Þjóðviljinn - 28.08.1953, Side 4

'A) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 28. ágúst 1C5C
Siephan G. Stephánsson:
Eugene Debs var einn bezti
foringi verkamanna og sósíal-
ista í Bandarikjunum. Hann
bafði, eins og Stephan G. bar
izt gega stríðinu 1914—1918,
og áleit, eins og Stef>han, að
alþýðan þyrfti að bylta auð-
valdinu frá völdum, til þess
■að afmá yfirráð auðvalds og
-styrjaldir þess. Eugeme Debs
fagnaði eins og Stephan gerði,
rússnesku byltingunni. Og
það þurfti miklu meiri rót-
tækni til þess að standa með
rússnesku byltingunni á ár-
unum 1917 til 1922, þegar
„rauða ógnarstjórnin" var ægi
legust, en síðan hefur þurft.
Þá var æsingin gegn rúss-
hesku bolsjevikkunum meiri
en nokkru sinni. Stephan G.
lýsti þeirri herferð svo í breíi
til Jóns frá Sleðbrjót 2. júní
1920: „Rússastjórn æskir
einskis, nema friðah,' til aö
fullkomná hjá sér þetta fyr-
irkomulag, sem hún trúir á,
en fær ékki frið. Öll ,her-
völd helvítanna, auður og
stjómarvöld allra ríkja, serr.
nú éru uppi, siga á hana öll-
um hennar nágrönnum, með
mútum, undirróðri, liðstyrk,
herbúnaði og hótunum".
Ofsóknir auðvaldsinS gegn
sósíalistum voru 1918 og
næstu árin á eftir ægilegar í
Bandaríkjunum og Kanada.
Mönnum er kunn ofsóknarher-
ferðin gegn Stephani G. fýrir
Vígslóða, þegar við lá að
hann yrði settur í fangelsi
fyrir „landráð". Á árihu 1918
var Eugene Debs, sem verið
hafði forsetaefni vérkamanna
vio margar forsetalcosningar í
Bandaríkjunum kærður fyrir
baráttuna gégn stríðinu og
samúð með rússnesku bylting-
unni. „Eg er kærður fyrir að
láta í ljós samúð mína með
bolsjevikkum Rússlands. Eg
játa mig sekan um það,“ —
sagði Eugene Debs fyrir rétt-
EUGENE DEBS
Myndin er tekin af lionum
í fangeisinu
inum 1918. Og þegar sumir
gerðu gys að bolsjevikka-
nafninu sagði Debs: „Eg er
bolsjevikki frá hvirfli til ilja“.
Eugene Debs var þá (1918)
63 ára að aldri dæmdur í 10
ára fangelsi. — Þessi svívirði-
lega ofsókn gegn honum varð
tilefni kvæðis Stephans G.,
sem hér birtist. Það er hoílt
að minnast þessa kvæðis nú,
þegar álíka ofsóknaralda auð-
valdsins og þá gengur yfir
Ameríku og þau íslenzk blöð,
sem komin eru í þjónustu
verstu auðhringa Ameríku,
reyna að ,,myrkva“ Island og
forheimska íslenzku þjóðina
með álíka kommúnistaníði og
ótta og þá var rekinn af öll-
um auðvaldsblöðum.
Það þurfti hugrekki þá e>ns
og nú til að standast ofsókn-
irnar og margir biluðu.
Eugene Debs stóðst þær og
gekk hugrakkur í Atalauta-
fangelsið, sem eyðilagði heilsu
hans. Og nú sitja beztu for-
ystumenn amerísks verkalýðs
í fangelsum þar fyrir barátt-
una gegn auðvaldi Ameríku
og aðrir forystumenn amerísk
verkalýðs eru myrtir af laun-
morðingjum auðhringanna.
En hér heima rægja blöð eins
og t.d. Tímion þessa hug-
djörfu baráttumenn alþýð-
unnar.
Það var ekki af tilefnis-
lausu að Stephan G. skrifaði
Guttormi J. Guttormssyni 5.
apríl 1919 eftirfarandi í bréfi:
„Þú segir satt, Guttormur,
mikið andskoti er flest mann-
kyn afmenskað orðið, ekki ein
asta í Canada, heldur i öllum
heimsins stórveldum, varla
mann að hitta, nema á út-
skögum og á eyjum, hólmum
og afdölum. Og allir vissu
þetta og játuðu í hljóði, en
Framhald á 11. síðu.
I.
Loks gat meinráð megnað því:
lengur, en væri lífs að vona,
leifum fjörs á aldri svona:
dýflissu þær dæmdust í.
Þennan vininn veslinganna,
vandlætam rangindanna!
Lengi hefir lymskan elt hann,
loks á þessu bragði fellt hann —
honum þó á kné hún kæmi,
keypt er það, að skammgóðs dæmi.
II.
Sjá, þann hetju hjarta yl:
hann er brosir vina til,
— aumingjanna ,er eftir hýma —
sæll að gera — og salinn rýma —
sannleikanum síðstu skil:
,,Hér er ei efni í ófögnuð!
Réttlætið, inn góði guð,
geymir í hönd síns henta tíma.“
III.
Sonur Mannsins, sjáðu manninn!
Sjálfur varstu leikinn þannin.
Hann hefir friðlaus, fyrr og nú,
aumkvað tárum sömu sorgar,
sinnar þjóðar höfuðborgar
afhöfðanir, eins og þú!
Setinn um og svefns einmani,
sveitzt með þér í Getsemane,
fyrir sigri, í sömu trú —
þinna vegna, þungir draumar
þjáðu konu Pílatusar,
kvíði um mál þitt, Mannsinsson —
samvizkan í þámi þusar,
þessara háu í Washington:
fyrir — hefnda hugboðs — straumar.
IV.
Ef að virðist tvísýnt tíða
tafl: hvort lömbin sigri refinn,
öll er myrkvast efa og kvíða
Ameríka — Debs skal kveða
inn í tímann vilja og ,von —
enn er sú ei yfirgefin,
er á skálmöld hróka og peða,
á svo hugum-háan son.
1918.
REYKVÍKINGUR skrifar: „Eg
hef verið að bíða eftir því í
allt sumar að sjá í aðalfyrir-
sögnurn blaðanna ráðizt á
það hneyksli, sem fisksalan er
hér í Reykjavík, eða réttara
sagt það hneyksli, að í einu
mesta fiskveiðalandi heimsins
sé nær ógerningur að afla sér
fisks til matar, sem talizt get-
ur ætur.
EG HYGG að ástandið sé sv:p-
að um allan bæ, en ég dæmi
þetta fyrst og fremst eftir
þieirri útsölu FiskhallariQnar,
sem næst mér er. Það er und-
antekning nú um lengri tíma
að þar sé hægt að fá fisk
sem mönnum er bjóðandi. Ný-
meti er eins og bannvara, því
ekki er hægt að kalla gömul
' flök því nafni. Það er ekki
heldur hægt að fá almenni-
iegan saltfisk. Það sem á boð-
. stólum er dag eftir dag er svo
ólystugt fiskrusl, að aldrei
kærni neinum Islendingi til
hugar að bjóða það nokkrum
útlendingum. En þetta er ætl-
azt til að íbúar Reykjavikur
, láti sér lynda. Þeim-miá bjóða
Fiskrusl í Reykvíkinga
svo lélega og skemmda vöru
að hún er ekki til neins nema
til þess að kaupmennirnir
græði á henni og setja fátæk-
asta fólkið í bænum og raun-
ar miklu fleiri í standandi
vandræði með það að fá í
matinn einmitt þá fæðutegund
sem ætti að vera sjálfsagðasta
fæðutegund Islendinga, einmitt
þann mat, sem ætti að geta
verið hér ódýr, fjölbreyttur
og vandaður.
ÞAÐ ER RAUNAR óskiljan-
legt áð íslendingar skuli una
því að leggja sér til munns
fiskrusl það og úrgangsfisk,
sem fisksölur í Reykjavik láta
sér sæma að hafa að staðaldri
á boðstólum. Fiskverkun er
kom;n á hátt stig hér á landi,
Islendingar kunna að verka
fisk við smekk og hæfi hinna
fjarlægustu þjóða. Sérfróðir
menn hafa strangt eftirlit með
því að fyllstu kröfum erlendra
neytenda sé fullnægt eins og
sjálfsagt er.
EN HVER METUR hvað Reyk-
víkingum er boðið af fisk-
meti, til dæmis nú í sumar?
Það væri gaman að sjá fram-
an í þann matsmann og fá rök
fyrir því að það sem boðið er
fullnægi ströngum kröfum fisk
veið’þjóðarinnar íslenzku. —
Enda mun það svo' að eina
matið á því hvað boðlegt sé
þeim stóra fiskmarkaði sem
er hér í Reykjavík er það
hvað fiskkaupmennirnir telja
að þeir geti svælt út í fólk í
vandræðum þesö. Og Islending
ar ættu fyrir löngu að vera
vaxnir upp úr því mati. Mér
finnst það ekkert efamál að
með núverandi ástandi fisksöl-
unnar í bænum sé það sýnt að
það verður ekki v:ð slíkt unað
lengur. Fiskkaupmenn bæjar-
ins virðast ekki færir um að
gegna þessari vcrzlun, þeir
sýna kaupendum ósvífni og
fyririitningu með verzlunar-
háttum sínum og þieirri vöru
sem þeir hafa á boðst.ólum.
Hér verða opinberir aðilar að
taka í taumana. og skipuleggja
þessa þjónustu við borgar-
búa fyrst einstakí'ngsframtak-
ið sæla bregzt jafn herfilega
og raun er á.
LANGT ER SÍÐAN sósíalistar
fluttu kröfuna um fullkomna
fisksölumiðstöð bæjarins og
ég man ekki betur en þáð séu
að minnsta kosti bú’ð að lofa
henni við tvennar bæjarstjórn-
arkosningar, bara ef fólkið
vildi gera svo vel a.ð kjósa
Sjálfstæðisflokkinn. Og í síð-
ustu hriðinni fyrir bæjar-
stjórnarkosningar gerði Mogg
inn sig áð viðundri ef ég man
rétt með því að lýsa yfir að
þessa fullkomna fisksölumið-
stöð sem lofað var í bæjar-
s'tjórnarslagnum þar áður væri
tek:n til starfa bæjarbúum til
blessunar og þæginda og ætti
heima í Fiskiðjuveri ríkisins.
Það reyndist þó hafa gleymzt
þegar til kom að efna kosn-
ingaloforðið enda varla von að
bæjarstjórnarmeiri'hlutinn geti
lagt öll þau ósköp á minnið
sem lofað er fyrir hverjar
kosningar.
LlKA ER ÞAÐ í miklu betra
samræmi v:ð stefnu Sjálfstæð-
isflokksins að nokkrir menn
geti byggt sér nokkrar hallir
fyrir gróðann af því að selja
bæjarbúum argasta ruslfisk
ár’ð um kr:ng, en að fisksölu-
mál bæjarins séu skipulö^ð
þannig að íbúar Reykjavikur
eigi kost á góðri vel verkaðri
vöru. Hitt er ekki vansalaust
ef bæjarbúar ætla að láta öllu
lengur bjóða sér þær trakter-
ingar sem fiskkaupmennirnir
hafa haft á borðum sínum,
bílpöllum og gólfum nú í sum-
ar að viðbættum innantómum
kosningaloforðum Sjál'fstæðis-
flokksins.“