Þjóðviljinn - 09.09.1953, Qupperneq 6

J}) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 9. september 1953
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
TRitstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
'B'réttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skóiavörðustíg.
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Morgunblaðið fagnar
í gær var forsíða Morgunblaösins belguð þýzku kosn-
ingunum, og önnur eins fagnaðarlæti hafa ekki sézt í því
blaöi út af málefnum Þýzkalands síðan aöstandendur
blaösins voru hvaö drukknastir út af valdatöku Hitlers
cg gengi: hans. Langminnugir lesendur blaðsins rifjuðu í
gær upp forsíöuna frægu, þar sem MorgunblaðiÖ hrópaöi
þaö upp að kommúnistar hefðu kveikt 1 ííkisþingshöilinni,
eða þegar blaðið likti afrekum Chamberlains í Múnchen
við störf Jesú Krists. Enda er fögnuðurinn nú af hliðstæðu
iilefni, kosningaúrslitin er sigur stríðsæsingamanna, arf-
taka nazistaflokksins. og þau sýna að það hugarfar sem
talið var sjálfsagt að uppræta í lok síðustu heimsstyrjald-
ar lifir enn góðu lífi í Vesturþýzkalandi.
í fagnaðarfregn Morgunblaðsins er lögð á það sérstök
áherzla að þýzk æska hafi meö frammistöðu sinni í kosn-
ingunum sýnt að „hún skorast ekki undan herskyldunni
!,em mun fylgja þátttöku í Evrópuhemum.“ Það er óneit-
anlega sérstætt gleðiefni aö æska Vestunþýzkalands veröi
iiú heivædd á nýjan leik, og það er hætt við að þaö veki
aðrar kenndir hjá þeim sem enn eiga um sárt aö binda af
völditm þessarar stríðsglöðu þýzku æsku í síðasta stríði
— - en í þsim hópi em ófáir íslendingar. Enn segir Morgun-
hlaöiö aö eftir þessi kcsningaúi'slit sé „samein/ng Evrópu
á næsta leiti.“ Einmitt þessi orð, „sameining Evrópu“,
vom foi’sprökkum naziista hvað hugstæöust og þeir lýstu
jafnan yfir því aö hernám Evrópuþjóöanna væri fram-
kvæmd þessarar miklu hugsjónar.
Sagan er að enduxtaka sig í Þýzkalandi, en hversu
Jengi á hún að gera það? Einmitt sigur stríðsaflanna í
■\Testurþýzkalandi hlýtur að veröa heilbrigðu fólki alvai’leg
viðvörun, mikið hættumerkii. Fnöarbai’áttan hefur aldrei
veriö eins bi*ýn og nærtæk og nú, og þaö em lífshagsmun-
ir íslendinga að skipa sér undir merki hennar, en hafna
þeiiTÍ siðlausu sti’íðsgieði sem speglast á forsiöu Morgun-
Waðsins í gær.
Hvar verða árásiritar?
Enn hefur ríkisstjórnin ekki fengizt til aö gefa neitt
i’pp um það hvar eigi að framkvæma hinar mikiu banda-
rísku heræfingar sem fram eiga að fara hér viö land síö-
ari hluta þessa mánáöar. Eins og kunnugt er á þáö aö
vera þáttur í þessum heræfingum að loftárásir og
sprengjukast dynji á ey undan ströndum landsins, og
einnig' munu flugvélar gera árásir á ónefndan stað eöa
staði á landinu sjáifu. Þjóðviljinn hefur margsinnis
spurt hvei’jir staðir hafi vei’ið valdir til þessai’a afnota.
t:n ríkisstjói’nin hefur þagað sem fastast — og ef til vill
hefur hún ekki enn fengið að vita hver íslenzk skotmörk
bandaiíski herinn hefur valið sér.
En á meðan í’íkisscjói’nin þegir halda landsmenn á-
íram aö hugsa um þessar nýjustu afleiöingar hei’námsins,
og hvert UiTo-o-swiprr bess ag fjvi veröi foi’ðáð undan
'•ssum ófögnuði. Þjóðviljinn Kefur áður skýrt frá einróma
samþykkt bæjarstjornar Vestmannaeyja þar sem þess er
ki’afizt aö ríkisstjómin ábyrgist friöhelgi eyjanna og allra
dranga og skei’ja sem umhverfis þær eru. Og í gær birtist
hér í bláðinu einróma samþykkt Fjói’öungsþings Vest-
íjaröa, þar sem ríkisstjómlnni er faiið að hlutast til um
aö engar slíkar aögei’ðir fai’i fram á Breiðafiröi eða á fiski-
rniðum Vestfjarða.
Ríkisstjómin getur nú ekki þagað öllu lengur. Það er
þó að minnsta kosti iágmarkskrafa að landsmenn fáii áö
vita hverja íslenzka staði bandaríski herinn á aö fá að eyði-
’eggja meö hemaðaræfingum. En er það ef til vill ætlunin
að þjóðin fái ekki að vita neitt fyrr en ófögnuðuriinn dynur
yfir, svo að landsmenn geti ekki komið við þeim mót-
mælum og gagni’áöstöfunum sem duga?
NauðsYst eflþiáðexináls
Eitt sinn gekk ég fram á
tvo landa á Sigurstræti í
Búkarest þar sem þeir voru
að tala bendingamál við ungan
mann merktan Brasilíu. Ég
blandaði mér í umræðurnar,
eins og við vorum vön á Heims-
móitinu, benti á hrjóstið á
manninum og sagði:
Brazil?
Oui, svaraði hann.
Hann talar bara ofui’litið í
frönsku, sögðu þá landamir.
'Ó, sagði ég.
Parlais vous francais? spurði
hann þá.
Non, svaraði ég.
Nú datt okkur ekkert fleira
í hug um sinn, unz ég spurði:
Carlos Luis Prestes?
Iilegal, svaraði hann.
Communiiú? spurði ég og
benti á hiartað í manninum.
Oui, svaraði hann; toi aussi?
Oui, svaraði ég.
Þar með var þess.u samtali
lokið. En í sama bili þóttist
ég skilja eins og í ieiftri
sannleik sem ég hafði lítið hirt
um til þessa: að fólkið í
heiminum á að geta talað sam-
an. Og til þess er aðeins eitt
ráð: að kennsla einhvers máls
sé lögboðin í öllum skólum
heimsins. Aiþjóðlegir fundir
með fullkomnu túlkunarkeríi
eru vitaskuld prýðilegir, og
hafa víðtæk áhrif ef þannig er
í pottinn búið. Þó mætti segja
mér að eklcert væri friðnum í
heiminum haldkvæmara en
gagnkvæm kynni alþýðufólks
af öllum löndum. En mér virð-
ist að grundvöllur sMkrar
kynningar sé sá að menn geti
rætt saman tiltölulega hispurs-
lítið.
Mér sýnist augljóst að Frið-
arhreyfingin ætti að taka bar-
áttu fyrir alþióðamáli upp á
arma sína, eins og Hallfreð-
ur var að stinga upp á hér i
blaðinu á sunnudaginn. Þá
væri alþjóðatunga sjálfsagt
baráttumál alþjóðasamband-
anna þriggja: lýðræðissinnaðr-
ar æsku, stúdenta og lýðræðis-
sinnaðra kvenna — og allra
þeirra aðila sem hafa frið i
heiminum á stefnuskrá sinni
Það má segia að höfuðtilga.ig-
ur allra þessara samtaka sé að
'eyfa fctkinu í veröídinni að
tala saman á friðsamlegan
hátt, Því óyfirstíganlegri sem
landamærj tungnanna eru því
erfiðari mun árangursrík frið-
arbarátta reynast.
Það vitia allir, hvort sc;n
þeir viðurkenna það eða ekk;,
að í opinberum skiptum þjóða
gætir iafnan meiri og minni
þjóðrembings og sérhagsmuna-
streitu. Ýmsar stórþjóðimar
líta ekki við hugmyndinni um
alþjóðamál, af því þeim finnst
að með því væri hlutur sinn
fyrir borð borinn. Milljónir
raanna vítt um heim tala
ensku. Það er mjög þægilegt
fyi’ir Englendinga og Banda-
ríkjamenn, og styrkir á augljós
an hátt aðstöðu þeirra t. d. í
sambandj við verzlun og við-
skipti. Ef fram kæmj tillaga
um það að gera ensku >að al-
þjóðamáli mundu þessar þjóð-
ir sennilega gleypa við tillög-
unni — enda þótt þeim þættd
sverðið að vissu leyti tvíeggjað:
er ekki hættulegt að iáta skril-
inn talast við yfir landamæri
og heimshöf? Aftur á móti
mundu Hússar taka slíka til-
lögu um forgangsrétt enskrar
tungu óstinnt upp — og mundu
í staðinn mæla með sinni
tungu. Sýnist óþarft að ræða
þann möguleika að tunga ein-
hverrar stóiþjóðarinnar yrði
löggilt alþjóðamál. Sú tilraim
yrði ekki ti’l annars en æsa allar
hinar stórþjóðirnar upp á móti
hugmyndinni um sameiginlega
tungu þjóða. Lægj miklu nær
að efla tungu smáþjóðar til
slíks hlutverks, til dæmis ís-
lenzku eða albönsku. Þó mun
það aldrei verða rætt í alvöru.
Eftir er Þá sá möguleiki að
taka upp .til alþjóðlegra nota ein
hverja tungu sem engin þjóð
talar hversdagslega. Ýmsar
tungur hafa víst verið búnar
til, en engin náð verulegri'
fótfestu nema esperanto. Nú
má ég ekkert sjálfstætt segja
um þessa tungu, þar sem ég
hef 'hingað til ekki haft vit á
að læra hana. Hinsvegar trúi
ég forstöðumönnum hennar til
að segja það satt að þetta mál
sé fullgilt til allra nota tungu-
máls, ekki aðeins sé mjög auð-
velt að nema það og tala held-
ur sé það þegar orðið reynt
bókmenntamál. 'Kannski mætti
smíða enn fullkomnari tungu,
en það verður að minnsta
kosti eklti Sert á grænum
I dag verður jarðsunginn
frá Fossyogskirkju Karl Stef-
ánsson lógregluþiónn, frá
Borgarf’r'ði eystra.
Karl Sigurður Stefánsson
er fæddur að Melstað á
Bakkagerði 3. janúar 1922 og
voru foreldrar hans Guðlaug
Högnadóttir, Guðmundssonar
og Stefán Jónsson frá Fá-
skrúðsfirði. Foreldra sinna
naut hann ekki lengi, móðir
hans dó eftir þungbært heiisu-
leysi þegar hann var sjö ára,
og hann var eitki kom-
inn af barnsaldri þegar faö-
ir hans lézt. En hann fór
ekki á mis við ástríkt æsku-
heim'li. Það li!aut hann hjá
móðursystur sinni, Ágústu
Högnadóttur á Melstað og
manni hennar, Bjama Sveins-
syni, er gengu ho.num í for-
eldra stað. Þa^ voru líka á
bernskuárum hans afi og
amma, Högni Guðmundsson
og Katrín Metúsalemsdóttir.
Karl var yngri en uppeldis-
systkini hans á Melstað. Glað
hvelli. -Hins vegar þyrfti að
vi-nd.a sem bráðastan bug að
löggiildingu alþjóðamáls í skól-
um landanna, þannig að allt
ber að einum brunni, virðist
mér: að lögð skuli áherzla á
esþeranto til þessa hlutverks.
Virðist þá augljóst að ek-ki beri
Friðarhreyfingunni einni og
þeim alþjóðlegum samböndum,
sem ihennj eru s-kyld, að hafa
forgöngu um þetta mál —
heldur einnig esperantöhreyf-
ingunni sjálfri. Má vera að ég
tali 'hér eins og álfur út úr
hóli, en ég hef þó ekki orðið
þess var að esperantislar
renndu neitt hýrari augum til
þessara sambanda en hverjir
aðrir friðelskandi menn. Mér
kemur til hugar að til dæmls
stjórn esperantistafélagsins í
Reykjavík ræddi um það form-
lega við fulltrúa fslendinga á
næsta þing Heimsfriðarráðsins
að þeir bæru þar upp tillögu
um að Friðarhreyfingin tæki
■upp á árma sína löggildingu
alþjóðamáls í skólum land-
■anna.
Það er bráðnauðsynlegt að
fólkið i heiminum geti talazt
við, enda mun það sjálft enga
ósk eiga heitari. Svonefndir
oddvitar þess ættu þá ekki að
láta sinn hlut eftir liggja.
B. B.
lyndur, brosmildur drengur
ólst hann þar upp, sólargeisli
á síðustu æviárum afa og'
ömmu, og aðnjótandi sívak-
andi umhyggju fósturforeldra
sinna.
Eftir fermingu fór Karl í
framhaldsskóla í Fagradal í
Vopnafirði og var síðan. tvo
vetur á a lþýðuskólanum á
Eið-um. Snemma á stríðsár-
unum fór hann ,,suður“ ei.ns
og flestú- ungir íslendingar
fara síðustu óratugina, og
komst þá í skiprúm á togar-
anum Júní í Ilafnarfirði.
Segja má að umhyggja æsku
heimilig hans fylgdi honum
súður, og raunar til h;nztu
st.undar. Uppeldissystir hans,
Guðrún Bjarnadóttir hjúkr-
unarkona, réð hann í skip-
rúm, útvegaði honum her-
bergi rétt hjá sér, þjónaði
honum og studdi efúr megni.
iEn enginn veit sem ekki hef-
ur reynt hve erfitt er oft að
fóta sig fyrstu árin í fjöi-
menni og borgarlifi, hve mik-
ils virði það er að hafa þá
eir.hvern nákominn, sem hægt
er a'ð leita til.
Kari reyndist dugmikill
togarasjómaður þó ungur
væf, eignaðist þar félaga og
vini, en flestar frístundir var
hann þó með æskufélögunum
og leikbræðrum að heiman,
sem margir voru líka komnir
snður. Á afmælisdaginn, þeg-
ar hann varð 21 árs, 3. jan.
1943, kvæntist hann hér í
Reykjavík Sólveigu Bjama-
dóttur, Bjarnasonar frá Fá-
skrúðsf;rði. Hann eignaðíst
þar ágæta konu, og varö sam-
búð þeirra farsæl og góð.
Framhald á 11. síðu
s
KARL STEFÁNSSON
lögregiuþjónn