Þjóðviljinn - 22.02.1953, Page 7

Sur.nudagur 22. febrúar 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
ANDLIT
í nútímalást er engin hliðstæða
þróunarinnar í lífstarfi Chap-
lins. Á fáeinum árum fyirir
fyrri heimsstyrjöldinia og með-
,an á henni stóð iskóp hiann
hinia sígildu skoppersónu sína,
óheppinn, og óbuganlegan um-
renning með glæsilegan'göngu-
staf og lall't'of stór stígvél, æv-
inlega saklausan, ævinlega of-
sóttan af ruddafe'nignum og
sfcilningslausum umheimi, án
þess að það .tækist að buga
hann. Á fjölmörgum litlum
kvikmyndaræmum fluttist þessi
manngerð .um heiminn allan;
hann vakti stjómlausa skemmt-
un bömum og fuUorðnum í
öllum löndum, og smátt og
smát.t varð hann hluti af sam-
vitund nútimans, ein kynslóð
af annarri ólst upp með honum
og hann virtist alltaf hafa ver-
ið tU.
brjálæði einræðisherra og stríðs
æsingamanna. Með myndinni
Monsieur Verdoux iglafcaði
Chaplin án efa hluta áhorfenda
siinna; það vor.u ýmsir sem
ekki gátu fylgzt með honum í
'þessum sundlandi leik að
innsta iglæpaeðli nútímaþjóðfé-
lagsinis: iallir lifa af því að
drepa hver annan, hví þá ekki
að gera það á lögbundinn og
stillilegan hátt, án þess að
„réttvísin“ skipti sér af því?
Þetta var það hættuleigasta,
sem hann hafði nokkru sinni
sagt.
Sviðljós er mildari mynd,
með henni öðlast hann hylli
margra á ný, en hún fjallar
enn um sömu hugmynd. —
„Heimurinn er leiksvið, þar
sem við leikum öll meira eða
minna; það heiðarlegasta sem
maður ' getur tekið sér fyrir
Terry (Claire Blom) hvetur Calvero (Chaplin) til
þess að gefast ekki upp þrátt fyrir
óhöpp síðustu tíma.
Eftir 1920 komu myndirnar
— Drengurinn, Gullæðið, Borg-
arljósin — sem íærðu þessari
manngerð dýpt og hefluðu hina
mannlegu draetti henn-ar. En
öllu virtist lokið, þegar tal-
myndirnar bundu bráðan enda
á hina þöglu kvikmyndalist
kringum 1930. Þá tók Chaplin
þessa gömlu manngerð sína,
sem fyrir löngu hafði öðiazt
sjálfstætt líf, bæði með honum
og okkur, og lét hana kynnast
ýmsum hiiðum á kreppu nú-
tímaþjóðfélagsins, en það var
ótrúlega djörf huigmynd. í
Nútínianum leiddi hann Char-
lie in.n í ómennskan frumskóg
iiðnþróunarinnar í lauðvalds-
þjóðfélagi, en það var fram-
andleigur og skelfilegur heim-
iur þessum litla einstaklings-
hyggjumanni frá götum og þjóð
vegum. i Einræðisheri-anuni af-
hjúpaði hann sum tengslin
milli gamla „Chaplins" og
hinnar fáránlegu óhugnanlegu
skopmyndar hans, fasistans,
Hítlers sjálfs, og rauf jafn-
framt hömlur sinnar fyrri list-
iar' til þess að hrópa brennandi
aðvörun til íbúa allra gatna,
þjóðvega og víðavangs gegn
Calvero lýkur
niður
er vitandi vits flutt yfir á svið
ótímabundinna kennda og
heimspeki, en samt getur það
ekki farið fram hjá neinum að
MESTI kvikniyndavið-
burður síðustu mán-
aða er hin nýja mynd
Chaplins, Sviðljós. —
Fasistar Bandaríkj-
anna eru nú að reyna
að koma i veg fyrir
að hún verði sýnd
vestanhafs, en i Evr-
ópu fer hún sigurför
um Iöndin. — Kvik-
niyndagagnrýnandi
danska blaðsins Land
og Folk hefur séð
hana í Svíþjóð, og
birtist frásögn hans
hér í Jauslegri þýð-
ingu. En vonandi
verður þess elíki langt
að bíða að okkur gef-
ist kostur á að sjá
nýjustu mynd hins
heimsfræga snillings
og mannvinar.
hendiur er að vera sannur lodd-
ari!“ segir Chaplin-Calvero í
þessiari mynd. Calvero er ekki
eins hugstæður og kemur ekki
eins á óvart oig Verdoux. Hann
og það sem fyrir bann kemur
hann hefur sérstakan boðska-p
að færa mannkyninu á tíma-
bili heimsstyrjalda og kjarn-,.
orkusprengju.
Calvero er gamall drykk-
felldur loddari, sem getiur ekki
lengur komið fólki til að hlæja.
Dag nokkurn er ung ókunn
danskona, Terrj', borin inn til
ÞRÍR í BOÐI
eftir L. du G. Peach • Leikstjóri: Baldvin Halldórsson
fiðluleik sínum með því að detta
í bumbuna, Terry er hrædd um
að hann hafi meitt sig.
hans; hún hefur reynt að svipta
sig iífi, og nú verður hann að
kenna henni að lifa á ný. Þótt
hann geri isér engar vonir fram
ar um líf sitt, er enginn efi í
hjarta hans: hún verður >að
lifa! Og hann skýrir henni frá
því að meðvitund manins.ins iSé
sjaldgaefast og dýrmætast alls
i lalheiminum; hugslð ykkur
sólina, hún getur sen.t loga
sína 500.000 kílómetra út í
geiminn, en hún gefcur ekki
hugsað! Hann færir henni lífið
á ný, kennir henni að ganga
eftir lömun -af taugaáfalli, oig
býr bana undir að vinna stór-
sigur sem ballettdansmær, en
hann hafnar ást þeirri sem hún
býður honurn: hún á ekki ,að
lifa fyrir hann — heldur fyrir
sjálfa.sig og framtíðina; ellin
getur fært æskunni neis.ta lífs-
ins, en æskan verður að balda
áfram á sinni braut.
iHeimspekin í Sviðljósi er svo
einföld að allir skilia hana um-
.sv.ifalaaist og listræn túlkun
myndarinnar er i sannleika ial-
þýðleg, það sem kemur öllum
til að hlæja og* gráta, án um-
svifa, án nokkurs konar undir-
hyggju. Hikl-aust, en á eðlileg-
an háfct, stekkur Chaplin frá
dýpsta innileik yfir á öll þrep
fjörugus'tu 'gamansemi, frá
þurrasta háði að hreinasta
skrípaleik. Að lokum léyfir
hann okkur að sjá dæmi um
list loddarans Calveros, þegar
hún folossar upp að lokum á
á eitt af frægustu 'leikritum
Christophers Fry. Eiginmenn-
irnir lofa skáldkonuna hástöf-
um, en tveir þeirra grípa ensgu
að síður til hinna ýtrustu ráða
ævintýiralegan hátt, en það er
skemmtiatriði sem stenzt sam-
jöfnuð vdð það bezta sem Chap-
lin bafði upp á að bjóða á
þöglu árunum. Hann leikur
íiðlukonsert ásiamt Buster Kca-
ton, en þegar undan er- skilið
að Keaton, sem er eins alvar-
legur og jafnan fyrr, er alltaf
að missa_nóturniar náður á pía-
nóið og að Calvero getur ekki
almennileiga fekizt að gera fæt-
ur sína jafn.langa, eru engin tök
á því tað skýra firá því hvað
gerist; 'það .nœgir :að segja að
jafnvel salur fullur af Svíum
verður gagntekinn stjórn!ausri
kátiínu.
Óbeinan lœrdóm færir Cal-
vero samtíð sinni með þvi að
halda .alltaf óbrigðulum virðu-
leik; á sama tím.a cg nóbels-
verð'liaunamen'ii í fiigruin bók-
menntum keppast um að lítil-
lækka og smána sig og með-
bræður sína gengur þessi upp-
gjafaloddari um heiminn og
býr yfir þeim iimra virðuleik,
sem ekkert getur bugað, hvort
sem hann duflar v.ið feita hús-
móðurina i stiga'num (í stað
þess 'að 'borga húsaleiguna) eða
hann gengur um með hattinn
í veitingahúsi eftir að hafa
spilað á ganigstéttinni.
Meðleikend'ur'nir, sem allir
eru að sjálfsögðu í aukahlut-
verkum, eru prýðilegir, einkum
býr Claire Bloom sem Terry
yfir yndislega léttum en þó
holdlegum þokka, íkorni í kven
rnannsmynd. Höfuð Chaplins
sjálfs ihirtist okkur hér skýrar
en nokkru sinni fyrr, göfugt
höfuð, 'sem vert er að v.irða
fyrir sér.
Chaplin lætur söguna gerast
í Lundúnum 1914, og hefiur
með því vilj'að loggja áherzlu á
að hann á rætur listar sinnar
í ensku f jölkiikahúsunurn, í upp
hafi laldarinnar. Hann veit
‘sjátfur að iþráðurinn er ósíit-
inn. Listræn túlkun hans og
almennt gildi hafa þroskazt
siðan fyrstu óskýru og flökt-
■andi fimm 'mínútna myndiirnar
voru tekn.ar uppi á þaki í New
Yörk; ■ en ááli'n er enn hin
sama. Þessi ógleymanlegi vin-
ur okkar hefur lagt frá sér
gön.gustafLnn og stigvélin, hann
hefur ibaatt viið sig árum og
viti, en iheimurinn-er ekki orð-
inn hættuminni, og hann vill
miinna okkur á það, áður en
það er úm seinán, að gæta þess
lifs sem við berum í höndum
okkar I dag.
til þess að losna úr klóm henn-
ar, þeim viðbrögðum höfum við
kynnzt í grínleik Maughams
„Hve gott og fagurt“. Lengra
Framhald á 11. síðu.
Leiksýning Menntaskólanema
er með mjög líku sniði og
tvö hin síðustu ár, bæði um
efnisval og meðferð leiikenda.
Þó er sú nýbrey.tni upp tekin
að nefna kvöldið „herranótt“
að gömlum
hætti, og virð
isjt tæplega fo.r-
dildarlaust
þótt iger.t sé í góðu skyni og
til þess að minna á mikdlvægi
..skólaleikjanna fyrrum og for-
sögutíma íslenzkrar leikiísta'r.
Nú á dögum eru leikir þessir
ekk.i sérstæðir' að neinu leyti,
og ef til vill kominn tími, til
að blása í þá nýju lífi og
Menntaskólaleikurinn
1953
itemgj.a þá nánar lífi og starfi
skólans sjálfs, en um þá hluti
er óþarft að ræða að þessu
einn.i.
„Þrír í þoði“ gerist á heimili
enskrar skáldkonu, hún er
glæsileg kona
cg ung að ,ár-
um, og hefur
þó gifzt þrisv-
iár og skilið við menn sína alla.
Nú ætlar hún að giftast oð nýju
og ákveður að velja sér maka
úr hópi fyrri eiginmanna sinna,
— stefnir þeim á sinn fund
öllum í senn; þannig minnir
uppistaðan ,í gamanleik þessum,
þótt undariegt kunni 'að virðast,