Þjóðviljinn - 21.06.1951, Blaðsíða 3

ð
Fimmtudagur 21. júní 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (3.
Úr heimi sósíalismcms
GATA I TBILISI
þENNAN TlMA sem við
dvöldum í Moskvu sáum við
stofnanir af ýmsu tagi, skóla,
verksmiðjur, söfn, leikhús. Við
sigldum heilan dag eftir
Moskvaskurðinum í yndislegu
veðri, en þetta mikla mannvirki
tengir Moskvu við fimm höf
eftir að Don-Volguskurðurinn
er fullgerður, Svartahaf, Asovs-
hafið, Kaspíuhafið, Eystrasalt
og Norðuríshafið.
£IN AF þeim verksmiðjum
sem við heimsóttum heitir
„Kalibr“ og liggur í úthverfi
Moskvu og eru þar framleidd
allskonar mælingartæki. Kring-
um verksmiðjuna var garður
með fallegum trjám, blómbeð-
um, gosbrunnum og bekkjum
til að hvíla sig. Þarna voru
einnig stórir grasfletir fyrir
allskonar íþróttir. Við vorum
þarna mikinn hluta dags og fór-
um um allt. Eitthvað 40% af
starfsfólkinu eru konur og mat-
stofa, barnaheimili og vöggu-
stofa í sambandi við verksmiðj-
una, sömuleiðis bókasafn, tann-
lækningastofa og nokkurskonar
hressingarhæli fyrir verkafólk,
sem er hálflasið eða ,,slen“ í
eins og við köllum það, en get-
ur þó stundað vinnu nokkra
tima á dag. Þetta fólk er látið
vera þarna mánuð í einu, það
fer ekki heim til sín en sefur og
borðar á hressingarheimilinu,
fær nudd og ljósböð og það
mataræði sem hentar bezt.
Verkalýðsfélögin greiða kostnað
inn, en til þeirra borgar verka-
maðurinn 1% af launum sínum.
Þessi verksmiðja á einnig
stórt hressingarhæli við Svarta
hafið og hvíldarheimili á Krím,
þar sem verkamennirnir dvelja
í mánaðarorlofi einu sinni á
ári.
yiÐ HEYRÐUM margt um
þessa verksmiðju, t.d. að hún
hafði framkvæmt 5 ára áætlun-
ina ári á undan áætlun og að
sumir verkamenn hefðu fengið
þrisvar Stalínverðlaunin, þar af
voru 3 konur. Við komum í
einn stað í verksmiðjunni þar
sem var verið að slípa gler og
unnu þar 4 stúlkur. Okkur var
sagt að fyrir ári síðan hefði
' þurft 12 menn við að vinna
þetta verk, en ein konaiv fann
upp _ aðferð eða réttara sagt
nýja vél sem sparaði átta
manna vinnukraft. I ríki sósíal-
ismans eru vélarnar þjónar
mannsins og enginn þarf að
vera hræddur um að hann missi
atvinnu og öryggi, þótt nýjar
vólar séu látnar vinna störfin.
yiNNUTÍMINN er 8 stundir
en 6 tímar fyrir unglinga. Kon-
ur hafa sömu laun og 77 daga
frí með fullum launum þegar
þær eiga von á barni. Þær geta
haft börnin 10 klukkustundir á
dag í vöggustofunum og þarna-.
heimilunum, geta borðað í mat-
stofu verksmiðjunnar fyrir
mjög lágt verð og eiga rétt til
að fá úr þar til mynduðum
sjóði, nokkra peningaupphæð
til mjófkur- og fatakaupa þeg-
ar þær liggja á sæng. Eftirlaun
fá þær fimmtugar, ef þær hafa
unnið samfleytt 20 ár i verk-
smiðju, annars eru eftirlaun um
öll Sovétríkin miðuð við 55 ára
aldur á ltonum og 60 ára aldur
á karlmönnum. Allir fá eftir-
laun hvort sem þeir halda á-
fram að vinna eða ekki, en eft-
irlaun eru meðallaun af tekjum
viðkomanda. Eins og kunnugt
er er öllum í Sovétríkjunum
Seinni grein
tryggður rétturinn til vinnu og
náttúrlega gildir það eins fyr-
ir fólk sem er komið yfir fimmt
ugt eða sextugt, þessvegna er
ekkert eðlilegra en að fólk
haldi áfram að vinna þótt það
sé komið yfir þennan aldur og
þá hefur það tvöföld laun og
getur því átt góða og áhyggju-
lausa. daga í ellinni. Öll læknis-
hjálp er ókeypis í Sovétríkjun-
um, þar í innifalið tannlækning
ar, nudd og ljóslækningar.
JJVAR SEM við fórum um
þessa verksmiðju vakti það eft-
irtekt að alstaðar var blómum
og grænum plöntum komið fyr-
ir og gerði það allt umhverfið
eitthvað svo hlýtt og vinalegt.
Við sáum bókasafn verksmiðj-
unnar og voru þar ýmsar bæk-
ur eftir Norðurlandahöfunda, t.
d. Néxö og Ibsen, og mikið af
enskum bókmenntum. Hvergi í
Iláskólinn í Tbilisi og tveir
kvenstúdentar
heiminum er eins mikið af bóka-
söfnum og bókabúðum eins og
í Sovétríkjunum. Fólk er alls-
staðar með bækur og allstaðar
lesandi. í strætisvögnum, á
békkjum í görðum borgarinnar
og í heðanjarðarbrautinni. En
mest var ég hissa þegar gamlar
konur stóðu í hinum svimandi
háu rafmagnströppum sem
flytja fólk upp og niður til
hinna ýmsu stöðva í neðanjarð-
arbrautinni með bók í hendi og
niðursokknar í lestur. Eg hélt
mér dauðahaldi í handriðið og
var þeirri st.und fegnust þegar
ég var komin niður.
Grúsía.’Land suðursins
JJEIMUR sósíalismans er
stór. Það tekur ^jálfa sólina 10
klukkustundir að ganga yfir
Sovétríkin frá austri til vesturs
og fjarlægðirnar virðast óend-
anlegar.
fYRSTU DAGANA sem við
vorum í Moskvu var okkur til-
kynnt að við ættum kost á að
ferðast inn í Mið-Asíu, til Sovét
lýðveldisins Ubekistan, til Stal-
íngrad eða austur í Kákasus til
Georgíu eða Grúsíu eins og land
ið heitir á máli þjóðarinnar
sjálfrar. Og við kusum öll ein-
um rómi Grúsíu og 6. maí lögð-
um við upp í þetta ógleyman-
lega ferðalag. Við fórum fljúg-
andi og vorum 9 klukkustundir
á leiðinni, stönzuðum lítið eitt
í Rostov og Karkov og tveim-
ur smábæjum við Svartahafið.
Þegar leið á daginn fór að hilla
undir blá fjöll með hvíta tinda.
Svartahafið lá spegilslétt og
himinblátt fyrir neðan okkur.
Við flugum lágt meðfram
ströndinni yfir unaðslegum bað
stöðum og smáþorpum og inn-
an um teygðu sig hvítar háar
hallir upp í loftið og var okk-
ur sagt að þetta væru hress-
ingar- og hvíldanheimili verka-
manna. Fjöllin komu nær og
nær og mér fannst stundum
eins og við værum að ferðast
um hásumardag á Islandi.
JjAÐ VAR farið að kvölda
þegar við komum til Tblisi höf-
uðborgar Grúsíu, elztu borgar
Sovétríkjanna, en hún er 1500
ára gömul, suðræn á svip með
aldagamlar eikur og pálmatré
meðfram vegum og gangstétt-
um. Enginn okkar vissi neitt
að ráði um þessa þjóð eða
þetta land sem á sér sögu þús-
undir ára aftur í tímann og er
eitt af elztu menningarlöndum
heims, Þjóðin er rúmar 3 millj-
l'ónir og borgin hefur um 800
þúsund íbúa og er í örum vexti.
Hún stendur í dalverpi og renn
ur fljót eitt mikið, Kúra að
nafni, eftir miðri borginni hvít-
leitt og skolleit á lit, enda er
það jökulvatn. Meðfram fljót-
inu í gamla hluta borgarinnar
standa kastalar og kirkjur frá
5. og 6. öld. Þetta fagra og
frjósama Jand hefur lotið Pers-
um, Mongólum og Aröbum til
skiptis, en aldrei hætti þjóðin
að berjast fyrir sjálfstæði sínu
og frelsi. Á 12. (og 13.) öld
var mikið blómaskeið í land-
inu, þá ríkti Tamara drottning,
sem ágætust hefur verið ailra
kvenna og <þá var mesta skáld
Grúsíumanna uppi, Shotha
Rusthveli. Hann hefur meðal
annars skrifað nokkurskonar
Hávamál Grúsáumanna, sem
eru lærð og lesin enn þann dag
í dag og hafa verið þióðinni
huggun og athvarf í aldaraðir
þegar þjóðin var undirokuð, síð
ast af rússakeisurum, tunga og
bókmenntir þjóðarinnar bann-
aðar og í skólunum aðeins
kennd rússneska, ■
£FTIR byltinguna og eítir
að þjóðin fékk sjálfstæði sitt
að fullu hafa orðið stórfengleg
afrek á sviði atvinnumála og
menningarlífs. Þótt fyrsta raf-
orkustöðin í Grýsíu væri ekki
byggð fyrr en 1926 stendur nú
allskonar iðnaður með miklum
blóma í landinu og geta Grúsíu
menn framleitt allt handa sér
sjálfir. Það er mikil vínyrkja
í landinu og eru Grúsíuvínin
víðfræg. Bókmenntir og listir
standa með miklum blóma og
fýrir utan móðurmálið er rúss-
neska, franska og enska skyldu
fög í skólunum. Á síðustu ár-
um liafa frægustu skáld og rit-
höfundar þjóðarinnar verið
þýddir á enska tungu.
QRÚSNESKA þjóðin er á-
kaflega listræn. I Tbiíisi er
fræg ópera og mörg ágæt leik-
hús. Þjóðleg list, eins og hin-
ir sérkennilegu fögru þjóð-
dansar og þjóðlög, er í háveg-
um höfð og virðist dans og
músík þessari suðrænu þjóð í
blóð borin. Söfn eru mörg og
merkileg í borginni og sáum
við dýrmæt handrit frá 9. og
10. öld og gripi frá 5. og 6.
öld og síðar var Tbilisi mikil
miðstöð austur og vesturlanda
og er ég viss um að þarna
væri efni fyrir íslenzka sagn-
fræðinga að athuga hvort nor-
ræn spor hefðu ekki á þessum
tíma legið um þessar slóðir.
QRÚSÍUMENN eru hávaxnir
og tígulegir, ikonurnar margar
fallegar, en allar bera þær með
sér vissan yndisþokka. Maður
sá það bezt þegar maður virti
fyrir sér umferðina á götum og
strætum borgarinnar. Og svo
virtist almenningur taka lífinu
með miklu meiri ró heldur en
í Moskvu, það er eins og engum
liggi á og þó eru hér óendan-
lega mikil afköst á öllum svið-
um og eins og í Moskvu eru
konumar í þýðingarmiklum
stöðum. Kennslumálaráðherra
Grúsíu er kona. Forstjóri fyrir
útgáfu skólabóka er kona.
Fjölda margar konur eiga sæti
í skipulagsráði borgarinnar.
Fræga.sti f jallgöngumaður Sov-
ótríkjanna er kona og 290 kon-
ur í Grúsíu hafa hlotið titilinn-
hetjur hinnar sósíalistísku upp-
byggingar.
yiÐ DVÖLDUM fimm daga
þarna um kyrrt. Ferðuðumst
út úr borginni til Gori, fæðing-
arstaðar Stalíns, sem liggur
eitthvað um 70 kílómetra frá
Tbilisi. Við komum í samyrkju-
bú og sátum þar mikla veizlu.
Skoðuðum stóra nylonsokka-
verksmiðju þar sem 90% af
starfsfól’kinu eru konur. I sam-
bandi við verksmiðjuna var bíó
og leikhússalur sem rúmar 600
manns. Einnig stór leikfimis-
salur með nýtízku áhöldum og'
útbúnaði. Þarna var einnig
stórt bókasafn og tennisvöllur.
Framhald á 6. síðú.
[Ritstjóri: ÞÖRA VIGFÚSDÖTTIR )
l ’ ——