Þjóðviljinn - 20.07.1951, Page 5

Föstudagur 20. júlí 1951
ÞJÓÐVILJINN
(5

ÞARASLATTUR
Það var furðulegur farkost-
ur sem lét úr Reykjavíkurhöfn
að morgni 23. september s.l.
Kyrr morgunn þar sem haust-
sólin ríkti. Fremur fáir á ferli.
Höfnin letileg og sljó eins og
sjúklingur í móki. ALveg í sam
ræmi við áætlun eysteinskunnar
um „jafnvægi“ í efnahagslíf-
inu. Sláturvöllur í Austfjarða-
þorpi háværari staður en Rvík-
urhöfn þennan morgun — enda
ekki komið í framkvæmd að
breyta fiskiðjuverinu á granda-
garðinum í kjötgeymslu handa
bandarískum stofuhundum.
Og fyrmefndur farkostur
silaðist stirðlega frá bátaleg-
unni undan Fiskiðjuverinu. Það
var enginn yfirbygging á þessu
skipi. Vélstjórinn fór niður um
lok á einhverju sem líktist gam
alli búmistu í sveit og þá var
byrjað að hósta einhverstaðar
niðri í þessúm undarlega, fljót-
andi kassa. Ferðin var hafin.
Fyrst hóstaði kassinn lágt og
varlega, eins og vildi hann hlíf-
ast við að vekja sofandi höfn-
ina. Svo þegar stefnið (því á
farkostinum var stefni með
skipslagi) sneri út í hafnar-
mynnið leyfði kassinn sér að
hósta í hálfum hljóðum. Ég
veit ekki enn í dag hvað skip
þetta hét — hafi nafnið ekki
fyrir Idbgu verið dottið af því
og gleymt.
Enn furðulegri áhöfn.
Þetta var sannarlega furðu-
legt farartæki. Áhöfnin var þó
enn furðulegri. Vélamaðurinn
virtist tilheyra skipinu. Allir
aðrir höfðu verið teknir á það
til þessarar sérstöku ferðar.
Það var einn kjamorkufræðing-
ingur, einn doktor í þekkingu
á sálinni, þriðji var sagnfræð-
ingur, fjórði verkfræðingur,
fimmti, ja, líklega aðeins ung-
ur maður með lífsbók sína ó-
skrifaða framundan, og loks
var svo undirritaður landkrabbi
og blaðasnápur. 1
Svarti sauðurinn.
Svarti sauðurinn í þessari
undarlega samansettu áhöfn
var ég. Það var fyrir einskæra
tilviljun að ég frétti af þess-
ari ferð. Og þegar ég var kom-
inn á staðinn, ja, þá vom hin-
ir of mikil góðmenni til þess að
henda mér í land. Ég vona
samt að þeir verði ekki kærð-
ir fyrir óamerískan hugsunar-
hátt vegna þess að ég flaut
með. Þeir myndu tafarlaust
sýknaðir ef einhver vitni hefðu
verið að því hvað þeir litu mig
illu auga. Þetta var merkileg
ferð, og þeir kváðust enga
blaðamenn vilja hafa. Ég lof-
aði hátíðlega að halda kj....
Þeir drógu í efa að nokkur
blaðamaður gæti unnið slíkt af-
rek. Þeir eru ekki einir um
þann mjsskilning. Þjóðsagan
um lausmælgi blaðamanna er
miklu meinlegri en allar úti-
legumannaþjóðsögurnar sem
hafa farið í taugarnar á Kiljan.
Sannleikurinn er að engir
kunna eins vel listina að þegja
eins og einmitt blaðamenn.
Verður reist þaraverksmiðja á
Breiðafirði — er gæti framleitt
fyrir milljónir króna í erlendum
gjaldeyri á ári
Eða hvort hefur ncikkur
séð ... ?
Að vísu er tvennskonar þögn
í blaðamennskunni. I fyrsta
lagi hin hefðbundna þögn: að
þegja yfir trúnaðarmáli og þeg-
ar frásögn gerir engum gagn
en gæti gert ógagn Svo er hin
nýrri tegund þagnar — sem fer
vaxandi. Hin „þöglu svik að
þegja við öllu röngu“, — og
þegja um sannleikann. Það
hafa orðið miklar framfarir í
hinni síðarnefndu þagnarteg-
und eftir að marshallhjálpin
kom til sögunnar, — eða hvort
hefur nokkur séð Valtý fipast
í þögninni um finnsku kosn-
ingamar ?
Framsóknarmaðuríinn í
þaranum.
FjTÍrgefið þið. Ég ætlaði
ekki að ræða um blaðamennsku
Raunar hélt ég mitt loforð. Það
var ekki fyrr en Tíminn, blað
forsætisráðherrans, kjaftaði
frá um þarann, að ég var leyst
ur undan þagnarheitinu. Já,
Tíminn fór allt í einu að skrifa
um þara. Flestir kannast við
tímabil eysteinskunnar hið
fyrra, tímabil ríkisskuldanna,
og klakahöggsins, tímabilið þeg
ar ekki matti stofna svo súkku-
laðiverksmiðju né brjóstsykur-
gerð að ekki væri „Framsókn-
armaðurinn í fyrirtækinu“.
Þróunin hélt áfram, Framsókn
fór að kukla við útgerð. Það
kom „Framsóknarmaðurinn í
útgerðinni". Og duflið jókst við
hina fjarskyldustu hluti bú-
skap og samvinnu, unz „bænda-
flokkurinn* var kominn á syngj
andi brasktúr sem endaði með
hlutafélagsstofnun um olíu og
landsfrægum hagnaði eftir lclg-
málum erðafjandans; frjálsrar
samkeppni. Og nú er mér ekki
grunlaust um að foringjaráðið
við Skuggasund hafi komizt að
þeirri niðurstöðu að það þyrfti
endilega að vera „Framsóknar-
maðurinn í þaranum“!
Sumir sjá í þessu langsýni
Eysteins, þetta eigi að vera líf-
trygging mannanna við Skugga
sundið svo þeir flosni ebki upp
í þjóðfélaginu þegar armur
braskaranna hefur að fullu og
öllu lagt Framsókn undir aftur-
haldið og síðasti heiðarlegi
samvinnumaðurinn hefur yfir-
gefið flokkinn.
Véln dularfulla.
Þetta voru aðeins bollalegg-
ingar um hvers vegna ég var
leystur undan þagnarheitinu,
en nú er grín landsins að baki,
alvara sjómennskunnar fram-
undan. Kassinn er kominn út
fyrir Örfirisey og kjarnorkufr.-
ingurinn farinn að skipa fyrir
eins og kapteinn sem hefur ver
ið hálfa ævi á höfum úti. Þess
á milli var hann ásamt verk-
fræðingnum, önnum kafinn við
vél eina dularfulla sem lá á
þilfarinu. Þetta var ný vél er
nú skyldi ganga undir sitt
fyrsta hæfnipróf. Hún var fyrst
til orðin í hugum verkfræðings
ins og kjarnorkufræðingsins,
síðan var hún smiðuð úr málmi
í einhverri vélsmiðju: Hún sam
einar eiginleika sláttuvélarinn-
ar, sleðans og botnvörpunnar.
Þetta var ný gerð sláttuvélar,
hin eina sinnar tegundar, og nú
var stefnt til hafs — til að slá!
Fleira er gróður en gras.
Það hefur sem sé ikomið í ljós
að fleiri gróður sé arðgæfur
hér en engjastör og vallgresi.
„Vísindin efla alla dáð, orkuna
styrkja viljann hvessa“, kvað
Jónas Hallgrimsson. Sennilega
vita flestir íslendingar að til
er stofnun sem heitir rannsókn-
arráð ríkisins. Því er það hlut-
verk ætlað m.a. að taka vís-
indin í þágu íslenzkra atvinnu-
vega. Hvernig búið er að því
til að leysa það verkefni af
höndum bar kassinn sem við
vorum staddir á nokkurt vitni.
Á undanfömum árum hefur
rannsóknarráð safnað , upplýs-
ingum um þaragróður við
strendur landsins. Þarinn er
gagnleg jurt, sé hann nytjað-
ur á réttan hátt.
Ný auðsuppspretta.
Áður fyrr var unnið joð úr
þara, ennfremur kalíum til púð
urgerðar, edikssýra o. fl„ en
þykir ekki lengur borga sig. Nú
eru aðallega unnin úr þara
agar, carrageen og algin. Þetta
Þetta eru hlaupefni. sem notuð
eru við bakteríurannsóknir,
matartilbúning, í ýmiskonar
krem og áburð, í lökk og máln-
ingu og margt fleira“. (Úr
gamalli frértt frá rannsóknar-
Þegar fremsti hluti þaravélarinnar var kominn upp úr sjó
varð að toga hana með handafli upp á borðstokldnn svo
hægt væri að Iosa úr pokanum en erflðið glejTndist af fögnuð-
inum yfir því að vélin hafði reynzt nothæf
ráði, sem lesendur hafa kann-
ske gleymt). Norðmenn vinna
mjög að rannsókniyn á þara
og í frétt frá Noregi s.l. vetur
greindi frá að þar væru uppi
hugmyndir um að vinna gervi-
silki úr þara.
Þaraengjarnar á Breiða-
firði nægja stórri
verksmiðju.
Á sumrinu 1950 lét rann-
sóknarráð athuga og mæla þara-
gróður í Breiðafirði. Stjómaði
Marteinn Bjömsson verkfræð-
ingur þeim rannsóknum. Alls
var athugað þar 60 ferkíló-
metra svæði og reyndust 25
ferkm heppilegir til þaraskurð-
ar og áætlað að á því svæði
mætti árlega fá 10 þús. tonn
af þara á ári. Á svæði þessu
em aðallega hrossaþari og belt-
isþari, sem notaðir em til algin-
vinnslu.
1 hverju tonni af þara eru
á milli 30 og 40 kg. af algin-
sýrii, sem fuilunnin mun vera
um 1000 kr. vVði.
Má eða má ekki?
Á s.l. vetri fullyrti rannsókn-
arráð eftirfarandi:
„Það er því auðsætt, að hrá
efnamagn það . sem þarna (á
Breiðafirði) er f jTÍr hendi, næg-
ir til þess að standa undir
stórri verksmiðju, sem æíti að
geta skilað árlega nokkrum
milijónum króna í erleudum
gjaldejri, ef nægur markaður
er fyrir hendL“
Hún hafði sleg-
ið! Spenntir menn
horfa ánægðir á
sláttuvélina sína
koma uppúr sjón-
um. Varpan er
liálffull af þara.
Hin nj'ja sláttu-
vél, sem þarna
var rejnd í
fjTrsta sinn lief-
ur uppfyllt þær
vonir sem gerðar
höfðu verið til
hennar.
Þarna hillir undir nýja gjald
eyrislind. Spurningin er líklega
fyrst og fremst hvort Islend-
ingar mega nytja sinn eiginn
þara. Nú er að vísu aflagt að
ganga á fund Rentukammers-
ins í Kaupmannahöfn. Nú er
það „maðurinn sem situr við
íslandsborðið“ í allt annaiTÍ
borg, sem spurður er hvort Is-
lendingar megi byggja áburð-
arverksmiðju og framleiða
sement í hús.
Viltu slátur?
Kassinn með skipsstefninu
hefur nú skriðið nokkurn spöl
til hafs og beygir svo hliðhallt
með ströndinn. Verkfræðingur-
inn hefur haldið áfram að búa
járnbam .sitt til prófs. Sagn-
fræðingurinn stendur rið stýr-
ið og hlýðir bendingurii kjam-
orkufræðingsins, sem kominn er
fram í stafn. Ég húki eins og
illa gerður hlutur miðskips og
reyni að njóta septembersólar-
innar. Þegar ég sé teknar upp
nestisskrínur framá minnist ég
þess að ég aulaðist morgunkaffi
islaus í þessa glæfraför. Vafa-
laust hafa þeir séð á mér eymd
arsvipinn þar sem ég húkti og
rakti í huganum hungurraunir
mínar, því allt í einu var kall-
að: Viltu slátur ? Hvort ég
vildí. Og sálfræðingurinn gaf
mér rófu úr urtagarði sínum.
Þetta vom góðir menn.
Skyldi hún slá?
Kjarnorkufræðingurinn, en
svo hef ég hér nefnt Þorbjörn
Sigurðsson frarakvstj rannsókn
arráðs, gaf sér ekki langan
tíma til snæðings. Með sláturs-
sneiðina í annarri hendinni
stendur hann í stafni og horf-
ir fránurn augiun og hvass-
brýndur yfir sjóinn framundan,
eins og gamall suðurnesjafor-
maður. Mér sýndist vélamaður-
inn brosa í laumi. En þar kom
að Þorbjöm skipaði að stöðva
vélina. s
Nú varð uppi fótur og fit.
Allar hendur voru á lofti í und
irbúningi þess að „kasta“. Allt
er gert með handafli. á þessu
„rannsóknarskipi“ var ekkj vél
tækninni fyrir að fara. Loks
óg sláttuvélin salt á borðstokkn
um. Svo var slakað hægt og
eftir augnablik var hún horfin
í djúpið.
Þorbjörn skipaði að setja vél
ina í gang. Sérfræcingurinn í
sálinni og annar til þrifu taum-
Framhald á 6. siðu