Þjóðviljinn - 03.01.1952, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 3. janúar 1952 — ÞJÖÐVILJINN — (3
Eggjaði skýin öfund svört,
upp rann morgunstjarna.
Byrgið hana, hún er of björt,
helvítið að tarna.
Þa'ð hefur margt skeð á
þessu iandi, allt frá sárustu
þjáningum og dýpstu niðurlæg-
ingu til björtustu afreka
mannsandans. En það hefur
aldrei skeð eins skrýtið og nú.
Hér hefur um áratug verið
velsæld, séð frá sjónarmiði þess
vestræna, hvað alþýðu snertir.
Valdhafarnir höfðu gegn vilja
sínum verið neyddir til að
kaupa vélar og skip, og út-
flutnings- og sölumöguleikar
voru svo miklir að ekki var
hægt að fullnægja eftirspurn-
inni. Þa'ð skrýtna sem skeði
var það, að þrír flokkar í þessu
landi sórust í fóstbræðraiag
um það að hefta þessa þróun,
því þjóðinni gæti aldrei vegnað
vel nema við notasælt atvinnu-
leysi og nauðþurftir af skorn-
Veitmgar Þ]óð-
leikhússins
Þegar vitneskja barst út sl.
sumar um, að stjórn Þjóðleik-
hússins ætlaði að hætta við að
hsfa sjálft veitingastarfsemi í
húsinu, en leigja veitingaað-
stöðuna með öllum áhöldum, er
á staðnum voru fyrir kr. 10.
000,00 á mánuði, þá varð ég
-þess vör, að mönnum, sem
ekki voru kunnugir málum,
þótti sennilegt, að leikhúsið
hefði haft minni tekjur af
reikG<trinum, meðan ég hafði á
hendi forstöðu veitinganna fyr-
ir þjóðleikhússtjórnina, heldur
en hægt væri að fá með um-
ræddum leigukjörum.
Til að fyrirbyggja frekari
misskilning í þessu efni, leyfi
ég mér hér með að birta fnð-
urstöðutölur um rekstraraf-
komu af veitingastarfsemi leik-
hússins eftir 12 mánuði eða
frá 20. apríl 1950 til 7. júlí
1951 að frá dregnu 2ja mán-
aða sumarleyfi 1950, þegar
engin leikstarfsemi eða veit-
ingar voru í húsinu.
Netto tekjur Þjóðleikhúss-
ins af rekstri veitinganna eft-
ir þessa 12 mánuði urðu kr.
16fj.945.84 eða til jafnaðar kr.
13.912,15 á mánuði, að frá-
dregnum veitingaskatti.
1 tæplega 11 mánuði af
starfstíma mínum var húsið
ekki svo fullbúið, að leyfileg
væri önnur sala en á gosdrykkj
um og sælgæti, en síðustu 5
vikurnar af þessum umrædda
tíma eða nánar tiltekið frá 1.
júní til 7. júlí var hægt að
koma við kaffiveitingum til
leikhúsgesta. Þann tíma var
netto hagnaður kr. 34.367,50
eða vikulega kr. 6.873,50.
Vegna þess, að ekki var full-
gengið frá útidyrum leikhús-
kjallarans og aðstöðu til hrein-
lætis í sambandi við eldhús og
geymslur, leyfði borgarlæknir
ekki, alla þá stund, sem rg
hafði á hendi forstöðu veiting-
anna, að matarveitingar færu
þar fram, en nú mun ætlast til,
að húsið verði fullgert bráð-
lega, svo að leigutaki geti haft
þar matarveitingar, fyrir sinn
reikning,
Er svo ráð fyrir gert, að 250
til 300 manns geti setið þar til
borðs í einu, og er allur borð-
búnaður miðaður við þá gesta-
tölu.
Vænti ég, að þe'~sar skýring-
ar nægi til að sýna, svo að
elglíi verði um deilt, að skipu-
lagsbreytingin á rekstrj veit-
inga Þjóðleikhússins, sem þjóð-
leíkhússtjórnin mim hafa kom-
iðfsér saman um áð gera í júlí-
mánuði, liéfní 'e'itki verið ákveð
in> af því að reksturinn væri ó-
hagkvæmur fyrfr'leikhúsið.
Kristín Jóhanns.
Ha&ldór Péturssön:
um skammti. Þessi öfugþróun
hófst með stjórn Stefáns Jó-
hann og hefur haldið linnu-
laust áfram síðan. Á Stefáns-
vaktinni var gengislækkuninrii
raunverulega komið á, þó hún
væri lögfest síðar. Þá byrjaði
frystingin á fé bankanna, sem
nú er að koma atvinnuvegunum
í þrot og þá var þjóðin hneppt
í hina bandarísku herkví.
Alþýðuflokkurinn eða A-li B-
aba, þykist nú vera á móti
gengislækkun og atvinnuleysi,
en enginn tekur á því mark,
þar sem svo virðist sem Vil-
hjálmur Þór hafi eftir einhverj
um dularfullum lögmálum tek-
ið flokkinn upp á hinn íslenzk-
bandaríska eyk og gert hann
að sínum náunga, líkt og Guð-
mundur ríki gerði við Rindil
forðum. Blaðið hefur líka í
launaskyni tekið ofan höfuðið
eins og draugarnir gerðu hér
áður og veifar þvi í ákafa
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
auðvitað alltaf samkvæmt eðli
sínu viljað éta sjálfstæði ann-
arra í allar máltíðir og ekki
hefur skort hjálp hjá Fram-
sókn að vera þar bitabam. Her-
mann og Eysteinn ætluðu að
gera sig stóra með því a'ð rísa
á móti „skapara" sínum, en
fór eins og flestum litlum. hugs
uðum, að þeir gleymdu hinni
gullnu arfsögn um „gýgjarsyn-
iná“, þótt þeim tækist áð láta
„nátttröilið" daga uppi.
Það virtist í byrjun að þjóð-
in ætlaði að trúa á hina nýju
hungurvöku, en taflið er nú að
snúast við. Menn geta í blindni
afneitað sannfæringu sinni, en
þa'ð gengur ver með sjálf líf-
færin, því enn er ekki svo
mikið benjamín í blekkingunni.
Sósíalistaflokkurinn hefur
opnað augu þjóðarinnar fyrir
því að velsældin bíður við bæj-
ardyrnar, ef við höfum mann-
skap til að reka höfuðið út úr
dyrunum. Við eigum nú um
tvennt að velja, að fullnýta
atvinnutaéki okkar og leyfa
frjálsa sölu á' afurðunum, e'ða
hverfa áratugi aftur í tímann
með lifnaðarhætti okkar. Sumir
segja, við eigmn nú volduga
andstæðinga að etja, en þetta
er bara oftrú. Takist fólkinu
að koma auga á að sameinast
um það eitt að nýta atvinnu-
tækin, geta hinir ekkert gert.
Þeirra einasta. von er að
koma okkur á kné með sultin-
um. Einhuga þjóð getur enginn
heft eða svelt. Sá múr sem vi'ð
þurfum fyrst að brjóta er láns-
fjárkreppan, annað skæðasta
vopn andstæðingsins. Hún er
þannig til búin að okkur er
sagt að það sé ekkert fé til.
Lánsfjárkreppan er heim-
alningur stjórnarinnar og hvert
barn getur skilið hvernig hún
er til orðin. Þegar gengisfell-
ingin fór fram var krónan fell'd
yfir 70% gagnvart dollar. Það
þarf ekki neinn speking til að
sjá áð eftir þessa ráðstöfun
þurftu atvinnuvegimir stórum
meira fé til þess að framleiðsl-
an gæti haldist í eðlilegum
gangi. Auk þess höfum við í
gegnum hinn bandaríska Kið-
hús, fest um 400 millj. í mót-
virðissjóði. Þessa peninga meg-
um við ekki hreyfa nema með
leyfi stjúpforeldranna, en ann-
ars hefðu þeir haldist áfram í
rekstrinum. Finnst mönnum nú
undur þó skorti lánsfé þar sem
ekkért hefur komið á móti;
þetta skilja allir nema stjórnin
og Benjamín.
Vegna lánsfjárkreppunnar
hafa skipin okkar orðið að sigla
út með fiskinn óverkaðan.
Þetta er ekki af illmennsku hjá
atvinnurekendum, heldur hinu,
að þeir fá ekki fé ,til að greiða
kostnað við aflann þar til hann
er söluhæfur í öðrum og dýrara
farmi. Árangurinn af þessu
verður auðvitað sá, að frysti-
hús og verksmiðjur hafa ekk-
ert til að vinna úr og fólkið
gengur atvinnulaust.
Hvað væri nú sagt um bónda
sem skæri lömbin sín á vori og
fullyrti a'ð það borgaði sig ekki
að láta þau stækka, en þetta
er nákvæmlega sama ,,ídean“.
En hversvegna má þá ekki gefa
út nýja seðla til að bæta úr
þessu ástandi. IJt á hvað á að
gefa seðla, ef ekki framleiðslu,
sem er fyrir hendi og markað-
ur er fyrir. Er kannske gull
bak við seðlana okkar. Spyrjið
fólkið, sem átti fé á sparisjóði
þegar gengið var fellt, hvort
það hafi fengið gullkrónur á
eftir.
Svo dirfast þessi dusulmenni
að koma í útvarpið og hvetja
fólk til að spara og leggja á
banka, svo hægt sé að stela
því á næsta næturfundi Alþing-
is, með gengisfellingu. Þrátt
fyrir allt benjamínsatið og
annan áróður, er fólkið að
vakna og sjá hvað að því snýr,
jafnvel langt inn í raðir borgar
anna er hrópað niður með
stjórnarstefnuna.
Stjórnarliðið hefur ekki tekið
það með í relkninginn, að
þeirra menn vilja rétt til at-
hafna, aðeins lítill hluti getur
grætt á algerðu hruni. Sá gróði
er auðvitað stór, enda fast sótt.
Það sem fólki'ð sér er þetta.
Fyrir farm af saltfiski sem
togari siglir út með óverkaðan.
fær hann um 300.000 krónur
og við göngum atvinnu-
laus. Sé fiskurinn verkaður í
landinu er hægt að selja þenn-
án farm á 12 hundruð þúsund
krónur og við höfum atvinnu.
Togari sigiir með ísfisk og
selur hann á 750 þúsund, en
væri hann unnirm hér i landi.
væri vrrðmæti hans 11—12
hundruð þúsund krónur.
Togarafarmur af karfa er seld
ur óunninn á 325 þúsund kr.
en ef við breytum honum í
lýsi og mjöl fæst fyrir hann
1112 þúsundir króna.
Bæði samband ísl. útvegs-
manna og hraðfrystihúsin vi'ð-
urkenna að hægt sé að selja
mikið meira magn af fiski, ef
hægt sé að fá hann veiddan.
Á sama tíma eru tveir bátar
að skrölta fyrir Norðurlandi,
tveir eða þrír í Reykjavík að
halda við soðningu.
Fólkið veit að stjómin og
bankarnir banna þessum bát-
um áð stunda veiðar, í gegnum
lánsfjárkreppuna.
Á Vestfjörðum þar sem beztu
fiskimið heimsins blasa við
augum, má segja að ríki alger
neyð, vegna. þessarar stjórnar-
stefnu. Fólkið má bara horfa
á togarana laumast þarna fram
hjá á útleið, með fiskinn.
Mikið er langlundargeð ís-
lenzkrar alþýðu og fyrir hvern
er hún að svelta? Nokkrir tog-
arafarmar á hverjum stað
gætu leyst allt atvinnulíf úr
læ'ðingi. Norðfjörður' er glæsi-
legasta dæmið hvað hægt er að
gera, þrátt fyrir lánsfjár-
kreppu.
Þar liefur fólkið án pólitískra
skoðana tekið forustuna og
-hagnýtt framleiðslutækin í sína
þágu, svo sem auðið er í okkar
þjóðfélagi og tekist að halda
uppi atvinnu fyrir þorpsbúa.
Ánnað dæmi er Húsavík. Þar
voru fyrir ári síðan steinrunn-
in öfl, sem voru búin að drepa
allt atvinnulíf í dróma. Það
sem gerðist þar var það, að
fóikið sá að sér, skipti um for-
ustu í lireppsnefnd og verka-
lýðsfélaginu. Nefnd var síðan
kosin og send á fund ríkis-
stjórnarinnar og bankanna,
sem átti að koma því í fram-
kvæmd að fullgert yrði frysti-
hús er þar var á staðnum. —
Nefndinni fylgdu til skips hæðn
ishlátrar heldri manna, en þrátt
fyrir það lagði nefndin þau spil
á borðið fyrir máttarvöldin hér
syðra að þau urðu að láta und-
an. Frystihúsið var fullgert og
þar er nú næg atvinna.
Fyrir nokkru voru þar 70
manns í vinnu eitt kvöld, i ekki
stærra þorpi.
Þetta er leiðin sem fara skal.
Undir forustu Dagsbrúnar hafa
þessi sömu máttarvöld nú
neyðzt til að lofa því að tog-
ararnir skuli leggja hér upp
eitthvað af afla sínum.
Aðrir munu á eftir koma og
ég trúi því ekki að Vestfirð-
ingum hnjósi ekki hugur við því
til lengdar, áð svelta börn sín
í þágu íslenzkra og erlendra
auðmanna.
Sumir sem kannske hafa
ekki kynnt sér þessi mál í kjöl
ofan munu hrópa': Þú lýgur
þessu öllu, valdamenn þjóðar-
innar geta ekki verið þessi ill-
menni að þjóna þeim sjónar-
miðum, sem hér hefur verið
lýst. Trúið ekki mér, en athug-
ið söguna, hún lýgur aldrei.
Lesið Sturlungu. Voru lands-
sölumenn þeirra tíma eitthvert
úrkast þjó&arinnar. Nei það
voru einnig nýríkir og valda-
gráðugir menn, sem vildu verða
stórmenni á kostnað þjó'ðarinn-
ar. Alveg sama verður uppi
með innlenda höfðingja meðan
við háðum stríð okkar við
Dani. Hvernig voru konung
kjörnu þingmennirnir.
Stjórnin hefur lagt spilin á
borðið og það. er okkar að
þekkja þau. Benjamín segir í
sínu áliti. „Iðnaðurinn á að
fara í rúst og má deyja.“ Þetta
er nú a’ð komast í framkvæmd.
Ekkert kemur í staðinn, sem
þetta fólk getur fengið atvinnu
við.
Hvað kemur honum við þó
þúsundir verði atvinnulausar og
svelti, ef lians keypta sjónar-
mið, nýlendustigið, verður of-
aná.
Gegnum allt braskið með
sjálfstæði þjó'ðarinnar, hafa nú-
verandi þríflokkar undirgengist
það að koma þjóðinni á ný-
lendustigið gegn því að þeirra
menn fái fullsælu og fríðindi.
Annað en þetta getið þið ekki
fengið út úr sögunni ef þið
lesið hana áfram:
Hversvegna haldið þið að
Stefán Jóhann hafi verið hafð-
ur á oddinum þegar rætt var
um viðbótarbandalagið í þing-
inu núna, og hann í stjórnar-
andstöðu. Var það kannske
þetta: Ef þú gengur nú ekki
fram fyrir skjöldu nú, verður
flokkurinn sviftur framlaginu.
Við verðum að vita alveg
hvernig málin standa til þess
að geta rétt vígstöðu okkar.
Og við látum ekki hrekja.
okkur lengra. Fet fyrir fet sækj
um vi'ð fram og gerum aðstöðu
okkar betri með því, með því
einu, sem gagnar: að breyta
hverjum sigri á vettvangi verka
lýðsfélaganna i pólitískan sigur.
Hvað gagnar okkur í raun og
veru kauphækkun, ef þeir
sem á þingi sitja geta stolið
henni á eínum næturfundi á Al-
þdngi. Þetta er leiðin út úr öng-
þveitinu, önnur leið er ekki til.
Halldór Pétursson.
32 IsSendingar fórust í
sjóslysum 1951
Á árinu 1951 fórust 32 Is-
lendingar af völdum sjóslysa
eða drukknuðu við land, eftir
því sem skrifstofu Slysavarna-
félags Islands er kunnugt,
þessi skip hafa verið flokkuð
þannig:
A. manntjón:
Með skipum, sem fórust 3
menn. Féllu útbyrðis vegna
brotsjóa 11 menn. Dóu af slys-
förum 3 menn. Drukknuðu við
land 15 menn, samtals 32 menn.
Frá stofnun Slysavarnafélags
íslands og til ársloka 1951 hafa
35 menn fallið fyrir horð af
togurum og drukkriað.
Af þeim 11 mönnum, er féllu
útbyrðis 1951 eða urðu fyrir
brotsjóum, voru 7 skipverjar af
togurum og 4 á smærri vélbát-
um. I desembermánuði einum
drukknu'ðu þannig 4 skipverjar
af fjórum togurum. Af þeim
15 mönnum, sem drukknuðu
við land voru 5 sjómenn, hitt
voru börn eða menn újf landi.
• • «• ■
B. skipatjón.
M.b. Vísir RE 225 sökk 4
sjómílur út af Staðarbergi, 13
smál. M.b. Björn Jörimdsson
EA 626 sökk við Snæfellsnes,
26 smál. M.b. Ásbjörg HV 5
strandaði í óveðri á innanverðri
Skagaströnd, en náðist á flot
seinna. 26 smál. M-b. Sigurfari
VE 138 sökk við Vestmannaeyj
ar, 24 smál. M.b. Keflvíkingur
KE 44 brann og sökk 80 sjóm.
n.v. af Garðskaga, 64 smál. M.
b. Svanhólm RE 232 fórst útaf
Hornströndum, 15 smál. — Sam
tals 168 smálestir.
Hér eru aðeins talin þau skip,
er hafa eyðilagst eða þau, er
áhafnir hafa bjargast úr í aug-
ljósum háska. Mörg önnur skip
og bátar hafa orðið fyrir meira
og minna tjóni, en sem hér er
ekki meðtalið, því engin manns-
líf voru talin þar í hættu, og
tjónin ,í flestum tilfellum verið
bætt.
C. erlend skip:
B.v. Karlsburg Dahn strand-
aði og sökk við Reykjanes, ca.
300 smál. M.s. Island siglt nið1-
ur af brezkum togara við Vest-
mannaeyjar, 150 smál. M.s. Al-
vin færeyskt fiskiskip, fórst í
ofviðri útaf Dyrhólaey, 50 smá-
lestir. — Samtals'500 smálest-
ir.
Er hér um mun minna tjón
að ræða á erlendum skipum hér
við land en um mörg undanfar-
in ár. I fyrra hefur tjón á er-
lendum skipum hér við land
orðið einna mest: 12.575 smá-
lestir.
Björgun mannslífa hefur eins
og oft áður orðið mikil og
giftudrjúg á síðast liðnu ári.
Eftir fví sem Slysavarnafélagi
Islands er kunnugt, þá hefur
samtals 88 manns verið veitt
mikilsverð björgunaraðstoð á
árinu; þar af 29 fyrir atbeina
Slysavarnafélags Islands og
björgunarsveita þess. EJr þó ó-
talin sú mikla aðstoð, sem
björgunarskipin og varðskipin
veita sjófarendum við að draga
vélbilaða báta að landi oft í
verstu veðrum.