Þjóðviljinn - 24.02.1951, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 24.02.1951, Blaðsíða 5
Laugardagur 24. febrúar 1951. ÞJÓÐVILJINN 5 Fyrstu samtök verksmiðjufólks Þegsir kaupið var 75 króniir á mánuði og vmiiutími eltir geðþótta atvinnurekenda Viðtal við Marqrétu Árnadóttur Þjóðviljinn snéri sér til frú Margrétar Árnadóttur í tilefni af grein hennar í Þjóðviljanum í gær með því líka að einhver hafði upplýst að hún mundi vera ein þeirra kvenna er fyrst hófu merki stéttarsamtaka verk smiðjufólks hér í bænum. —- Við snúum okkur strax að efninu og óskum að fá að heyra eitt- hvað um þátt hennar að þessum merkisviðburði. „Minn þáttur“, segir frú Mar- grét, „er naumast umtalsverð- ur, en ég vann sem ung stúlka veturinn 1934 í verksmiöju hér í bænum. Þá voru kjörin, eins og- ág hef áður skýrt frá hér í blaðinu, mjög bágborin, Kaupið 75—125 krónur á mánuði, vinnú dagur átti að heita 9 siundir, en þetta ákvæði mátti frekar heita undantekning en regla því atvinnurekendur virtu þaö oft lítils í skjóli samtakaleysis okk- ar. Yfirvinna var oft greidd mjög af handahófi eða ekki og annað eftir því“. Sennilega hefur fólkið verið farið að þreytast á svona með- ferð? „Auðv'tað var fólkið óánægt en samtakaleysið og óttinn við atvinnuleysið hamlaði því að hafizt væri handa. — Jafnvel atvinnurekendur neituðu þvi ekki að kjörin væru með öllu ónóg til að lifa af þeim, en til- svör þeirra ef um þetta var rætt, voru almennt þau, að laun okkar bæri frekar að skoða sem vasapenininga okkar heldur en venjulegt kaup þar eð við værum enn á vegum foreldr- anna o. s. frv.“ Viltu segja okkur hvað þér er minnisstæðast frá þessum tíma? „Það mun þá vera einna helzt fyrsta verkfallið okkar í Kex- verksmiöjunni Frón. -— Yfir- maður okkar var sem sé einnig bakarameistari og bjó daglega í hendur okkar deig til að vinna úr; hann gerði það oft svo rif- lega, að við urðum að vinna talsvert fram yfir umtalaðan vinnudag til að ljúka við það og bjarga því frá eyðileggingu. Einn dag þegar svona stóð á og fyrirsjáanlegt var að við mundum ekki ljúika hinu úthlut- aða verkefni fyrr en seint á kvöldi, hversu vel sem við ynn- um, þá tókum við okkur saman úm að hætta vinnu allar á rétt- um tíma þ. e. kl. 6 á mínútunni og láta skeika að sköpuðu með deigið sem eftir yrði. Næsta dag mættum við all- ar í vinnu. — Þegar við höfð um unnið um hálfa klst. voru vélarnar skyndilega stöðvað- ar og við kallaðar saman í hóp. Þóttumst við þá vita hvað á seyði væri. Síðan er- um við spurðar um hver okk ar hafi staðið fyrir vinnu- hættum kvöldið áður. Er ekki að orðlengja það, að við geng 'umst allar sem ein við til- tækinu kvöldinu áður. Við þessa félagslegu játningu okkar frammi fyrir atvinnu- rekandanum þjöppuðumst við ósjálfrátt hver að annarri eins og í leit að eina athvarf- inu sem vinnandi menn eiga, þegar ráðizt er á lífsrétt þeirra: styrksins hvers frá öðrum. — Atvinnurekandinn sá hvað gerzt hafði. Það var ekki í svipinn hægt að refsa neinni sérstakri með útskúf- un af vinnustað hinum til viðvörunar og auðmýkingar. Vinnan hófst og vinnudagur var haldinn. Nokkru síðar um vorið var stofnað stéttarfélag verksmiðju- fólks á þessum vinnustað. En þá var atvinnurekandanum nóg boðið. Hans fyrsta ráðstöfun var að reka af vinnustaðnum þær stúlkur sem kosnar höfðu verið í stjórn félagsins. Ég var ■z EY KJ AVÍK tl, ÞÆTTI a Kynmisför íslenzkra lítvegsmanna til Noregs Á tveimur undanförnum fiski þingum hefur verið um það rætt, að æskilegt væri, að Fiski- félagið beitti sér fyrir kynnis- för íslenzkra útvegsmanna eða annarra þeirra er við sjávarút- veg fást til einhverra af ná- grannalöndunum. Nú hefur verið ákveðið að láta verða af þessu og hefur Noregur orðið fyrir valinu enda ýmislegt talio líkt um fiskveiðar þar og hór. Snemma í þessum mánuði var ákveðið að gefa mönnum kost á slikri férð og veitir Fiskifé- lagið nokkurn styrk til ferðar- innar en þátttakendur eru til- nefndir af fjórðungssambönd- um og deildum félagsins. Fararstjóri er Arnór Guð- mundsson skrifstofustjóri Fiski félagsins, en aðrir þátttakendur eru Árni Vilhjálmsson Seyðis- firði, Einar Guðfinnsson, Bol- ungavík, Gísli Magnússon Vest- mannaeyjum, Karvel Ögmunds- son, Ytri-Njarðvík og Ölafur Elísson, Hafnarfirði. Auk þess voru tveir menn ráðnir til far- arinnar, en forfölluðust báðir á síðustu stundu. Voru það þeir Viglundur Jónsson frá Ölafsvík og Helgi Pálsson frá Akureyri. Hugmyndin með för þessari er að kynnast nokkuð sjávarút- vegi Norðmanna eftir því, sem föng eru á á. skömmum tímá, en ferðalagið mun væntanlega taka þrjár vikur. Við undirbúning ferðarinnar hefur verið haft samráð við norsku fiskimálastjórnina og Framhald á 7. síðu. ein þeirra er fyrir þeim heiðri varð“. Og hversu reiddi svo af þessu fyrsta félagi verksmiðjufólks ? „Að vísu varð það skammlíft, en með þessari tilraun var vak- in hreyfing, sem ekki tókst að murka lífið úr. Björn Bjarnason og fleiri ágætismenn voru þegar farnir að leita fyrir sér um myndun samtaka meðal verk- smiðjufólks. Allt næsta sumar var unnið kappsamlega að Undir búningi og Iðja, félag verk- smiðjufólks, var stofnað þá um haustið að mig minnir. Tel ég að með starfi Iðju hafi litla verksmiðjufélagsins okkar stúlknanna í Frón verið vel hefnt og mikil blessan af hlotizt fyrir stétt verksmiðju- fólks í heild. Hvernig mundi hann sfanda sig frammi fyrir afvinnu- rekendum? Á fundi Iðju, félags verk- smiðjufólks, í fyrrakvöld mættu frambjóðendur B-listans í fylgd með atvinnurekandanum og kexverksmiðjuforstjóranum Sæ- mundi Ólafssyni, manninum sem frægur varð fyrir það 1944 að krefjast þess opinberiega að Iðja yrði lögð niður á meðan hún stóð í sigursælli- kaupgjalds baráttu. Frammi fyrir Iðjufé- lögum, sem þekkja af margra ára reynslu Björn Bjarnason og starfsfélaga hans í stjórn Iðju, reyndu B-listamenn að afla sér skrautfjaðra méð því að lýsa sig algerlega sammála gjörðum félagsstjórnar á liðn- um árum og tillögum hennar varðandi verkefni sem framund an eru. Enginn þeirra treystist til að vega að félagsstjórn á málefnalegum grundveili i á- heyrn fundarins. Formannsefni B-listamanha, Axel Norðfjörð, sá sér meira að segja þann kost vænstan að fara lofsam- . ». i. f J i i i Í.LM legum orðum um starf Björns Bjarnasonar fyrr og síðar í þágu félagsins. — En þessum heiðursmanni láðist hins vegar að geta þess, að á sama tima var komið á pósthúsið bréf, sem hann hafði á öðrum fundi látið leiðast til að setja nafn sitt undir, bréf, sem er einkum ætl- að þeim sem minnst vita um fortíð Iðju og baráttuna á und- anförnum árum, fullt af at- vinnurekendaáróðri og svívirð- ingum í garð Bjöms Bjarnason- ar og annarra reyndustu og beztu forystumanna félagsins. Iðjufélagar. Hversu lýst ykk- ur persónuleiki sá, er höfund- ar gengisiækkunar og dýrtíðar hafa hugsað sér að setja í sæti Björns Bjarnasonar í stéttar- félagi okkar á tímum harðn- andi átaka við atvinnurekend- ur? — Hvemig mundi svona maðúr síanda sig frammi fyrir atvinnurekendum þegar í harð- bakka slær? Iðjufélagi. VisfheimiliS 7 Arnarhoifi 17'yrir undanförnum tveim * bæjarstjórnarfundum hef- ur legið svokallað nefndarálit sparnaðarnefndar. I nefndinni voru Jónas Thoroddsen, Sigurð- ur Á. Björnsson, Kristín Ólafs- dóttir læknir, Hulda Á. Stefáns- dóttir og Katrín Thoroddsen læknir, og áttu þau að gera til- lögur um sparnað við vistheim- ili Re-ykjavíkurbæjar. Þetta nefndarálit gefur góða hug- mynd um hina „gætnu fjár- málastjórn“ íhaldsins, eins og hún birtist í framkvæmdinni. í auglýsingapésum íhaldsins, fyr- ir kosningar er nokkuð annar bragur á henni. ★ ★ ★ innihlutaflokkarnir tóku nefndarálit þetta til um- ræðu og voru fluttar margar tillögur um rannsókn og endur- bætur, en íhaldsmeirihlutinn var skoðanalaus í málinu og greiddi ekki atkvæði, sva, tillög- urnar fengu ekki nægan stuðn- ing. Þegar deilt var á meiri- hlutann fyrir þessa ábyrgðar- lausu afstöðu þóttist borgar- stjórinn standa með pálmann í höndunum, með því að bæjar- stjórnarmeirihlutinn hefði átt tillöguna um þessa nefndarskip- un á sinni tíð. (Þess þarf raun- ar ekki að geta, að skipan nefnd arinnar var knúin fram með gagnrýni sósíalistanna á stjórn íhaldsins á þessum málum.) Skipun nefndarinnar virtist borgarstjóranum aðalatriðið. Það er vitanlega þarft verk, en höfuðatriðið var ])ó niðurstaðan af starfi nefndarinnar, en ekki skipan hennar. Þegar nefndar- áíitið lá nú fyrir vildi borgar- stjóri ekkert um það tala og bar því við að bæjarráð hefði enga afstöðu tekið — nefndar- álitið var þó orðið nærri tveggja mánaða gamalt! A/f eðal þeirra vistheimila bæjarins sem nefndin skoðaði, var Arnarholt. Þar ikom í ljós að þvottur heimilis- ins er þveginn í Reykjavík og kostaði það á árinu 1949 kr. 43.583,78. Sú upphæð hefur ekki verið lægri á árinu 1950. Þess má geta að allar vélar til þvotta eru fyrir hendi í Arnar- holti, en þurrkarinn í einhverju ólagi, „smávegis framkvæmdar- atriði“ eins og segir í nefndar- álitinu. Þetta kostar bæinn ár- lega um 40 þús. kr. Hælið rekur smábú og ræktar nægilegar kartöflur fyrir heimilið, en fæðir hælið ekki til fulls að mjólk og rjóma. Þá komst nefndin að þeirri niðurstöðu, að sérstakur bílstjóri fyrir hælið (eins og nú er) væri óþarfi, og munu fleiri vera á sömu skoðun. Sam- tals mun það nema nálægt 100 þús. kr. sem farið hefur í súginn árlega undanfarið. Þetta er eitt dærni um hina „gætnu fjár- málastjórn" Ihaldsins. ★ ★ ★ 17 n það er líka önnum hlið " á rekstri Arnarholtshæl- isins: sú sem að sjúklingunum snýr. Katrin Thoroddsen læknir lét það fvlgja undirskrift sinni undir nefndarálitið ,að hún teldi hælið „hvorki samræmast kröf- um mannúð né heilsufræði“. Þessi óhugnanlegi dómur vfir einu vistheimili Reykjavíkurbæj ar hafði ekki meiri áhrif á bæj arstjórnarmeirihlutann en það, að læknirinn í hópnum sagðist ekki vera viss um að neinna ímbóta væri þörf, hafði sýnilega haft lítinn áhuga fyrir málinu þrátt fyrir yfirlýsingu Katrínar Thoroddsen. Hann treystist þó ekki til að vera á móti því að leita umsagnar sérfræðinga um stofnunina og því fékkst eftir- farandi tillaga frá undirritaðri samþykkt með samhljóða at- kvæðum: „Bæjarstjórnin samþykkir að leita álits Jóns Sigurðssolnar borgarlæknis, hælislæknisins í Arnarholti Arna Péturssonar og Kristjáns Þorvarðssonar tauga- læknis um nauðsynlegar um- bætur í ArnarhoIti.“ ★ ★ ★ f Arnarholti eru 47 vist- menn, þar af er um helm- ingur geðbilaðir. Síðan finnast þar fávitar, örvitar, elliglaptir, mál- og heyruarlausir, of- drykkjumenn, einn flogaveikur, einn Parkinsons-sjúkur og einn, brjóstþungur. Frá leikmanns- sjónarmiði er ægilegt að hafa á sama heimilinu andlega heil- brigða eða veiklaða og geð- bilað. Arnarholtið komst upp- haflega í eign bæjarins sem fylgifé með Korpúlfsstaðabúinu sem bærinn var Iátinn kaupa í sinni tíð. Húsakynni henta því afarilla fyrir þennan rekstur, þrátt fyrir kosnaðarsamar lag- færingar, eins og mýmörg dæmi eru um úr bæjarrekstrinum. Síðast en ekki sízt er í Arnar- holti aðeias eim hjúkrunarkona, sem að öllum líkindum er ætlað að vera „á vakt“ allan sólar- hringinn! Símasambandslaust er við Arnarholt að næturlagi, og telur læknir hælisins ástæðu- laust að biða eftir því að eitt- hvað komi fyrir í Arnarholti og álííur því rétt að ráða bót á þessu strax. ★ ★ ★ A rnarholt er umkomuleys- ingjahæli Reykjavíkur- bæjar, upphaflega hugsað sem dvalarstaður fyrir alnbogabcrn bæjarfélagsins. Læknir getur lýst því ýfir að hælið svari ekki kröfum mannúðar og heilsu- verndar, án þess að ráðamenn stofnunarinnar blaikti auga þess' vegna svo mánuðum skiptir. Það sér á að í Arnarholti eru alnbogabörnin. Nanna Ólafsdóttir.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.