Þjóðviljinn - 22.09.1951, Qupperneq 5

Laugardagur 22. sept. 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Fögur er hliSin - /.
Hægt að rækta gagnviðarskóg er full-
vaxinn yrði 450 millj. kr. virði
með nokkurra daga sjálfboðavinnu á ári í 10 ár - segir
Klemenz Kristjánsson tilraunastjóri á Sámstöðum
Frá Körubúm austur að
Seljalandsmúla er ósliti'ð slétt-
lendi. Það er nær 80 km vega-
lengd í beinni línu. Þótt ekki sé
þetta mikið landflæmi er það
mesta sléttlendi á okkar fjöll-
ótta landi. og er af mörgum
talið búsældarlegasti hluti þsss.
Þótt margt túaið sé fallegt á
þessari leið er það svo á stór-
um svæðum að bæirnir rísa eins
og klettar úr úthagahafinu, —
þetta er enn að mestu leyti
óræktað land, ónumið land.
•
MARGT FER ÖÐRUVlSI
EN ÆTLAÐ ER
Það var orði'ð rökkvað þeg-
ar áætlunarbíllinn staðnæmd-
ist á veginum þar sem korn-
hlaða Klemenzar Kristjánsson-
ar á Sámsjtöðum rís annars-
vegar, en íbúðarhúsin uppi í
hliðinni hins vegar. — Rakur
haustvindur þýtur í trjánum
við bæinn, fyrstu laufin eru
byrjuð að sölna, en þegar inn
til Klemenzar er komið ber
mest á hinum græna lit gróð-
urs og lífs, þar er allt þakið
í blómum.
I nær þrjátíu ár hefur bónd-
inn hér, Klemenz Kristjánsson,
ræktað þá jurt er skapa'ði ör-
nefni á landnámsöld, en lands-
menn týndu síðan um margar.
langar aldir. Vitanlega var er-
indið hingað austur að fá frétt-
ir af kornrækt, — en margt
fer öðruvísi en ætlað er: fyrsta
umræðuefnið verður skógrækt.
•
BOÐAÐ TTL FUNDAR í
FL J ÓTSHLÍÐINNI
— Hvað er að frétta af skóg-
ræktarfundinum ? spyr Sverrir,
bróðir Klemenzar um leið og
við erum setztir.
— Ilvaða skógræktarfundi ?
spyr ég, eins og álfur út úr
hól.
— Eg boðaði til fundar með
bændum hér i hreppnum um
miðjan ágúst í sumar, svarar
Klemenz. Þar ræddi ég örlítið
um að skógræktinni miðaði
seint ’áfram og skýrði- frá því
hvernig ég teidi auðveldast að
hraða henni.
•
ÞRFNNSKONAR
VERKEFNI
4
— I skógræktinni þarf að
leysa þrennskonar verkefni,
heldúr hann áfrarn.
I fyrsta lagi þarf áð rækta
gagnvið, furu, greni og læ-
virkja, á stærri svæðum en
gert hefur verið hingað til, og
sé ekki hugsað um prýði, held-
ur gagn.
I öðru lagi þarf að bæta
ræktunarskilyrðin. Hver jörð
þyrfti að eiga sitt skýlda svæði.
Til þess þarf að koma upp
skjólbeltum úr birki, ösp og
greni.
í þriðja lagi er skógrækt til
að skreyta kringum bæi, skraut-
garðar.
Hver liður hefur sitt ákveðna
takmark, sá fyrsti gagnið, ann-
ar skjól fyrir gróðurinn og
þriðji heimilisprýði.
•
10 HEKTARAR FULLPLANT-
AÐIR Á 10 ÁRUM
— Fyrsta þáttinn, gagnvið-
arræktina, vil ég taka þannig
að hrepparnir útvegi land, 10
til 20 ha eftir ástæðum og
getu. Segjum 10 ha. Takmarkið
yrði sett að setja 6—7 þús.
plöntur af barrviði í hvern
ha á ári, undir leiðsögn skóg-
ræktarmanns. Þannig væri hægt
að fullplanta gagnviði í 10
ha á 10 'árum. Hver hreppur
legði fram fé til plöntukaupa,
en fengi hreppsbúa til að leggja
fram vinnuna endurgjaldslaust.
Yrði þetta gert myndum við
eftir 70—100 ár eiga þarna
sjóð sem væri tvímælalaust
betri en Söfnunarsjóður Ésjl
lands, sagði Klemenz.
•
„VIÐ VERÐUM ÁÐ VITA
HVAÐ VIÐ VILJUM“
— Skógræktinni mun miða á-
kaflega hægt hjá okkur, held-
ur Klemenz áfram, ef við setj-
um okkur ekki ákveðið verk-
efni, ákveðið takmark. Við
verðum að vita hvað við viljum,
vita hvaða takmarki við stefn-
um að og miða vinnuna við það,
annars komumst við ekkert á-
fram, annars verður okkur ekk-
ert úr verki.
Slíkur skógur ætti að vera
hreppseign. Það ætti að vera
lög að skógurinn væri undir
umsjá oddvitans, er sæi um
plöntun og ræktun. Skógrækt-
arfélögin ættu að leggja til
fagmennina, plöntur og e. t. v.
eitthvert fjármagn. Vinnan við
þetta er minni en margur held-
ur. Þfegar tré er komið á legg
vex það af sjálfsdáðum, en til
grisjunar þarf ákveðna menn
og eins til að koma afrakstrin-
um í verð. Það er hægt að fá
tekjur af skógi áður en hann
er fullvaxinn. T. d. jclntré. 9
ára tré eru fullboðleg jóatré.
•
4 ÞÚS. KR. TEKJUR AF
HEKTARA ÁÁRI
— Hefði ég t. d. sett 6 þús.
plöntur í einn hektara fyrir
15 árum þá yrði ég nú að fara
að grisja. Ég hefði tekið aðra
hverja plöntu, þar með hefði ég
fengið 3000 jólatré. Segjum að
hvert jóiatré væri selt á 20
kr., þá hefði ég fengið 60
þús. kr. tekjur eftir þessi 15
ár, það er: hektarinn hefði gef-
ið af sér 4 þús. kr. á ári brúttó.
•
EIN BRENNIVÍNSFLASKA
Á ÁRI
— Hvað þarf mikla vinnu
til að planta 10 hektara á 10
árum?
— Miðað við Fljótshlíðina
þyrfti hver bóndi að leggja
fram eitt dagsverk þriðja hvert
ár tií þess að planta 10 hekt-
ara af gagnviði. Kostnaðurinn
yrði varla nema 100 kr. árlega
á hvert bú, eða svona. um það
bil ein brennivínsflaska á ári,
segir Klemenz og brosir við.
450 MILLJÖNIR
— En tekjurnar af skógin-
um?
— Eftir 70—100 ár mætti sjá
fullvaxinn skóg á 10 ha svæðn
Miðað við núverandi gengi væri
hann tveggja millj. kr. virði.
— Og hvað ieru margir
hreppar í landinu?
— Þeir munu vera 218.
— Það þýðir, að ef hver
hreppur legði fram vinnu við
að planta gagnvið í 1 ha í 10
ár, þá ætti landið eftir 70—100
ár skóglendi sem væri 440—450
millj. króna virði?
— Já, og þetta er hægt, svar-
ar Klemenz, aðeins ef menn
vilja leggja á sig örlítið sjálf-
boðastarf fyrir framtíðina, starf
Byrjunin er örðugust, meðan
ekki sést árangur, en ég er
sannfærður um að eftir 3—4 ár
frá því slík ræktun hefur haf-
izt þarf ekki að leggja að
fólki til að taka þátt í henni.
•
ÞEIR ERU AÐ HUGSA
— Hvað var svo ákveðið á
fundinum ?
— Þetta var aðeins rabb-
fundur, þar sem ég lýsti hug-
mynd minni. Það var ekkert á-
kveðið á fundinum.
— Hvað verður svó gert í
málinu ?
— Þeir eru að hugsa, það
verður fundur aftur seinna,
segir Klemenz, og mér sýnist á
honum að hann frábiðji sér
allar getgátur frá minni hálfu
Hér er skjólbelti sem Klemenz hefur plantað í túninu á Sáms-
stöðum. Efst til hægri sér á annað be.ti sem kemur hornrétt á
þao sem liggur upp túnbrekbuna. — Þessi skógarbelti eru enn
ekki há í loftinu, en bíðið í nokkur ár og sjáið þau þá!
sem ekki er tilfinnanlegt, eða
1 dag á ári í 10 ár.
•
ÞAÐ ÞARF FRAMSÝNI
OG ÞOLINMÆÐI
— Hverjir eru mestu örðug-
leikarnir á því að ræktun slíkra
hreppsskóga geti tekizt ?
-— Þeir, að menn skiiji hvaða
gagn má hafa af slíkri rækt-
un, að menn vilji fórna ein-
hverju fyrir eftirkomendur síno
og að menn vilji leggja það á
sig að bíða eftir því að’ sjá ár-
angurinn.
Það er augljóst að menn
hirða ekki sjálfir nema lítið
af arði þess furuskógar sem
þeir planta, en það gera eftir-
komendurnir. Menn eru óvan-
ir slíkri ræktun hér á landi. Þá
hafra sem ég sáði í vor upp-
sker ég í haust, og þannig vilja
menn hafa það; þeir hafa ekki
þolinmæði til að bíða.
um hvað þeir muni hugsa í
Fijótshlíðinni.
— Hvað mættu margir á
fundinum ?
— Þeir voru ll, svarar Klem
enz.
Búendur í Fljótshlíðinni
munu vera 62, og ég hætti
alveg við að spyrja Klemenz
hvað hann haldi að þeir hugsi
í málinu. Bændurnir í Fljóts-
hlíðinni hafa hér fengið ein-
stakt tækifæri til að gerast
brautrýðjendur. — Það verð-
ftr gaman að frétta. af því þeg-
ar þeir eru búnir að liugsa.
«
BÝSNA NAUÐSYNLEGT
— Það er líka býsna nauð-
synlegt, að hver bóndi rækti
skjólbelti á jörð sinni, tekur
Kiemenz til máls að nýju, svo
hann geti ræktað jurtir sem
krefjast meira skjóls. Það þarf
að taka skógræktina inn i mat
vælaframleiðsluna. Með því að
rækta skjólbelti er hægt að fá
meiri og öruggari uppskeru.
Það má bæta ræktunarskil-
yrði á öllu landinu með lifandi
skjóli. Þið getið komið og fund-
ið þetta sjálfir hérna úti í
garðinum.
Nokkru seinna um kvöldið
göngum við út í garðinn með
Klemenz. Úti á túninu nauðar
rakur, hrollkaldur haustvind-
urinn, en inni í garði Klemenz-
ar er logn. Það fylgir því
notaleg öryggiskennd að standa
í skjóli trjánna og hlusta á
skrjáf laufsins og þytinn fyrir
utan,
•
BÓNDI — VÍSINDA-
MAÐUR
Ég er óvanur því að ganga
svo snemma til rekkju sem
gert er á þessu regluheimili.
Það varð því svo að ég „vakti
þegar aðrir sváfu“. Hvað vissi
ég um bóndann hér? Ég sá áð-
an að ofan af veggnum í skrif-
stofunni hans horfðu á mann
þeir Jón Sigurðsson og Hall-
grímur Pétursson. Og við
hliöina á allskonar fræðiritum
um ræktun gat að líta ýmis-
legt það sem bezt hefur verið
gefið út á Islandi á síðustu
árum. Ég fer að hnýsast í
bókaliillumar hér inni þar sem
mér er ætlað að sofa. ís-
lenzku skáldin eiga hér einnig
sambýli við fræðirit — og
gamlar guðsorðabækur. — Þá
minntist ég þess að bóndinn hér
e.r líkp rithöfundur. Sá eini á
sínu sviði. Fyrir mörgum árum
barst mér í hendur bók eftir
hann. Hún er ekki skemmti-
lestur heldur vísindarit: „Kora-
ræktartilraunir á Sámsstöðum
og víðar“. Þar segir hann frá
tilraunum smum og kornyrkju í
18 ár. Þessi bók er gefin út
af Atvinnudeild Háskólans,
fyrsta bókin í B-flokki af rit-
um Landbúnaðardeildarinnar. I
formála fyrir útgáfunni segir:
„... í B-flokki verða birtar
endanlegar niðurstöður um við-
fangsefni, sem lokið er við til
fulls eða komið er með í af-
markaðan áfangastað".
En sú bók er hvergi sjáan-
leg hér. Það virðist svo að
þessi bóndi kæri sig ekki um
að hampa því að hann sé einn-
ig bæði vísindamaður og rit-
höfundur.
•
ÞURFA AÐ HUGSA í LENGRI
ÁFÖNGUM
Það er hljótt í húsinu. Á
morgun verður aftur tekið til
starfa þar sem frá var horfið í
kvöld. — Morgundagurinn er
hlekkur í þeirri keðju ræktun-
arstarfs sem ekki hefur slitn-
að.í 29 ár. — Úti fyrir strönd-
inni blika ljós. Nokkru vestar
hangir fullur. rauður haustmáni
yfir hafinu. Hér er byggð stórra
Framhald 4 6. síðu.
:

j-íssSaví
Ilér sést hluti af skjólbeltum þeim sem Klemenz á Sámsstöðum hefur plantað, niður aí þjóð-
veginum og meðfram honum.