Þjóðviljinn - 12.06.1953, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 12. júní 1953
Þjóðareining gegn her í landi
iréf til ísSendingci á SCeflavíkiirvelii
Tvær eru aðalorsakir þess,
að ég sendi ykkur línurr
heiðruðu landar, sem nú vinn-
ið á Kéflavíkurflugvelli. Hin
fyrri er sú, að leita samstarfs
við ykkur um öflun heimilda
í samtíðarsögu íslands, að
hinu leytinu ræða við ykkur
vandamál, sem við tolasir, þeg-
iar árinu 1953 sleppir, eftir
því sem nú horfir í þjóðmál-
um okkar.
Þegar ég ritaði Virkið í
norðri, samtíðarsögu um her-
nám íslands, þurfti ég að afla
mér víðtækra heimilda. Ég
studdist við frásagnir í blöð-
um og útvarpsfregnir, opin-
berar tilkynningar og skýrsl-
ur,' ýmis rit, er fjölluðu um
skyld efni. En þetta nægði
hvergi nærri til jpes að fá
samfellda mynd af atburðum
og þræði sögunnar. Ég þurfti
í fjölmörgum tilfellum að
leita til frumheimilda, tala
við þá, sem við sögu komu og
þekktu atburðina, ræða við
menn úr ýmsum stéttum og
stöðum og fá upplýsingar.
Það létti mjög starf mitt, að
því nær undantekningarlaust
brugðust menn vel við óskum
mínum og sögðu mér ýmist frá
persónulegri reynslu sinni eða
létu mér í té upplýsingar,
sem ekki höfðu áður komið
fram í dagsljósið. Ég hafði
því í mörgum tilfellum óyggj-
andi heimildir, sem síðar.
hefði ekki verið hægt að afla,
en þykja nú þegar nokkurs
virði. Ég vil nefna nokkur
dæmi. Hernámsmorguninn 10.
maí 1940 var ég sjónar- og
heyrnarvottur að mörgu því,
sem gerðist í Reykjavik, og
kom mér það að miklu gagni.
En til viðbótar við frásagnir
blaða og útvarps af atburðum
dagsins, lét Hermann Jónas-
son, þáverandi forsætisráð-
herra, mér í té margskonar
upplýsingar, sem ekki höfðu
verið skráðar fyrr en þykja
nú ómissandi, t. d. um af-
stöðu forsætisráðherrans þessi
söguríku dægur, um heim-
sókn Hávarðs Smith, fyrsta
sendiherra Breta á íslandi, er
hann gekk í stjórnarráðið, til-
_____________I,___________
kynnti hernámið og afhenti
skilríki sín. Agnar Kofoed-
Hansen, þáverandi lögreglu-
stjóri, sagði mér m. a. af sam-
skiptum lögreglunnar við dr.
Gerlach, • þýzka ræðismann-
inn, sem lauk sögulega hinn
umrædda morgun. Áður en ég
hóf að rita þriðja bindi Vi-rk-
isins, er fjallar um sjómenn
og siglingar íslendinga á
styrjaldarárunum, birti ég í
blöðum orðsendingu til sjó-
manna og annarra þeirra, er
kunnugir voru málum og bað
þá láta mér í té upplýsingar
og frásagnir er að gagni
myndu koma til þess að fylla
samtíðarsöguna.
Nú sný ég mér til ykkar,
kæru landar, sem nú starfið
á Keflavíkurvelli og bið ykk-
ur að veita mér aðstoð við
öflun heimilda eftir því sem
þið álítið að gagni gæti kom-
ið til fyllingar í sögu okkar.
Þið starfið nú á þeim títt
umtalaða stað, þar sem stór-
ir atburðir gerast og margir
örlagaríkir fyrir nútíð og
framtíð. Ýmsir hinna stærri
atburða eru að vísu skráðir,
ýmist í opinberum heimildum,
samningum, skýrslum, blaða-
frásögnum, tilkynningum eða
annái lögreglunnar. Þó nær
þetta allt ekki nema að litlu
leyti til hins persónulega lífs,
sem hrærist í umhverfi ykkar
og þeirrar reynslu og þekk-
ingar, sem einstáklingar hafa
öðlazt í einstökum tilfellum.
Þvínær daglega berast
fregnir af ýmsum fréttnæm-
um atburðum á Keflavíkur-
velli og ber illa saman í blöð-
um. Þið eruð áhorféndur að
ýmsu því, sem frá er sagt og
berst til þjóðarinnar í mis-
jafnlega vönduðum útgáfum.
Sumt eru stórsögulegir at-
burðir og þjóðernislegir, svo
sem árekstrar milli herliðsins
og íslenzku lögreglunnar, eða
herliðsins og íslendingia yfir-
leitt. Ef til vill rita einhverjir
ykkar dagbók og skrásetjið
hið markverða, sem þið eruð
sjónarvottar að, ef til vill ••
skrifið þið í minnisbækur um ••
einstaka ' atburði, ykkur til "
glöggvunar síðar. En hvort
sem svo hefur verið eða ekki,
vil ég nú biðja ykkur að taka
upp þann hátt eftir því sem
aðstæður leyfa, að skrá með <(
sannindum ýmsa atburði ,,
strax þegar þeir hafa gerzt ..
eða rekja- feril einstakra at- ■•
vika og mála eftir því sem ••
föng eru á. Þetta vii ég svo "
biðja ykkur að láta mér í té. ''
Ég vil í þessu sambandi ..
minnast á sambúð íslendinga ••
og herliðsins í ýmsum tilfell- "
um, um vist og vistarverur, "
um samskipti íslendinga og
einstakra herliðsmanna t. d.
yfirmanna eða annarra, um
samkvæmislíf á vellinum,
verzlun og viðskipti, um kaup- ,,
greiðslur og vinnubrögð, um ,,
matarhæfi, um heimsóknir ís- ..
lendinga á völlinn, um mót- ••
töku erlendra og innlendra ••
manna, um vandkvæði, óhöpp "
eða sérkennileg atvik, um álit
ykkar á hernum og fram-
kvæmdum hans og þannig
áfram eftir því sem hverjum
ykkar kemur til hugar að til ,,
fróðleiks og gagns mætti ,,
verða. . ,.
Ég vil geta þess, að heim- ..
ildarmanna mun ég hvergi ••
geta opinberlega, sé þess ósk- "
að. Ég hef aldrei birt heim-
ildarmenn án samþykkis
þeirra sjálfra, en iafnan geng- ,,
ið úr skugga um að sem rétt- .,
ast sé sagt frá atburðum. Ég ..
held áfram að skrifa samtíð- ••
arsöguna og gef Virkið í •■
norðri út í heftum sem tíma- "
rit, tvö eru komin út, hið
þriðja er í undirbúningi. Ég
vænti þess, að þið bregðizt
vel við tilmælum mínum og
hafið samband við mig bréf-
lega eða á annan hátt.
Um hitt atriðið, sem ég
minntist á, hið alvarlega ..
vandamál, sem við blasir á ár- ••
inu 1954 eða fyrr, mun ég "
ræða í seinn; hluta þessa "
bréfs, er birtis\ á morgun.
Vinsamlegast
G. M. M.
Pósthólf 1063. Rvík.
I
Fhamhald af 12. síðu.
vestan til að ferðast til íslands
og kvaðst hann vona að svo gæti
orðið í framtíðinni, og þá jafn-
vel með þeim hætti að skipzt
væri á hópum, þannig að íslend-
ingar héðan færu vestur í ís-
lendingatoyggðimar þar og dveldi
hvor hópurinn sumarlangt. í
þetta sinn eru þátttakendur ein-
ungis frá eldri kynslóðinni, en
síðar myndi einnig yngri kyn-
slóð Islendinga vestra far.a píla-
grímsför heim til íslands. Kvað
hann slíkar ferðir myndu geta
átt drjúgan þátt í því að varð-
veita íslenzkuna og íslenzkar
menningarerfðir meðal Vestur-
Islendinga, jafnframt því sem ís-
lendingar hér heima gætu haft
mikil not af að kynnast frænd-
um sínum fyrir vestan.
Ferðast um Suðurland
í ^æTfkvöld feótu Veslturrf®-
lendingarnir boð forsætisráð-
herra, en í dag leggja þeir af
stað í þri'ggja daga ferðalag um
Suðurland, en síðan dreifist hóp-
urinn víðsvegar út um landið.
Næsta sunnudag hefur Þjóð-
ræknisfélagið boð fyrir hópinn á
Þin'gvöllum. Vestur-íslendingam-
ir halda héðan heimleiðis 26.
júlí.
Þessir komu
Þessir Vestur-íslendingar komu
með. Heklu í gær:
Winnipeg
Aðalbjörg Helgason,
Jóhanna Jónasson,
Lovísa Bergman,
Rósa Jóhannsson,
Rósbjörg Jónasson,
Sigrún Thorgrímsson,
Sigrún A. Thorgrímsson,
Sigríður Bjerring,
Þorbjörg Sigurðsson,
Steini Jakobsson,
Finnbogi Guðmundsson.
Árborg, Man.
Aðalbjörg Sigvaldason,
Emma V. Renesse,
Guðrún Magnússon.
Riverton, Man.
Columbine Baldvinsson.
Lundar, Man.
Guðrún Eyjólfsson,
Guðrún Sigfússon.
Erlksdale, Man.
Guðrún og Ólafur Hallsson,
Hayland, Man.
Sigríður og Gisli Emilsson.
Baldur, Man.
Halldóra Pétursson.
Glenboro, Man.
Helga S. Johnson.
I.eslie, Sask.
Oscar Gíslason.
Elfros, Sask.
Rósmundur Árnason.
Warman, Sask.
Egill Johnson.
Markerville, Alberta.
Rósa Benediktsson.
Hensel, N. Dakota.
William Sigurðsson,
Ingibjörg Soards.
Mountain, N. Dakota.
Haraldur Ólafsson.
Cavalier, N. Dakota.
Sophia Bernhöft.
Santa Blonica, Calif.
Wilhelm Bernhöft.
Seattle, Washington.
Anna Scheving,
Sigrid Scheving,
Point Roberts, Washington.
Ásta og Jóhann Norrnan.
Wheatland, Wyoming.
Maggie Needham.
Enn er hægt
að gerast áskriíandi
að
FÓLKSINS
úrvali úr
greinum og ræðum
Sigfúsar
Sigurhjartarsonar.
Nú er skammt þar til
úrvalið úr ræðum og
greinum Sigfúsar Sigur-
hjartarsonar kemur út.
Margir áskrifendalistar
eru þegar komnir til út-
gáfunnar, en enn er hægt
að verða áskrifandi og fá
bókina á lægra verðinu.
Askrifendalistar Iiggja
frammi í Bókaverzlun
Máls og menningar, Bóka-
verzlun KBON, skrifstofu
Sósíalistaflokksins Þórs-
götu 1 og á skrifstofum
Þjóðviljans, Skólavörðn-
stíg 19.
Það er óvenjulegur á-
hugi manna fyrir þessari
bók, enda mun hún verða
mörgum kærkomin. Efnið
er fjölbreytt, og mikils
virðx hverjum jæim sem
áhuga hefur á þjóðfélags-
málum, í víðtækasta skiln
ingí þess orðs. Hverjum
sósíalista verður þetta ó-
missandi rit, og þeir
munu margir í hópi bind-
indismanna úr öllum
flokkum, sem finnast þeir
ekki mega án bókarinnar
vera.
Þetta er stór bók, uni
430 blaðsíður. Verðið til
áskrifenda er 58 kr. ó-
bundin en 75 kr. í bandi.
— -
áÉÉL óstiMnn
Vill láta flokka bækur í verzlunum eftir efninu
— og fjölbreytíari útstillingar
, FINNUR" skrifar: „Til Bæj-
arpóstsins. —• Eg get ekki
lengur stillt mig um að hripa
nokrar línur sem vinsamlega
orðsendingu til bóksala bæj-
arins, enda þótt nú sé sá tími
árs, þegar viðskipti við bóka-
verzlanir eru hváð minnst, og
orðsending sem þessi ekki jafn
tímabær og t.d. að haust-
inu. Tilefnið er það, að ég er
að sumu leyti óánægður með
fyrirkomulag bókasölunnar,
og skal þó viðurkenna strax,
að það hefur mjög farið batn-
andi hin síðari ár, eftir að
bókaverzlanir urðu: yfirleitt
vistlegri og skemmtilegri cn
áðUr var. Mun bókabúð KRON
hafa haft forgöngu þar.
★
ÞAÐ sem mér finnst enn áfátt
er einkum það, að ennþá virð-
ist „bisness“-sjónarmiðið vera
alltof ríkjandi og jafnvel eina
sjónarmiðið, sem verzlanimar
hafa. Þetta er ekkert eins-
dæmi með bókaverzlanir, veit
ég vel; en þær hafa aftur á
móti aðra aðstöðu, liggur mér
við að segja, en verzlanir af
annarri tegund. Máli mínu til
frekari skýringar vil ég nefna
það, ný’ega þurfti ég að fá
yfirlit yfir það, hvað til væri
í reykvískum bókabúðum um
alveg ákveG'ið efni, sem ég hef
áhuga á, á erlendum málum.
Ég fór í flestar eða allar
bókaverzlanir og spurði um
bækur um þetta efni, en alls-
staðar (nema í KRON) stóð
verzlunarfólkið á gati; það
vissi ekki, hváð var til og
hvað var ekki til; það gat
ekki bent á neinn stað' í búð-
inni, heina scrstaka hillu. þar
sem þessu efni hefði verið ætl-
að sérstakt rúm, eins og þó
hefði verið sjáifsagt. Það er
einmitt þesskonar skipulags-
leysi, sem enn stendur til
bóta í reykvískum bókaverzl-
unum. Hár þarf semsagt að
taka upp þann erlenda sið að
flokka bækurnar í verzluninnj
nákvæmlega (eftir því sem við
veríur komið) eftir efni
'þeirra; það auðveldar bæði af-
greiðslustarfið og leit þeirra
sem kaupa. — Að vísu vottar
fyrir þessu skipulagi í verzl-
ununum hér, en ekki til gagns.
Hvaða verzlun verður nú fyrst
til að koma þessu í fast og
öruggt -horf?
&
SVO er annað, sem reykvísk-
ar bókaverzlanir eiga nokkuð
óskylt við samskonar búðir
erlendis og virkar stundum
hlálega. Það er engu líkara en
bóksalarnir kutmi ekki að
, stilla út“. — Flestum kaup-
mönnum er í torjóst blásið að
kunna að selja sína vöru, og
líklega er reykvíska útstilling-
araðferðin ekkert slæm frá
sölusjónarmiði, enda þótt ég
leyfi mér affi gruna það samt.
I hverju er hún þá frábrugð-
in því sem tíðkast meðal ann-
arra þjóða? ■— I því, að hér
er algengt, áö allt að tuttugu
eintök af sömu bókinni séu í
verzlunargluggunum kannski
vikum saman(!!). Þetta er
f jarska kómiskt stundum, þeg-
ar maður hugsar til þess, að
slíkt væri óhugsandi meðal
Framhald á 11. síðu.