Þjóðviljinn - 14.07.1953, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur lá.júlí 1953
LcmdfræSiágrip usn Kúmeniii
Um undarlegar og aðskiljanlegar náttúrur lengdarbauga
Þeir munu halda áfram aðfi
sitja fundi í Wasliington og?
láta fréttastofur vítt um heim j
gapa yfir slúðri sínu og geip-
an. París verður sem áður
höfuðstaður tízkunoar í ver-
öldinni, London enn miðstöð
víðáttumesta ríkis á jörðu.
Þessar borgir hafa lengi gert
sér háar hugmyndir um vald
sitt og áhrif, og sízt að
raunalausu. En þar ráða ríkj-
um gamlir menn með úreltar
hugmyndir. Og þessvegna
munu borgir þessar þokast í
skuggann í næsta mánuði fyr-
ir lítillátri borg í suðaustur-
horni Evrópu: Búkarest, höf-
uðborg Rúmeníu. Frá 2. til 16.
ágúst mun þungamiðja heims-
ins verða í þessum stað, því
iþar mun æskan ráða lögum
og lofum þennan tíma — æska
hinnar ungu og sigurvísu hug-
sjónar um frið á jörðu og vin-
áttu milli allra þjóða og
manna.
Islenzkt landfræðiágrip frá
1950 hermir að Rúmenía sé
237 þúsund ferkílómetrar að
flatarmáli, eða rösklega helm-
ingi víðáttumeiri en Island.
Ráðstjórnarlýðveldin Moldavía
og Úkraína liggja austan og
norðan að landinu, Ungverja-
land norðvestan, Júgóslavía
vestan, Búlgaría sunnan, en
suðausturhorn landsins veit að
Svartahafi. Rúmenía nær
skammt suður fyrir 44. breidd
arbaug, smáhorn norður fyrir
48. gráðu. Frá austri til vest-
ur spennir landið milli 20. og
29. gráðu austlægrar lengdar.
Höfuðborgin Búkarest liggur
skammt norðan 44. breidd-
argráðu. Reykjavík er rétt
fyrir norðan 64. gráðu; hver
breiddargráða er 115 kíló-
metrar, og er Búkarest þannig
2300 km sunnar Reykjavík.
Hinsvegar vandast málið held-
ur en ekki er að því kemur að
ákvarða hve miklu austar höf-
uðborg Rúmeniu liggur. En
vandinn er svo skemmtilegur
að ég hlýt að segja frá hon-
um.
j Reykjavík liggur á 22.
gráðu vestlægrar lengdar,
Búkarest á 26. gráðu aust-
lægrar lengdar. Munurinn er
~48 gráður. En m'i er það sem
málið vandast, því lengdar-
gráðumar cru misstórar eftir
því hvar maður er staddur í
veröldinni. Á 64. breiddar-
gráðu er lengdargráðan
röskir 40 km. Fylgi maður nú
64. breiddarbaugnum, sem
Reykjavík liggur á, auctur á
26. lengdarbaug kemur út að
Búkarest er tæpum 2000 km
austar Reykjavík, það er að
segja 40 (km) sinnum 48 (gr).
En ef maour tekur nú aðra
Bukarestþættir
stefnu frá Reykjavík og fylgir
22. lengdarbaugnum suður á
44. breiddarbaug, sem við vor
um að segja að Búkarest lægi
á, og snúum þaðan beint í
austur áleiðis til Rúmeníu, þá
er það miklu lcngri leið en sú
er við fórum austur 64. breidd
arbauginn. Lengdargráðurnar
eru að vísu jafnmargar, eða
48, en þær eru bara miklu
lengri (ef svo má að orði
komast) eftir því sem nær
dregur miðjarðarlínu; og veld-
ur þessu lögun jarðar. Hins-
vegar veit ég ekki hve lengd-
argráðurnar eru margir km
við 44. breiddarbaug — og af
þessum sökum er mér alls ó-
kunnugt um það hve miklu
austar Búkarest liggur Reykja
vík. Sleppum þessu gamni,
nema einhver vilji taka fram
landabréfið sitt. Jörðin ætti að
vera ferhyrnd pönnukaka.
Búkarest stendur sunnar-
lega í austurhluta landsins, á
bökkum árinnar Dambóvitsu.
Kemur hún upp í Transáyl-
vanísku ölpunum, en svo
nefnist syðsti hluti Karpata-
f jalla, og fellur í Dóná á landa-
mærum Búlgaríu og Rúmeníu.
Er borgarstæðið talið mjög
fallegt, á lágum hæðum við
bláan straum. í heimild frá
18. öld er Búkarest nefnd
„fagur og fjörugur bær“. En
það hafa gengið erfiðir tímar
yfir þjóðina, og það er fyrst
eftir að núverandi alþýðu-
stjórn komst þar til valda
sem tekið var ai sýna borg-
inni fulla rækt. Þt er hún að
sjálfsögðu allauðug af forn-
um stórhýsum: höllum aðals
og konunga, kirkjum, og
fleiri húsum er valdastéttin
reisti sér til dýrðar og unaðs-
auka. Hafa margar þessar
hallir nú verið gerðar að söfn-
um, og segja þeir sem verið
hafa í borginni að þar sé
margan merkilegan grip að
sjá. Mikið er um opin' svæði
í borginni: garða og skemmti-
svæði. Er Búkarest talin ein
skógivaxnasta borg í Suður-
Evrópu. Ekki má heldur
gleyma nýjum og nýlegum i-
þróttaleikvöngum, eða útileik-
húsinu sem við birtum mynd
af á sunnudaginn. Margar
götur er nýlega hafa verið
lagðar eftir nýjum skipulags-
uppdráttum eru afarbreiðar,
eins og búlevarðar í vestræn-
um borgum, prýddar trjáröð-
um enda á milli. 1 Búkarest
býr nú um hálfönnur milljón
manns, eða tíu sinnum fleiri
en á öllu Islandi. Meðalhiti
heitasta dagsins í Búkarest er
35 stig, og mega nú ýmsir
krossa sig. Þar er lítil úrkoma
á sumrin, en mikið sólskin.
Ibúar Rúmeníu eru milli 16
og 17 milljónir, af mörgum
þjóðum komnir. Langflestir
eru þó „Rúmenar" sjálfir er
rekja ættir sínar til hinna
fornu Rómverja er réðu yfir
landinu á stórveldistima sín-
um. Aðrir draga þá ættfærslu
Hér getur að líta rúmenskt hvíldarheímili verkamapna í Válea.
Kasinúlúí-hæðunum. Milli tvö og þrjúhundruð þúsund verka
menn njóta ókeypis sumarlcyfis við fjall og strönd í rúmenska
alþýðulýðveldinu — í höllum sem aðallinn einn gein áður yfir.
í efa. Margt fólk af þýzkum
ættum býr í landinu, einnig
magýarar og fleiri þjóðir. En
það er allt dökkt yfirlitum,
brennt hinui heitu sól suð-
rænnar heiðríkju.
Aðalatvinnuvegur þjóðar-
innar hefur um langan tíma
verið landbúnaður, en á sið-
ari árum liefur vaxandi á-
herzla verið lögð á iðnaðinn.
Má meðal annars marka það
af hinni háu íbúatölu Búka-
restborgar er stendur langt
inni í landi. Fiskveiðar eru all-
miklar í Svartahafi; og má þá
geta þess, sem rúmenskt rit
á ensku fortelur oss, að nafn
sjávar þessa só ekki dregið
af lit hans heldur af stórviðr-
um þeim sem þar skella stund-
um allsnögglega á, með mann-
sköðum og harmi. Það er sál-
rænt nafn. — Ekki má heldur
gleyma olíulindunum í Pló-
estí, eigi alllangt frá Búka-
rest, en þær eru hinar mestu
í Evrópu. Árið 1938 nam olíu-
framleiðslan 6.594.000 tonna,
en sama ár var maísuppsker-
an 5.223.000 tonn.
Svona mætti halda lengi á-
fram, ef maður hefði nógan
tíma og næga þekkingu. En
eins og fyrri daginn verður
sjón sögu ríkari. Eftir mánuð
hafa 200 Islendingar kynnzt
rúmensku þjóðinni og landi
hennar af eigin raun. Allt
bendir til þess að það verði
dýrlegir dagar.
B.B.
S. H. skrifar: — „Bæjarpósh'r
góður! — Ég ætla að segja
þér ofurlitla sögu. Hérna um
kvöldið gekk ég inn í veitinga
hús og ætláði að fá mér kaífi-
sopa, sem ekki er í frásögur
færandi. En af því að í þeirri
reisu minni bar nokkuð það
fyrir augu mín, sem mér þótti
í hæsta máta ógeðfellt, skrifa.
ég þetta. Fyrst þarf ég þá að
gefa stutta lýsingu á veitinga-
stað þessum, sem er gamalt
og hrörlegt hús í hjarta höf-
uðstaðar vors. í anddyri húss
‘ þessa er afþiljuð skonsa, scm
notuð er fyrir tóbakssölu o.
fl. í horninu bak við hana er
eitt borð fyrir gesti; en með-
fram hinni hliðinni er laug-
borð eitt, þar sem stúlkur
vinna að veitingum. Og nú
hefst frásögnin.
KVÖLD EITT, þegar óvenju-
lega mikið bar á hinum svo-
nefndu „varnarlicsmönnum" í
bænum, hugðist ég ljúka upp
dyrum áðurnefnds veitinga-
. húss.. Gekk það treglega, og
fann ég, að þröng mikil var
fyrir innan, en lpks ga.t ég
opnað og gengið inn. Sá. ég
þá, að nokkrir hernámsliðs-
íslendingar látnir sitja á hakanum — Hinir borða-
lögðu ganga íyrir — Eru veitingahús bæjarins orðin
vinnumiðlunarstofur gleðikvenna?
menn stóðu í þéttum hnapp
framan við langborðið í mjög
nánum samræðum við tva'r
hvítklæddar meyjar, sem áttu
•að gegna vinnu sinni innan
við borðið, en sem nú hö:ðu
alveg gleymt verki sír.u og
jafnvel stað og stund, vtgna
hinna „góðu gesta“. Varft
þetta stefnumót mjög til traf-
ala fyrir gesti staðarins —
Hugðist ég nú bregða mér að
tóbakssölunni. Sat þar ung
stúlka innan við „glerið" á litl
um kassa, en á öðrum kassa
við hlið hennar sat • ungur
maftur. Stúlkan leit upp, sá
mig, flýtti sér ekkert en hélt
áfram að tala við vin sinn.
Heyrði ég nú, að samtalið fór
fram á ensku, og vissi ég þá,
hvaðan vindur hlés, enda þótt
maður sá væri borgaraklædd^
ur. Loks fékk ég mig afgreidd
an og fyrirgaf stúlkunni, bót.t
hún hefði ekki tíma til að
segja „Gerið þér svo vel“.
JÆJA, nú hugðist ég fá mér
sæti við borðið í horninu. En,
vei mér aumum! Öðrum megin
við það sat þá amerískur lier-
maður í mjög djúpum samræð
um við kvenmann, sem sýni-
lega var ein' af afgreiðs.lu-
stúlkum hússins, því hún var
í ljósbláum kjól með hvíta
svuntu. Vonsvikinn gekk ég
inn í aðalsalinn og pantaði
kaffi, en alltaf var sífel'dur
straumur hermanna út og inn,
og allir virtust mjög nánir
vinir afgreiðslustúlknanna. En
jafnframt. fjölgaði stöðugt ís-
letidingunum við borðin, . er
biðu eftir afgreiðslu. Þeir
máttu bíða. Þeir höfðu enga
gyllta hnappa. Þeir höfðu eng
ar snúrur eða borða, og þeir
voru ekki eins „kaidir“ og
John eða James að skjóta
menn.
ÉG YFIRGAF hús þetta þung-
ur í skapi, vitandi það, að
sama sagan endurtók sig dag
hvern á flestum veitingastöð-
um bæjarins, þar sem bókstaf-
lega allt virðist hjálpa til við
aukna ky.nningu hemámsliðs-
ins og íslenzkra stúlkna. Mann
hryllir við, þegar svo, auk
þess, blasir vift' hin ömurlega
staðreynd, að víða í bænum
standa opnir ti] afnota nætur-
sta'Öir fyrir þetta útlenda lið
og vinkoaur þess. — Auðvitað
fyrir hátt gjald. — Við slíkar
hugsanir spyrja margir, sem
uggandi eru um framtíðina:
Var nauðsyn-egt að færa slík-
ar fómir? — Islenzk stjórnar-
völd svara játandi. „Við urð-
um að fá vernd, frelsið var í
ve'ði.“
★
ÞAÐ ER hægt að leiða það hjá
sér, þótt íslenzkar stúlkur
sýni erlendum hermöemum
blíðuhót inni í myrku porti
og skítugum sundum. Það er
hægt að leiða það hjá sér,
þótt amerískur jeppi staðnæm
ist í Hafnarstræti og losi sig
við daúðadrukkna stúlku, 16
ára, sem búin er að gegna
skyldu sinni fyrir málstað
þjóðar sirniar og frelsi henn-
ar. Það er hægt að leiða það
hjá sér, þótt til séu staðir í
bænum, sem þessum elskend-
um er leigt liúsnæði í 2—3
klukkustundir eða heila nótt.
Við öllu þessu er hægt að
snúa baki og segja: „Þetta
verður að gerast, frslsið er í
veði“. En þá fyrst kastar tólf-
unum, þegar manni er ekki
vært inni ,á veitiagastað við
kaffið sitt fyrir erle.udum lýð
og íslenzkum vændiskonum.
Umhverfi fyrir ieik þeirra
vir'ðist manni frekar vera kola
sund og húsaport, mannlausir
braggar, bátar í slipp og aðrir
miður virðulegir staðir. Þess
vegna skulu lokaorð mín bein-
ast til þeirra. sem veiticiga-
húsin reka: Engi.nn væntir
þess, að þið hugsið um hag
þjóðarinnar og uppvaxandi
æsku. En ef þið viljiö hugsa
um ykkar eigin álit og mann-
Framh. á 11. gíðu.