Þjóðviljinn - 01.05.1953, Side 4

'A) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 1. maí 1953
Nú er Q!M0 áffrœð í dag
Hérna í næsta húsi á heima
gömul kona sem lítil dóttir
okkar kallar ævinlega ömmu.
Ekki eru þær þó skyldar að
frændsemi, heldur mun hér
vera um að ræða þau tengsl
sem böm kunna að greina
öðru fólki fremur. Eitt af því
sem merkilegt er um ömmu er
það a'ð hún er fædd fyrsta
maí. Raunar var hún orðin
sextán ára gömul heimasæta
austur í Hornafirði þegar þing
Annars alþjóðasambands verka-
lýðsins samþykkti það suður
í París að gera afmælisdaginn
hennar að baráttudegi vinnu
stéttanna um allan heim. Ekki
geri ég ráð fyrir a'ð unga stúlk.
an. hafi í þann tíð átt þess
kost að fylgjast með þvílíkum
tíðindum, en hitt þykist ég
vita að þessi skemmtilega og
hittna tilviljun hafi oft hlýjað
henni um hjartaræturnar þegar
fram liðu stundir og hún kynnt-
ist sögu og þróun verklýðs-
hreyfingarinnar nánar.
Auðbjörg Sigurðardóttir
heitir hún, komin af góðu
bændafólki þar eystra og ólst
upp í foreldrahúsum að Borg
á Mýrum til tvítugsára. Þá
flutti hún austur á land og
varð þar skömmu síðar seinni
kona Elíasar Jónssonar, hinn-
ar nafntoguðu hreindýraskyttu
er af segir í bókum. Bjuggu
þau hjón nærfellt áratug á
efsta býli Jökuldals, hinu forna
setri Hrafnkels Freysgoða, en
fluttu síðan aö Hallgeirsstöðum
í Jökulsárhlíð. Þar lézt Elias
árið 1929. Höfðu þau þá eign-
azt níu börn og eru átta þeirra
enn á lífi. Eftir fráfall manns-
ins bjó Auðbjörg áfram með
sonum sínum þar á Hallgeirs-
stöðum allt fram til ársins
1937, en hefur síðan dvalið
með Öðrum börnum sínum og
þó lengst hjá Valgerði dóttur
sinni og manni hennar, Unn-
ari Benediktssyni frá Einholti,
fyrst á Seyðisfirði og nú síð-
•ustu árin hér í Hveragerði. Er
henni þar harla vel borgið að
dómi okkar sem til þekkjum.
Lítiö segja þessir stuttu ævi-
drættir af peVsónunni sjálfri.
Er það þó sannast sagna að
Auðbjörg Sigurðardóttir er hin
gagnmerkasta kona — eitt af
þessum „ljómandi mannablóm-
um“ sem Matthías talar ein-
hversstaðar ufti og eru þeirri
náttúru gædd að gefa umhverf-
inu lit og ilm með nærveru
sinni einni saman. Hún ar
sönn imynd þeirrar hógværu
sveitakonu er varðveitti lífs-
neista þessarar þjóðar um
langar aldir og strangar. Þótt
lítill kostur væri mennta brann
þekkingarþorstinn í blóði henn-
ar, enda leitaði hún með öllu
móti skilnings á mönnum og
málefnum og er enn í dag
næsta þaulsætin við bækur og
útvarp, eftir því sem kraftar
og aðrar ástæður leyfa.
Eitt sterkasta einkenni þessa
fyrstamaibarns hlefur jafnan
verið hin ríka og einlæga sam-
úð með olnbogabörnum þjóð-
félagsins og þáð var þessvegna
engin tilviljun að þegar í upp-
hafi aldarinnar lumaði hún á
Þymum Þorsteins undir kodda-
hominu sínu og greip til þeirra
hvenær sem færi gafst. Þeg-
ar svo Kommúnistaflokkurkin
efndí. fyrst til framboðs í Norð-
ur-Múlasýslu var ekkjan á
Hallgeirsstöðum meðal fyrstu
stuðningsmanna hans. Síðan
varð hún einn af stofnendum
Sósíalistaflokksins á Seyðis-
firði. Og enn í dag er hún
Framhald á 8 síðu.
Dagur samtakanna — Bréí um tónlistarmál og
danslagakeppni
í DAG er 1. maí. Sá dagur set-
ur svip á líf allrar þjóðarinnar.
iHvernig sem viðrar, mun ís-
lenzk ialþýða láta rödd sína
heynast, fyikja liði og sýna mátt
samtakia sinna. Sú krafa, sem
hæst ber, er mótmælin gegn
stríðsbnaski ’erlendra húsbænda
'hinna innlendu leiguþýja banda
rísks .auðvalds, mótmæli gegn
.tilnaimum leiguþýj anna rtil tað
stofna innlendian „her“, mót-
mæli igegn fyrirætlunum þeirra
um að fjötra verkalýðinn og
eyðileggja samtök hans. Undir
þau mótmæli tekur fólk úr öll-
um stóttum, já jafnvel úr öll-
jum stjómmálaflokkum. Það
verður erfiðara með hverjum
deginum að vera landssölumað-
ur á íslandi, og það vita þeir
sjálfir. Ótti þeinra leynir sér
ekki, óttinn við samtök og æ.tt-
jarðarást allra hugsandi manna,
óttinn við sundnmgina í lands-
söluflokkunum — og jafnvel
ótti við einhvern snefil af sam-
vizku, þar sem hún er ekki
útdauð með öllu.
„AUSþFIRÐINGUR" skrifar eft-
írfarandi bréf: „Kæri Bæjar-
Þjóðareining gegn her í landi
Berðu það við barm
(merki Þveræings)
Gefið og tileinkað andspyrnu-
hreyfingunni gegn her i landi.
Fagna þessu frelsismerki
! fósturjarðar, djarfi, sterki
‘! sif ji íss og elds.
;! Merki Uans, er vits með vigri
varði Jand og náði sigri
yfir hrammi hels.
Cinn skal vilji Einars niðja,
öld sem dag að verja, styðja
framtið föðurlands.
I'veræings með þori standi
þjóðin öll gegn her í landi.
; Iíyllum merki hans.
Merkið táknar: frelsi, fi-iður.
Fram það livetur, Iieitt það
biöur:
hindrum smán og harm.
Frelsisþra í sál þér syngur.
Sýndu, að þú sért Islendingur.
Berðu það við barm.
i
Kristján frá Djúpalæk.
póstur. — Tilefni þessara hug-
leiðinga er yfirstandandi dans-
lagakeppni S. G. T. Hugmynd-
in >að ‘þessum keppnum er mjög
virðingarverð og hefur átt
miklum vinsældum iað fagna
•hjá flestum danslagaunnendum
þessa lands. Þarna hafa komið
fram mörg ágaat' lög, sem full-
komlega hafa staðizt siamkeppni
við beztu erlend danslö.g á
sama tíma hv.að vinsældir
snertir, þó að „Endurmínning“
eftir Ágúst Pétursson beri þar
hæst. En þetta átti ekki að vera
nein Iofgrein, heldur hið gagn-
stæða.
Það orkar hálf undarlega á
mann, að þegar mörg þessara
iaga eru leikin í fyrsta sinn,
byrjar maður næstum ósjálf-
rátt að raul'a með, og þegar
lagið er á enda, uppgötvar
maður, að þarna er igamall
kunningi á ferðinni, iað vísu í
nýjum búningi .að meira eða
minna leyti, en það þarf ekki
næmt tóneyra til þess að þekkja
hann i þessum flíkum. Það er
líklega of stórt orð að tala um
þjófnað í þessu siambandi. Við
skulum því aðeins nefna það
hnupL Eg ef.ast ekki um, að
Sýndu, að þú sért Islending-
ur, — berðu það við barm. Það
er kærkomið að fá þessi heitu
hvatningarorð frá skáldinu,
sem snortið er af hugsjóninni
í sambandi við merkið Þveræ-
ingur, og tengdur er söguleg-
um minningum frá baráttu
þjóðarinnar fyrir frelsi og friði.
Við þökkum Kristjáni fyrir
þessa ágætu sendingu, sem
samherjarnir munu meta og
hafa á hraðbergi. En þess má
geta að merkið hefur hafið
sigurför, er boðar mikil og
góð tíðindi. Strax, þegar blað-
íð kom út meö frásögninni um
sameiningartákn okkar, silfur-
merkið Þveræingur, tóku að
berast fyrirspurnir um, hvar
hægt væri að fá það, og ýmsir
buðust til að selja það. 1 dag
verður það merki okkar á degi
alþýðunnar, þess fólks sem
stefnir að göfugu marki, verka-
lýðsins, sem heyr menningar-
baráttu í félagslegum samtök-
um og leitar friðar og frelsis.
En þess. ska' hver minnast,
sem fær merkið, að þó að það
sé ytra, tákn, þá er það yfir-
lýsing um málstað Islands,
sem hver merkisberi verður að
standa vörð um, það er skír-
skotun til orða og anda Einars
Þveræings um að við viljum
vináttu við aðrar þjóðir, en
hinsvegar viljum við hvorki
selja erlendum yfirgangsmönn-
um ia.nd okkar á leigu né
gangast undir erlend yfirráð.
Og þess vegna er það heiður
hvers Islendings að bera merk-
ið. Það er tákn um þjóðarein-
ingu gegn her í landi.
G. M. M.
IIERINN
VANVIRÐIB SÖGU-
STAÐI
UANDSINS
Þessar myndir rninna
okkur á þær sta.ð-
reyndir, að herinn
ögrar sifellt sjálf-
stæði landsins og lit-
iisvirðir helgustu
minjar þjóðarinnar. -
Hermaður sem stend-
ur á barmi Almanna-
gjár og brezki fájiinn
dreginn að hún á
Menntaskólanum í
Reykjavík sýna virð-
ingarleysi fyrir þjóð
okkar og menningu.
Hermn.ðurinn var með
öilu óþörf stytta við
Þingvöll og fáni her-
veldisins í höfuðborg-
inni sýndi fyrirlitn-
ingu hernámsmanna
á hinni íslenzku þjóð.
höfundarnir séu sauðfrómir
menn í venjiulegri merkingu
þess orðs, en þarna gera þeir
sig sekia um hniupl, og ég tel
það mjög viafasaman iheiður að
dulbúa lög, sem .aðrir hafa sam-
ið, og telja þau sín, jafnvel
þótt þeir verði verðlauniaðir
fyrir. í keppninni er svo fyrir
mælt, lað 'þar skuli 'velj.a að-
eins beztu dansiögin, og er það
að vonum, cn það þarf að bæta
því við reglugerðina, lað í'alleg-
ustu og frumlegustu lögin gangi
fyrir þessum uppvakningum,
sem oft er,u engu síðri d'anslög
en hin. Svo læt ég þessum hu.g-
leiðingum um danslögin lokið.
EN ÉG VIL iminnast á annað
atriði svipaðr, eðlis, en þar eiga
hámenntaðir tónlistarmenn hlut
■að máli. Ríkisútvarpið flutti,
ekki alls íyrir löngu, Ka’da-
lóns’kviðu eftir Jón, Þórarins-
son. Þá hiafa menn Það: Iögin
hans Kaldalóns eru eftir Jón
Þórarinsson. Á iólunum feng-
'um við iað heyr,a annað íslenzkt
listaverk, Heilög jól eftir Árna
Björnsson, Þar voru allir gömlu
jólasámia,mir okkiar tjóðraðir
saman í einia hialarófu með
einhverju, sem sjálfs,agt átt
hefur iað heita tónlist. í hvor-
ugu itilfellimu var taláð um, að
þessir tónlistarskapendur hefðu
raðað þessu saman, heldur
blátt áfram, að þetta væru
þeirra eigin verk. Jó, það er
'auðvelt iað vera tónskáld á ís-
landi meðan það er iátið óátal-
ið, ,að menn hnupli verkum
annarra og kalli þau sín. —
Austfirðimgur".