Þjóðviljinn - 01.05.1953, Síða 6

ö) — ÞJÓÐVILJINN’ — Föstudagur 1, mai 1953
þlÓOVIUINN
Otgefandl: Samelnlngarfiokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurtnn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sígurður Guðmundsson.
Fróttastjóri: .7ón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð--
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
Ifl. — Sími 7600 ( 3 línur).
Áskrlftarverð kr. 20 á mánufii í Reykjavik og nágrenni; kr. 17
nnnars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviijane h.f.
Uppreisn alþýðnnnar
í»að var fyrir þrjátíu árum.
Verkalýðurinn, sem lagt liafði götumar, byggt borgina, dreg-
ið fiskinn úr sjónum, unnið úr aflanum í landi, fylkti í fyrsta
skipti iiði um stræti Reykjavíkur undir rauðum fánum sínum,
til baráttu fyrir heilögum rétti hins fátæka manns til lífsham-
ingjunnar, sem reynt er að ræna hann fyrir valdi hins vinnandi
lýðs til að stjórna þjóðfélaginu með hag alþýðunnar fyrir augum-
Það var ekki stór hópur, sem brautina ruddi, og háðgiósiur
auðvaldsins dundu á honum. En hann hefur stækkað síðan svo
auðvaldið skelfist hann og smjaðrar fyrir honúm í dag. Því nú
veit atþýðan að hún getur ráðið, hvenær sem hún vill það öll, —
ög auðvaldið veit það líka og óttast þann dag.
•Þetta var 1. maí 1923. Þökk sé þeim er brautina ruddu þá og
þeir þeirra sem enn lifa, geta með stolti liorft á þær þúsundir
sem í dag fylkja liði um götur Reykjavíkur, þar sem hundruðin
gengu þá, — geta með fögnuði hiustað á fótatak alþýðunnar
kveða við um allt ísland af slíkum krafti að bergmálar í sál
hvers vinnandi manns.
Þá, 1. maí 1923, voru næstum þrír áratugir frá því verklýðs-
hreyfing Islands varð til, frá því brautryðjendumir Ottó, Þor-
varður og aðrir ágætir forvígismenn hófu það merki á loft, sem
síðan hefur sett svip sinn á þessa öld.
Um það sama leyti var verkalýður Evrópu og Ameríku að
gera 1. maí að allsherjar öaráttudegi alþýðunnar. Hinn aldni
brautryðjandi sósíalismans, Friedrích Engels, naut þeirrar gæfu
að fá að sjá fyrstu 1. maí-kröfugöngur verkalýðsins og ritar
þá í London 1. maí 1890, í formála að nýrri útgáfu Kommún-
istaávarpsins: „Væri nú aðeins Marx hér til þess að geta notið
þéssarar sjónar með mér!“
Beztu skáld íslands fljtja þá lioðskapinn um uppreisn alþýð-
unnar, — fagnaðarboðskap sósíalismans til verklý.ðshreyfing-
arinnar hingað heim, þangað, sem Einar Benediksson þá lýsti
þannig: „einnig hér undir eyðingu, áþján og neyð blunda
áranna kröfur við heiði og strönd“. 1 ,,Brautmni“ Þorsteins
(1895) kvað við „sú kröftuga raust, sem kallar sitt föðurland
viðstöðulaust af harðstjórum himins og jarðar“. I „Grótta-
söng“ Stephans G. (1891) ögrar bóndinn vestan frá Kletta-
fjöllum íslenzkri alþýðu: „Oss hefur brostið vit og vilja verka-
laun að heimta djarft“ og hvetur þá til að rísa „Upp mót kúgun,
eymd og spilling öld þó byltást líkt og haf“. Og í „íslandsljóð-
um“ Einars Benediktssonar (1891) rís hún upp „hin kúgaða
stétt hristir klafann og sér hún er voldug og sterk“.
Þao, sem hin kúgaða stétt gerði í draumsjón verkamannanna
og sjómannanna 1894, {>að, sem hún gerði í ljóðum skáldanna
á tíunda áratug síðustu aldar, — það gerir hún í reyndinni í
dag. Voldug og sterk sýnir alþýða Islands mátt sinn í dag, 1.
maí 1953.
Síðan verklýöshreyfingin hófst hefur alþýðan sigrað í þriðja
hluta heimsins Lofum auðhringum heimsins að skjálfa í dag
við fótatak sigrandi aiþýðu um allan heim. Dagar auðkónga og
keisara eru brátt taldir. Dagur alþýðunnar, 1. maí, boðar öld
alþýðunnar um víða veröld.
Sameinuð fylkir alþýða íslands liði á götunum 1. maí. Sam-
einuð segir hún ríkisstjórn kúgunarinnar og hernám.sins stríð
á hendur. Sameinuð heitir hún því að fylgja hugsjónum braut-
ryðjendanna fram til sigurs. — Þökk sé þeim er þessa samein-
ingu skópu. Hún er tákn þess að eigi sé þess langt að bíða að
sú alþýða, sem stóð sameinuð í vetrarverkfallinu mikia, 20.000
manna, 1952, — sú alþýða, sem stendur sameinuð 1. maí —
að sú alþýða muni og standa sameinuð í einni pólitískri fylk-
ingu, sameinuð í kosningum, sarneinuð í forustunni fyrir þjóð-
inni í frelsisbaráttu hennar. Og þá er ísland alþýðuimar frjálst
af auðvaldi og áþján, frjálst af erlendum her:
„Þá skal losna um vor bönd, þá er líf fyrir hönd, ,
þá skal ljós skína’ um eyjuna, komandi menn!
Milljónarciriiir í Reykjavík
BróSurhlufmn af eignum Reykvikinga
er i höndum fámennrar peningakliku
Ýtarlegasta könnun sem gerð hefur verið á tekju- og
eignaskiptingu í Reykjavík var gerð í sambandi viö eigna-
könnunina, og var hún þó að sjálfsögöu engan veginn
tæmandi. En samkvæmt henni var skiptingin i megin-
atriöum á þessa leiö:
Tekjuskatísgreiðendur voru 26.500 og nettótekj-
ur þeirra 574 milljónir.
2650 þessara manna, eða 10%. þeir sem tekju-
hæstir voru, gáíu upp 155 milljónir sem nettótekj-
ur, en það eru 27% aí heildartekjunum. Meðaltekj-
urnar á hvern þessara íramteljanda voru 60 þúsund-
ir nettó.
200 þeir tekjuhæstu gáíu upp 29 milljónir sem
árstekjur, eða kr. 145.000 á hvem nettó.
100 þeir tekjuhæstu gáíu upp 20 miiljónir. eða
2QG.GGQ kr. meðaltekjur á hvern nettó.
Allar eru þessar tölur samkvsömt framtölum, en stór-'
gTÓÖamenn kunna vel að fela tekjur sínar, og ailar eru
tölumar frá því fyrir gengislækkanir, en síöan hefur mis-
ræmiö í tekjuskipting'u aukist stórlega.
Sama ár voru nettóeignir framteljenda í Reykja-
vík taldar 595 milljónir. Er sú tala miðuð við fast-
eignamat og nafnverð verðbréfa, en nýlega seldu
Thorsararnir í Kveldúlfi Thorsurunum í Eimskip
slíkar eignir á átjánföldu fasteignamati. Það mun
því sízt ofgert að fimmtánfaida þessi framtöl, og
yrði þá heildarupphæðin 8925 milljónzr.
10% framteljendanna- eða 2650 þeirra. eigna-
hæstu, gáfu hins vegar upp sem hreina skuldlausa
eign 350 milljómr. eða a.m.k. 5250 milijénir mið-
að við núgildandi verðlag. Nemur það 59% af heild-
areign Reykvíkinga. 2650 menn eiga. þannig mun
meira en heiming af eignum allra Reykvíkinga, eða
um 2 milljónir króna á hvern.
280 þeir eignahæstu gáfu hins vegar upp 102
miiljónir, eða sem svarar 1530 milljózmm nú, eða
hátt í 8 milijónir á hvern nettó.
100 þeir eignahæstu gáfu upp sem hreina eign
74 znilljómr eða sem svarar IHÖ milljózmm,
ellefu milljónir og eitt hundrað þúsund á hvern
íramteljanda að meðaltaii.
Tveir þriðju framteijendanna áttu hins vegar ekki
svo miklar eignir að þeir kæmust í eignaskatt.
í þessum tölum eru ekki taiin með ýms mesiu
gróðafyriríæki bæjarins, svo sem Eimskipafélagið
og Landsbankinn.
Þannig skiptust tekjur og
eignir ReykvLkinga árið 1848
samkvæmt framtölum og .upp-
lýsingum skattstofunnar, en síð-
an hefur þróunin gengið í þá
átt að þeir ríku hafa orðið
rikari og þelr fáLcfcku fátækaxi.
Aðr,a athyglisverða vísber.d-
ingu um tekjuskiptinguna má
fá af þjóðartekjunum. S. L vet-
ur reiknaði Eysteinn Jónsson
fjármálaráðherra með því í
þingræðu að þjóðartekjurnar
væru 2080 milliónir króna. Mið-
ar við 150 þúsund íbúa eru
þetta um 14 þúsunda króna
meðaltekjur á livert maims-
bam í Iandinu, eða um 70
þúsunda króna tekjur á hverja
fimm manna fjölskyldu, — ef
jafn.t væri skipt. Hina geysi-
legu misskiptingu munu hins
vegar flestir geta fundið á sín-
•um eigin tekjum.
SiIIi og Valdi
Árið 19-19 tók Þjóðviljinn
nokkur dæmi -um. eignir ein-
stakra manna í Reykjavík.
Meðal þelrra voru fcaupmenn-
imir Silli og Valdi. Þeir áttu
(þá 16 eignalóðir á mjög dýr-
mætum stöðum, og voru þær
5,651 fermetri að stærð. Auk
•þess réðu þeir yfir sex leigu-
lóðum. Á lóðum þessum áttu
iþeir 20 hús, sum mjög stór og
dýr.
Miðað við þá’giidandi verð-
la.g vax Ióðaeignin metin á oa.
6 milljónir og húseignirniár á
ca. 11 mLUjónir, þannig að sam-
tals námu fiasfeiignir þeirra fé-
laga þá ca. 17 miUjónum. Þeir
jhafia hins vegar bætt við . sig
stórlega siðan, og verðmæti
eigna þeirra hefur aukizt mjög
fyrir tUverknað st jórnarvald-
anna. Auk þess. eru I>e:r eflaubt
hluthafar í ýmsum .arðbærum
fy.rirtækjum fyrir utan þessar
fasteignir, verzlanir sínar og
sjoppur.
Þess má geta að aUt fram
ti.l þessa hofia þeir Silli og Valdi
ekki borgað cyri í eignaskatt;
— þeir hafia verið eigna’ausir
menn! Fasteignamat hefur
nefnilega verið svo lágt að
liægt er að fela stóreignir bak
við smáskuldir. Eignir þær sem
hér vom taldar hafa því ekkx
verið innifaldur í yfirliti því
sem birt var í upphafi.
Thorsararnir
Árið 1949 voru Thorsaramh’
og bein fyrirtæki þeirra skráð-
ir eigendur 21 lóðar í Reykja-
vík, margra nrjög vcrðmætra,
og var flatarmál þeirxa 50.236.1
fermetri. Verðmæti lóða þess-
ara var þá áætlað a. m. k.
25 milljónir. Jafnframt voru
þessir -sömu menn skráðir éig-
endúr 17 húsa, sem þá voru
metin á a. m. k. 9 miUjónir.
Þetta tvénnt nemur þvi sam-
talsi. 34 milljónum, og að ekki
hafi verið um ofm.at að ræða
. sést á sölu Kveldulfséignanna
til. Eimskipafélagsiná . fyrir
■skemmstu.
En Thorsaxamir eru sem
kunnugt er ekki fýrst og
fremst fasteignaei'gendur, héld-
ur leggja þeir áherzlu á að
ráða ýfir \oldugum og ábáta-
sömum fyrirtækjum. Sýndi,
Þjóðviljinn fram á það 1949 að
samkvæmt skattgreiðslumi
þeirra ættu eignimar hér í
Reykjavík að nem.a að þeirra
eigin sögn ekki minnu en 50—-
60 milljónum. Þar við bætast
svo stóreignir úti um . land,
Hjalteyri, glæsilegir sumarbú-
staðir, stórjarðir, ár o. fl. ÞaS
mun því sizt ofmælt að árið
1949 hafi eignir þessarar vo!d-
ugu fjölskyidu hér á landi num-
ið um 100 milljónum króna.
ÓtjaMár eru þá stóreignir
þæ,r sem fjölskyldan hefur kom
ið fyrir erlendis með yflrráð-
um sínum yfir afurðasölunni,
og hefur sú sag.a oft verið rak-
in hér í blaðinu.
Völundur
Völundur og þau fyrirlæki
sem honum eru tengd eru en;i
eitt dæmi <um stóreignir auð-
manniastéttarinn.ar í Re.vkjavík.
Árið 1949 .gaf aðaleigandinh
upp eignir sínar sem 2 milljcn-
ir króna. En laule bess voiu
aðrar eignir faldar á nöfnum
fjögurra fyrirtækja, þessara:
By.ggingavöruverzlún Sveins
M. Sveinssonar var íalm eiga
ca. 2 milljónir.
Klappareignin h. f. var- iál-
in eiga ca. 6 milljónir, þar afi
7962 fermetra lóðir og sjö hús.
Timburverziunin Völundur
var talin eiga c.a, 9 miUjónir.
Trésmiðja Sveins M. Svems-
sonar var talin éiga ca. 2.5
milljónir.
AIls námu þessar hreinu,
skuld’iausu eignir þarrnig 21 —
22 milljónum króna, og ev þá
enn margt ótalið, m. a. eign-
irn.ar í Morgunblaðinu, sem nú
er að byggja eitt mesta stórhýsi
bæjarins.
Hættulegri klíkur
Þe:ssi þrjú dæmi gefa hug-
mynd um að auðmannastéttin
í Reykjavík er ekki á: flæði-
skeri stödd fjárhagslega. í>ó er.u
þetta eng.an veginn verstu
dæmin; þau cm tiigreind hér
Framhald ú 0. síðu