f6
2. c2—c4 g7—g6
3. í2—f3 Bf8—g7
Euwe mælir með 3.—d5, en
ekki eru allir sammála um það.
4. e2—e4 d7—d6
5. Rbl—c3 0—0
6. Bcl—eS e7—
7. Bfl—d3
Þessi leikur er vafasamur; £
fyrsta lagi veikir hann valdið
á d4, og í öðru lagi gerir haun
svörtum kleift að leika Rc6 £
stað Rbd7. Af þessu kynni sú
ályktun að liggja nærri að 7. d5
værj betri leikur, én sá leikul*'
gefur báðum. færi.
Liklega er 7. Rge2 bezti leik-
urinn.
7...... Rb8—c®
8. Rgl—e2 RÍ6—g4!
Svaftur er ekki seinn á sér
að nota sér að Bd3 stendur
ekki sérlega vel. Við 9.. fxR
er svarið exd4.
9. Be3—gl e5xd4i
10. Rc3—d5
Rb5 svarar svartur með Re3
og er þá augljóst að erfiðleik-
arnir erú hvíts megin.
10. .... Rg4—c5
11. f'3—f4
Þessi leikur er tvíeggjaður,
en ekki er maigt góðra. leikja.
T. d. 11. Rxd4 RxR 12. BxR
Rxf3f eða 11. Dd2 RxBf 12.
DxR Re5 og svartur stendur
betur.
11. .... Re5xd3f"
12. DdlxdS 17—f5-
13. 0—0—0 f5xeÆ
14. Dd3xe4 Bc8—g4!
Hindrar Rxdá og ógnar Hfe8.
15. iídl—d2 Dd8—M!
Ógnar aftur He8 og Hka Delf.
16. g2—g3 Dh4—h5
Hótar Bf3.
17. h2—h3
Hvítur á enga góða leiki, t.
d. 17. Rxd4 Hae8 18 Dd3 Helf,
og vinnur.
17.... Bg4—f3
18. De4—e6t Kg8—h8
19. Hhl—h2
Við 19. g4 er svarið Dh4.
19. Ha8—«8
20. De6—d7 d4—d3!
En ekki strax 20. — BxR
vegna 21, g4. Nú er ekki, unnt
að leika 21. Rc3 vegna Helf,
né Hxd3 vegna HxR.
21. go—g4 He8xe2f,
Ógnar Helf og mát í næstai
leik.
22. Hd2xd3 Dh5—h4£
Hvítur gafst upp.
Svartur hefur teflt þessai
skák Ijómandj vel.
PWCB-tT®T«
Athugið vmnmgaski’á happdrættis