Þjóðviljinn - 07.09.1950, Qupperneq 5

Fimintudagur 7. sept. 1950.
ÞJÖÐVILJINN
9
Síldveiðar eru hrífandi þegar
vel gengur og hvergi njóta dug-
legir sjómenn sin betur en við
slíkan veiðiskap. Þó reynir
fyrst á þolrifin þegar fimm
aflaleysissumur koma í röð og
sjómenn bera ekki annað úr
býtum en kauptrygginguna —
sem síðar verður að vikið.
Þetta sumar, eða það sem af
er slær þó öll önnur met. Kaup-
tryggingin er nær sú sama og
undanfarin ár en allir vita hvað
það kostar að borða á Islandi
nú til dags, sérílagi til sjós
þar sem víðast hvar er lítið
sem ekkert bakað um borð, en
kaffi og brauð einatt mikið
notað. — Kaffið hitar þeim
hinum mörgu sem enn verða
að mestu að vera án vinnufata
og vetlinga. Þegar aðstæður
síldveiðisjómanna eru athugað-
ar gaumgæfilega, og varla aðrir
geta sett sig inn í en þeir sem
reynt hafa, er ekki að undra
þó margir þemra séu orðnir
langþreyttir og a.m.k. fjöl-
skyldumenn uggandi um sinn
hag.
Vegna þeirra f jölmörgu sem
enga hugmynd hafa um erfið-
leika þeirra sem nú stunda
síldveiðar og síldarútgerð verða
héh raktir lítillega og má sjálf-
sagt segja sundurlausir þankar,
mánns sem um þó nokkurt ára-
bil hefur aflað sér reynslu af
hvorutveggja:
Allir á síld.
Sem eðlilegt var hugðu flestir
koma skipum sínum til síld-
veiða í sumar. Gengisfellingin
hafði gert annan veiðiskap
næstum ómögulegan vegna auk
ins kostnaðar og raunverulega
lækkaðs fiskverðs. Þrátt fyrir
ÍLDARLEYSIS-ÞANKAR
slæma raun undanfarin ár var
síldveiðin þó það eina sem
nokkurt vit var að stunda.
Um 220 skip fara á síld-
veiðar sumarið 1950, velflest
ágætlega útbúin og með góðar
skipshafnir, fullar áhuga og
góðri trú á veiðmni. Um miðj-
an ágúst eru hinsvegar stað-
reyndirnar þær að 65 skip hafa
fengið yfir 1000 mál og tunnur,
að útgerðarmenn geta ekki
greitt skipshöfnum sínum kaup,
að margir hverjir eiga í stór-
kostlegum vandræðum með að
fá olíu og kost (þrátt fyrir lög
uð að kostur íalli undir sjó-
veð) og þannig mætti lengi
telja. Síldveiðisjómenn eru á-
reiðanlega ekki síður bókhneigð
ir en aðrir landar enda lestur
næstum það eina aem hægt er
að stytta sér stundir við þegar
legið er dögum saman í land-
vari vegna illviðra. Að fá sér
slag er ekki að tala um, spil
fást hvergi, frekar en vinnu-
vetltingar. En nú hafa iðulega
ekki verið nokkur tök á að
endurnýja lestrarsafnið þá kom
ið er í höfn, því buddan var
tóm.
legum klefum, kaffi, mjólk og > þingi hafði þá sett lög um
Landlefnr.
Það sem af er þessu sumri
hefur engin síld veiðst á vestur
svæðinu og því sárasjaldan að
íslenzk veiðiskip hafi gist Siglu-
fjörð. Augasteinn flestra síld-
veiðimanna er Sjómanna- og
gestaheimili Siglufjarðar. Þar
getum við fengið bað í þrif-
/!•
mu
1 sambandi við fréttir í blöð-
unum um að rænt hefði verið
öllu og spillt úr skipbrots-
mannaskýli Slysavarnafélagsins
að Þönglabakka í Þorgeirsfirði
vill Slysavarnafélagið taka það
fram að frásagnir blaðanna
um þetta hafa ekki verið alveg
réttar. Þannig er ekki sjáan-
legt að tilraun hafi verið gerð
til að ræna skýlið að öðru
leyti en því, að einhverjir ferða
langar sem í skýlið hafa komið,
hafa gert sig óþarflega heima-
komna og tekið traustataki
vistir, sem eingöngu eru ætl-
^ðar fólki í neyðartilfellum
og þá sérstaklega niðursuðu-
vörur og spillt ýmsum áhöld-
um eða glatað. Af hinum fjöl-
mörgu skýlum Slysavarnafélags
ins víðsvegar á landinu, hefur
það aðeins komið fyrir í tveim-
ur þeirra, í Hornvík og Þöngla-
bakkaskýlinu að gesti hefur
skort þær umgengnisvenjur er
siðuðu fólki sæmir á slíkum
stöðum, og verður aldrei of
vel brýnt fyrir fólki, hvaða
örlagaríkar afleiðingar það get-
ur haft, ef skýlin eru eydd að
vistum, sem þar eiga að vera
til taks • fyrir skipbrotsmenn
og aðra, sem þangað þurfa að
leita í neyðartilfellum. Get-
ur svo farið, að þeir sem þetta
geri hafi líf annarra á sam-
vizkunni, og getur Slysavarna-
félagið því ekki annað en lát-
ið taka hart á slíkum yfir-
troðslum, sem flokka verður
með hinum verstu afbroturn.
Við upptalningu og athugun
sem látin var fara fram
í Þönglabakkaskýlinu, eftir
strand rússneska skipsins, þá
kom í ljós, þótt þarna hefði
ýmislegu verið spillt, að næg-
ar vistir voru eftir til að
hlynna að skipbrotsmönnum
um skemmri tíma. Þar var bæði
nóg kaffi og kex, olíueldavél
og nægilegt eldsneyti, einnig
ábreiður og sjúkrakassi og eld-
unaráhöld. En niðursuðuvörur
og mataráhöld höfðu verið tek-
in.
Slysavarnafélagið hefur beð
ið sýslumanninn í Þingeyjar-
sýslum, Júlíus Havsteen, sem
einnig er stjórnarfulltrúi norð
lendinga í stjórn Slysavarnafé-
lags Islands að láta rannsaka
hverjir hafi verið þarna að
veíki.
ágætis brauð við sanngjörnu
verði og setið við lestur blaða
og bóka í salarkynnum þar sem
varla heyrist stuna né hósti.
En þar með er líka draumur-
inn búinn. Hvergi annarsstaðar
á höfnum við síldveiðisvæðið
er samastaður fyrir sjómenn
né heldur sambærilegt fyrir
skip að ieita hafnar sem ein-
hvers þurfa með svo sem véla-
og mótorviðgerða o.fl.
Tökum Raufarhöfn sem
dæmi. Þangað hafa komið
undanfarin sumur og þó sér-
staklega í sumar fjölda mörg
skip á ekki stærri höfn. Kaup-
félag Norður-Þingeyinga rekur
þar „bar“ yfir veiðitímann.
Oftast fæst þar mjólk eða kaffi
og brauð. Snemma á sumrinu
fórum við á „barinn“ þrir
kunningjar og báðum um tvö
glös af mjólk og þrjár kökur
á mann, sem kostaði samtals
krónur 31,50. Svo dýr væri
Hafliði allur, eins og þar stend-
ur. Þó hefur K.N.Þ. tekið upp
þann hátt sem viðgengst á
greiðasölustöðum sænsku sam-
vinnufélaganna að láta gestina
„servera“ sig sjálfa en því mið-
ur virðist mér ekkert annað
sótt þangað, til fyrirmyndar.
Verksmiðjan á Raufarhöfn
hefur tekið af verziununum það
ómak að liggja með ýmsa hluti
og áhöld sem skipin þurfa með,
þó mikið vanti á að sá lager
sé fullnægjandi. Einnig rekur
hún járnsmíðaverkstæði með
hæfileikamönnum sem verða að
gera sér að góðu að ganga
fyrir bakara og spyrja leyfis
og þiggja ráðleggingar um
hvort megi og hvernig eigi að
bræða í legu fyrir viðkomandi
skip!
Flestir yfirmenn ísl. skipa
láta sér annt um útlit þeirra
og hirðu. Hásetar telja það til
skylduverka og leggja margir
hverjir metnað sinn i að þrífa
skipin sem bezt. En þótt verk-
smiðjan á Raufarhöfn hafi, ein
rikisverksmiðja, borið sig fjár-
hagslega undanfarin ár, þá
blasir hún við þessum sömu
mönnum sem fyrirmynd sóða-
skapar og vanhirðu og liefur
meir að segja tekizt á furðu-
legan hátt að smita ótrúlega
marga þorpsbúa. Þetta er þeim
mun leiðinlegra sem til Raufar-
hafnar koma áriega fjölmargir
erlendir sjómenn bæði á veiði-
og flutningaskipum. Hrepps-
nefnd Raufarhafnar heíur
þarna ærið verlréfni og verður
að hefja það starf sitt með því
að ýta hressilega við S.R.
skuídaskil vélbátaeigenda og
með þeim voru hverskonar að-
farir bannaðar þar til skulda-
skiptin væru um garð gengin.
Sjómenn fengu því ekki dóm
fyrir kröfum sínum og við svo
búið stendur enn, því lög þessi
hafa ekki enn verið fram-
kvæmd að því er skuldaskilin
snerti. Kauptryggingin sem á
sínum tíma var samningsatriði
sjómanna og útgerðarmanna
svo og sjóveðréttur er því, eins
og sakir standa, dauður bók-
stafur og sjómönnum því lítils
v-irði. Hinsvegar hljóta allir að
sjá að örugg greiðsla á kaupi
er fyrsta skilyrði þess að góð-
ar skipshafnir fáist og því allra
hagur. En þar sem jafnalvar-
legur misbrestur hefur orðið á
kaupgréiðslu undanfarin ár og
raun ber vitni, ennfremur þar
sem allmargar grunnkaups-
hækkanir hafa átt sér stað,
verður að gera ráð fýrir að
þetta atriði kjarasamningsins
verði tekið til endurskoðunar
fyrir r.æstu vertíð.
En hvei'nig á svo að fram-
kvæma hin væntanlegu skulda-
skil? Hvernig á að koma út-
gerðinni á fjárhagslega traust-
an grundvöll ? Dagblaðið
,,Vísir“ svarar þessu að .nokkru
leyti þ. 17. ágúst í leiðara sín-
um, þannig:
„Fari enn sem fyrr, að síld-
veiðarnar bregðist, verður það
þungt áfall fyrir íslenzkt at-
vinnulíf. Efnahagur ílestra út-
vegsmanna er svo bágborinn,
að þeir mega ekki við veruleg-
um töpum, og líklegt er, að
margir þeirra geti ekki haldið
skipum sínum, jafnvel þótt lán-
stofnanir þjóðarinnar sýni þeim
fyllsta umburðarlyndi."
Þannig telur málgagn heild-
salastéttarinnar bezt farið með
þá menn sem margir hverjir,
hafa á undanförnum árum rúið
sig að skinni til að afla hins
dýrmæta gjaldeyris og standa
nú eftir á brókinni.
En litum á næstu siðu Vísis
þar er skelegg og stórorð grein
eftir Finnboga í Gerðum sem
þar hellir sér yfir framkomu
bankanna og Fjárhagsráðs í
garð útflutningsframleiðslunn-
ar. Dr. Oddur Guðjónsson svar
ar skrifum Finnboga þann 23.
ág. í Morgunblaðinu og er því
ólíklegt að blaðaskrifum þess-
um sé lokið. Mér er þó nær að
halda að skrif Finnboga hnigi
i svipaða átt og ræður þeirra.
Elíasar Þorsteinssonar, Bjöms
Halldórssonar, Jóns Gíslasonar,
Óskars Jónssonar og sjálfs
Óskars Halldórssonar á auka-
fundi Sölumiðst. Hraðfrystihús-
anna á s.l. vori, og var ðmót*
mælt af þeim Eggerti frá
Nautabúi, Ingólfi Flygenring og
FramhaJd & 6. siSu
kattlagnmg laldsins
Hvað er fiamandan?
Hér fer á eftir sá hluti af hækkunartillögum bæjarstjórnar-
íhaldsins sem ekki var birtur í blaðinu í gær:
C. Vélar.
1. Úr 46 aurum á kwst. upp í 68 aura, hækkun 22 aurar eða
47,8%. Minnsta árgjald breytist þannig 55 til 93 kr. á hvert
uppsett kw. verði 80 til 135 kr. Fyrra hækkar um 25 kr.
eða 45,3%, síðara eins og A1 o.fl.
2. Fastagjald.
Árskw.gjaldið hækkar þannig:
148 kr. breytast í 200 hækkar um 52 kr. eða 35%
120 kr. breytast í 160 hækkar um 40 kr. eða 33,3%
93 kr. breytast í 120 hækkar um 27 kr. eða 29,0%
Aflmörkin í kw. breytast í:
25 kw. á 1. og 2. stigi í 50 kw. á hvoru um sig.
Hækkunin í aflgjaldi á fyrstu 25 kw. verður eins og að oían
greinir 35% en veröur breytileg í því og t d.
á fyrstu 50 kw. 49,2%
á fyrstu 100 kw. 41,4%
Nctkunargjaldið breytist þannig:
í stað eftirfarandi töflu:
Fyrstu
Næstu
Næstu
Næstu
100.000 kwst. ársnotkun á 6,5 aura hver kwst.
100.000 kwst. ársnotkun á 6,0 aura hver kwst.
200.000 kwst. ársnotkun á 5,5 aura hver kvvst.
200.000 kwst. ársnotkun á 5,0 aura hver kwst.
600.000 kwst. ársnctkun á 4,6 aura hver kwst.
komi:
Fyrstu 200.000 kwst. ársnotkun á 9 aúra liver kwst.
Umfram 200.000 kwst. ársnotkun á 7 aura hver kwst.
Fyrstu 100.000 kwst. hækka um 2,5 eyri á hverja kwst.
eða 38,3%. Síðan verður hækkunin breytileg.
Fyrstu 200.000 kwst. hækka um 44%
Fyrstu 600.00 kwst. hækka um 37,2%
3. Úr 446 kr. árskw. upp í 680 kr. eða 48% og 23 aurar á
í upphafi þcssarar greinar kwst. upp í 34 aura eða um 47,8%.
var getið um kauptryggingu , 4. Úr 93 aurum á kw.st. upp i 135 eins og Al, og úr 23 aurum
skipshafna. Eftir þvi sem næst I á kwst. upp í 34 eins og A3.
verður komizt munu margar’ Afsláttarstiginn breytist úr 23 aurum, 18 aurum og 13 aurum
skipshafnir enn eiga ógreitt
kaup frá síldarvertíð 1949. A1
í: 34 aura, 27 aura og 20 aura.
Framhald á 7. eiðu.