Þjóðviljinn - 14.05.1953, Blaðsíða 4

Jón Magnýsson
4) — ÞJÖÐVILJINN — Fimmtudagur 14. maí 1953
Skúli GuðjÓKSSon:
Fosiali véMsibs
ASlt skaf það ofan í þig
Þœffir af Hermanni Sfrandaþengli IL
Með innreið Hermanns
Jónassonar í Framsókn'ar-
flokkinn hefst þar nýtt tíma-
'bil um allar áróðursaðferðir
og málatilbúnað.
Meðan Tryggva Þóhallsson
naut þar við voru áróðurs-
aðferðir flokksing jákvæðar
jafnt í sókn og vörn. Enda
er það háttur allra venjulegra
. stjórnmálaflokka, að minnsta
kosti þegar þeir bregða sér
í betri flíkurnar.
Jafnvel Sjálfstæðisflokkur-
inn getur leyft sér þann mun-
að enn þann dag í dag að
bregða fyrir sig jákvæðum á-
róðursaðferðum, það er:
glíma ekki eingöngu af kröft-
. um, heldur einnig af nokkurri
lipurð og mýkt.
Ekki er mér um það kunn-
ugt, hvernig Hermann hefur
. glímt sem raunverulegur
glímumaður.
Hitt þekki ég af langri
• reynslu, að sína pólitísku
glímu hefur hann frá fyrstu
tíð og fram til þessa dags
í þreytt af kröftum eingöngu.
Sú glíma hefur verið svo ger-
sneydd allri fegurð og mýkt
. sem framast mátti verða.
Hún hefur verið neikvætt
* sarg, nokkurskonar valdbeit-
ing gegn þeim þáttum mann-
legs lífs, er gefa því raun-
verulegt gildi og geta hafið
það öga upp úr hinu smá-
> smugulegasta þvargi. Boð-
skapur Hermanns Jónassonar,
hvers eðlis sem hann anhars
er, minnir alltaf á eitthvað,
sem unnið er meira af kröft-
um en leikni, t.d. að kald-
hamra járn, berja finnungs-
brekku með bitlausum ljá, ýta
áfram þrákálfi, eða eitthvað
þessháttar.
O, allt skal það ofan í þig,
helvítið þitt, sagði karlian,
þegar hann tróð hunda-
skammtinum ofan í tíkina.
Það mætti ímynda sér, að
Hermann Jónasson hugsaði
eitthvað svipað, þegar hann
er að troða skoðunum sinum
inn í háttvirta kjósendur.
Öll pólitísk . boðun Her-
manns Jónassonar hefur frá
upphafi vega og til þessa
dags mótast af einum og
sama grunntóni: Bölsýni.
Mörg slagorð, sem minna á
þennan grunntón og Hermann
er höfundur að, eru þegar
fyrir löngu orðin landskunn
og fljúga á milli manna sem
brandarar. Má þar til nefna:
Erfiðir tímar, öngþveiti, hrun,
björgunarstarf og síðast en
ekki sízt orðið ábyrgur, sem
Kermann var svo lítillátur að
sæma sjálfan sig, eins og
hverri annari heiðursmedalíu,
í þann tíð er hann var höfuð-
kempa þjóðstjórnarinnar,
sællar minningar.
Hermann er búinn nokkr-
um leikarahæfileikum af
hendi skaparans. Getur hann
því með ýmiskonar tjásiingar-
tiibrigðum og mismunandi
raddblæ gefið orðum sínum
mismunandi þunga, eftir því
sem við á í hverju tilviki.
Að þessu leyti minnir hann
á karl einn, sem ég heyrði
talað um í bernsku. Hann
sagði stundum sögur, sjálfum
sér og öðrum til skemmtun-
ar. Þeir sem á hlýddu, gátu
jafnan myndað sér rökstudda
skoðun um sannleiksgildi
sagnanna. Sannar sögur sagði
karl jafnan athugasemdalaust.
Ef hann ýkti dálítið sagði
hann alltaf: Ég get ekki
sannara orð talað. En ef sag-
an var helber uppspuni, bætti
hann alltaf við: Mér er eiður
sær.
Málflutningur • Hermanns
Jónassonar getur stundum
verið með svipuðum hætti.
Skýri hann hlutdrægnislaust
og blátt áfram frá gangi ein-
hvers máls, er rödd hans eðli-
leg, blátt áfram og laus við
allar annarlegar áherzlur. í
hita bardagaas getur það
hent alla pólitíska skilminga-
menn, að þeir taka að kríta
liðugt og hlaupa þá út undan
sér af götu sannleikans. Það
þarf enginn að vera í vafa
um það, þegar slíkt hendir
Hermann Jónasson. Þá verður
rödd hans svo þrungin á-
byrgðartilfinningu og sann-
færingarkrafti, að blautgeðja
menn vikna við.
Einnig getur það hent Her-
. Framhald á 11. síðu.
Fæí.áií? 3. ágúsl S86S
Á morgun verður Jón Magn-
ússon, Brekkustíg 14B hér í
bæ, til moldar borinn.
Hann var fæddur -í Hólma-
koti i Hraunhreppi í Mýra-
sýslu, Foreldrar hans voru fá-
tækt bæadafólk. Kornungur
misti hann föður sinn og komst
snemma í umsjá vandalausra.
Var hann fyrst á ýmsum stöð-
um í fæðingarsveit sinni. Inn-
an fermingaraldurs fór hann
til sjóróðra á Suðurnesjum.
Síðan var hann í vinnumennsku
á ýmsum stöðum í Hnappadals-
sýslu áður en hann reisti sjá^f-
ur bú. Bjó hann á ýmsum stöð-
um þar vestra, síðast í Ystu-
Görðum í Kolbeinsstaðahreppi.
1910 kvæntist hann Elínu Árna-
dóttur, sem þá var ekkja, og
lifir hún mann sjnn. Þau eign-
uðust tvo sonu og er annar
þeirra látinn. Auk barna sinna
ólu þau hjón upp þrjú fóstur-
börn.
Jósi var annálaður dugnáðar-
og atorkumaður. Upp úr sár-
ustu fátækt tókst honum að
gerast bjargálna bóndi, enda
var hann langt á undan. sam:
tíð sinni um ýmsar búnaðar-
framkvæmdir. En skömmu eft-
ir að' hann kvæntist missti
hann heilsuna. Fyrir þær sak-
ir varð hann að bregða búi og
flytja til Reykjavíkur árið 1919,
en þar hefur hann átt heima
síðan. Hefur hann stundað
ýmsa vinnu, eftir því sem heils-
an leyfði, síðast fisksölu í mörg
ár. Síðustu árin hefur hann
verið algerður öryrki og þjáð-
ist oft mjög, þó nokkuð hafi
mildast síðustu ævistundirnar.
Vanheilsu sína og þjámingar bar
Jón af frábærri karlmennsku
og stillingu.
Þetta eru nokkrir áfangar á
löngum og viðburðaríkum ævi-
ferli, sem sagt er frá í ansiáls-
stíl. Nú er hin langa þraut lið-
in, og væru þeir atburðir í let-
ur færðir, þá yrði það ekki
einungis saga Jóns Magnússon-
ar, heldur táknræn hetjusaga
þeirrar alþýðukynslóðar, sem
<nú er áð hníga til moldar.
1 ævisögu sinni segir séra
Árni Þórarínsson ýmislegt frá
Jóni. Meðal annar3 segý- hann
frá viðskiptum Jóns við Lárus
H. Bjarnason, er hann var
sýslumaður í Snæfellsnessýslu.
Urðu með þeim ýmsar greinir,
—- Dáinn 9. maí 1953
en Jón hélt fast á rétti sínum
og lét ekki.lilut sinn. Sagan
er sögð til þess að lýsa Lárusi,
en hún lýsir Jóni engu síður.
Að loknum þeim viðskiptum
gaf Lárus Jóni þennan vitnis-
burð:
„Ætti ég að skiþa hrepp-
stjóra í Eyjahreppi, þá mundi
ég ekki skoða huga minn um
afi' taka Jón. (Jóci bjó þá á
Ytra-Rauðamel). Hann er
greindur maður. Hann er ekki
neitt á báðum áttum og iá full-
komlega sjálfan sig. Og hann
lætur alltaf í 1 jós meiningu sína
með kurteisi og stillingu, og
sinni hans sést aldrei bregða.
Það er einkennilegur maður“.
Lárusi missýndist ekki. Alla
stund eftir að Jón fluttist til
Reykjavíkur var hann ötull,
einarður og trúr liðsmaður
verkalýðshreyfingarinnar. Hann
fylgdi jafnan fast þeim flokki,
sem var raunverulegur mál-
svari stéttar hans, fyrst Al-
þýðuflokknum og síðan Komm-
únistaflokknum og Sósíalista-
flokknum. ,,Ég trúi því fast-
lega að við næstu kosningar
verði mikil breyting", voru síð-
ustu orð hans við vinkonu sína.
Til hinztu stusidar fylgdist hann
af brennandi áhuga með bar-
áttu stéttar sinnar og sjálf-
stæðisbaráttu þjóðar sinnar. í
skapgerð sinni átti hann beztu
kosti stéttar sinnar: karl-
mennsku, æðruleysi, drengskap
og trúmennsku. Og þegar litið
er yfir farinn veg þá sjáum
við betur en ella, að það eru
ekki þjáningar og þrautir lífs-
ins sem máli skipta, heldur hitt
Framhald á 11. síðu.
,TSLENDINGAR þekkja út-
lendan her í sögu sinni, og
sagau þekkir viðbrögð þeirra
við útlendum her. í Kópavogi
stóð útiendur her áð baki
Bjelkes, er íslendingar urðu
að sverja Danakonungi ein-
veldi á Islandi, sem þýddi af-
nám Gamla sáttmála. Og fs-
lendiagar sónu fyrir framan
herinn. En eftir alltsaman
lifði Gamli sáttmáli. Hvemig
stóð á því? Jú, það komu
Iþeir dagar að Islendingar tóku
fram þietta eina þjóðréttar-
skjal sitt, sem sagðd frá því
og staðfesti það, að þeir voru
þjóð með réttindum til þess að
semja við aðrar þjóðir, sjálf-
stæð þjófi, og þetta þjóðrétt-
arskjal sýndi, aö þeir höfðu
engum þjóðréttindum afsalað
sér með því. — En nú
komiu Kópavogseiðarnir, þar
höfðu þeir þó loksins afsalað
Við þekkj'um her af reynslu — Veitum verðlaun
fyiir umgengni á baklóðum
sér öllum þjóðréttindum. Um
það varð ekki villst. En
hvernig Iætur ekki þjóðlíf og
saga? Gamla sáttmála virtist
ekkert muna um þessa eiöa.
Hann var þjóðarinnsigli, og
þjóð er þj’óð, hvað sem svarið
er. Það er einn galdur lífs og
sögu.
Já, það var útlendi herinn,
sem gaf Gamla sáttmála nýtt
líf og gildi. Herinn var þjóð-
arinnsigli Dana á íslandi, og
þessi her, eins og ailur her,
er svo skitinn í andanum, að
það varð í raun og veru að
fela innsigli Dana á þjóðrétt-
indum ísiands, hvar sem
Gamli sáttmáli gekk fram.
Nú er útlendur her í landinu,
og ekki er liann hreinni í
andanum, en sá sem stóð að
baki Bjelke í Kópavogi 1662.
Isleadingar virðast ekki skilja
þennan her. Þó sagan sé bú-
in að kenna þeim hvað her-
inn var í Kópavogi áður fyrr.
Drápskúgun á þjóðinni þýddi
þetta innsigli Dana á þjóð-
réttindum íslands. Skyldi
nokkurn viti borinn mann
geta grunað annað, en sá út-
lendi her, sem nú dvelur í
landinu, og er innsigli Banda-
ríkjanna á þjóðréttindum ís*-
lands, valdi öðru en hinu
sama drápi? Andi hersins er
dráp. Það er skíturinn á lion-
um. Afrek hers eru aldrci
kennd við annað en dráp. Og
þetta dráp er eins markvíst
hvort scm lengri eða skemmri
timi er tekinn í átótluaina. Og
það er enn skaðlegra dráp
þegar þjóðin er svo svikin, að
það fást nfínar“ „innlendar"
hendur til þess að halda á
..aíidanum". — Árni í Kópa-
vogi“.
-k
Þ. J. segir: ,,Nú eru menn
víða farnir að taka til um-
hverfis hús sín. Hvarvfetna
má sjá fólk fleygja burtu ó-
hreinindum og föllnum trjá-
greinum og búa í haginn fyrir
ciýgræðingana. — En víða er
pottur brotinn, og þeir eru
til, sem ekki hafa hinn
minnsta hUg á að , gera hreint
fyrir sínum dyrurn". Þetta
fólk þarf að taka sig til og
fara að sjá sóma sinn. Betra
er seint en aldrei. — Ég legg
til, afi Fegrunarfé’agið, eða
hvaða félag sem það nú er,
sem veitir verðlaunin árlega
fyrir fallegasta skrúðgarðinn
umhverfis húsin, veiti nú í
ár og héreftir verðlaun fyrir
sómasamlegasta umgengni
umhverfis sambýlishús, þar
sem ekki er neinn ræktar-
blettur, heldur venjulegur
•bakgarður eða port, sem
naufisynlegt er að halda vel
hreiaum enda þótt það sé að
sama skapi erfitt. Veitum
hreinlegustu baklóðinni verð-
laun! — Þ.J.".