Þjóðviljinn - 22.12.1953, Síða 7

Þriðjudagur 22. desember 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (?
Kristinn E. Andrésson:
Hús handa
Máli og menningu
Stórt verkefni kallaði að
Máli og menningu á þessu
hausti. Félaginu var sagt upp
1. okt. húsnæði þvi á Lauga-
veg 19 í Reykjavík þar sem
bókabúð þess og afgreiðsUistað-
ur hefur verið naerri frá upp-
hafi, og þegar allar vonir sýnd-
ust úti um leigu á nokkrum
verzlunarstað við aðalgötu í
bænum sá stjórn Máls og menn-
ingar að cina leiðin til að
tryggja félaginu íramtíðarstað
væri að festa kaup á lóð eða
húseign, og stjómin ákvað því
á fundi 17. ág. s. 1. og með
samþykki félagsráðs 21. ág. að
gangast fyrir stoínun hlutafé-
lags til að kaupa eða reisa hús,
fyrir starfsemi Máls og menn-
ingar.
Félagið átti sér í þessu efni
íordæmi. Það gekkst á árunum
er Það var á hrakhólum með
prentun bóka sinna fyrir stoín-
un prentsmiðju, Hóla h. f., og
mj-ndaði til þess hlutaíélag með
mönnum er voru ekki eínaðri
en svo aö margir þeirra fengu
til láns það fé sem þeir lögðu
fram. Á þrem vikum tókst að
safna 175 þús. kr. Fyrir það var
keypt gamalt hús í Reykjavík
og smáprentsmiðja. Fáum ár-
um síðar var hlutaféð hækkað
upp í 500 þúsund kr. og keypt
stór lóð í Þingholtsstr. 27 og
reist stórhýsi á hálfri lóð.nni
og prentsmiðjan stækkuð og
bætt við bókbandsvinnustofu.
Af hlutafénu í þesSu fyrirtæki
eignaðist Mál og menning 150
þús kr., en varð að taka lán
til að geta lagt það fram. Hóla-
eignin með prentsmiðjunni og
hinni nýju byggingu er nú
mikið verðmæti^ og án þeirrar
prentsmiðju hefði Mál og menn-
ing ekki getað starfað eins og
félag ð hefur gert né vandað
svo útgáfu sína.
Nú var sama le ð farin. Fyrir
höndum lá að bókabúð Máls
og menningar fengi hvergi stað
til leigu eða yrði að hrekjast
út í hjágötu. Hvernig mundu
félagsmenn bregðast v:ð nú?
Hvemig mundu undirtelctir
þeirra verð.a undir nýja hluta-
félagsstofnun? Árangurinn tal-
ar þar skýrustu máli.
Aðeins mánuði eftir að mál-
inu var fvrst hreyft á stjórnar-
fundi Máls og menningar var
haldinn stofnfundur hlutafé-
lagsins, 22. sept., með 94 stofn-
endum og 2ö0 þús. kr. innborg-
uðu hlutafé. og ákveðið að
hlutafjárupphæð'n skyldi vera
ein m’lljón króna og félaginu
gefið nafn'ð Vegamót h. f. Mán-
uði s'ðar, eða 29. okt., festi
hið nýja hlutafé'ag kaup á hús-
eignunum Laugaveg 18 og
Vegamótastíg 3 og 5, og hafðL
þannig tekizt með skjótu átaki
að tryggja Máli og menningu
aftur stað við aðalgötu á einum
bezta stað í bænum. En áður
en kaupin vom fest hafði
Bókabúð Máls og menningar
fengið letgt til bráðabirgða á
Skólavörðustig 21 og hefur ný-
lega opnað þar bóka- og rit-
fangaverzlun í rúmgóðum húsa-
kvnnum
Undirtektir margra góðra fé-
Tágsmánna í Reykjavik og
Hafnarfirði til stuðníngs þessu
nýja verkefni Máls og mcnn-
ingár em þess eðlis að þær
eiga skilið .að festost á spjöld
sögunnar sem sígilt dæmi um
óbrigðulan menn 'ngaráhuga
Mál og menning var rekin
iit með bókabúð sína á
Laugavegi 19 1. okt. sl. en
ekki -var liðinn mánuður
þegar fé'agsmenn höfðu
tryggt henni framtíðarstaö
á Laugavegi 18. Þar á að
rísa liús sem hafi ekki að-
eins að geyma góða bóka-
verzlun, heldur áformar
félagið að auka menning-
arstarfseml sina, eignast
félagsheimiH, geta haft
l'neðslu- og k ynningar-
starfsemi um bókmenntlr,
eiga samkomusal, lesstofu
með bókasafni, jafnvel
gististað íyrir féiagsmerui
ntan Reykjavíkur ofl. Frá
þessu nýjasta átaki Máis
og menningar og nauðsyn-
legum stuðnlngi > féiags-
nvanna segir Kristinn E.
Andrésson i síðasta heftl
Tímaritslns sem út kom
fyrir nokkrum dögum.
hinna beztu íslendinga. ÞessU’
raenn tóku því ekki aðeins fús-
lega að leggja fram ríflega-fjár-
hæð (þar sem jægsti hlutur er
kr. 1000.00) heldur hvöttu til
stórræða og gerðust margir
þeirra sjálfir brennandi af á-
huga svo. að ánægjulegt var áð
finna hvert kapp þeir lögðu á
að Máli og menn'.ngu mætti
takast að leysa þetta nýja verk-
efni.
En þó að undirtektir hafi
reýnzt ágætar og fest . hafi
verið kaup á húseign er ennþá
ékki af nema fýrsti áfanginn
að þvi marki _ sem Vegamót
hafa ‘sett sér, en næsti áfangi
er að safna hlutafjárupphæð-
inni allri, einni milljón króna,
ljúka síðari útborgun áður en
afsal fer fram á Laugaveg 18
1. febrúar 1954, kr. 200 þús.,
og síðar að reisa nýja byggingu
á staðnum svo að Mál og
menning' geti flutt þangað bóka-
búð sína og ha£t þár miðstöð
fvrir félagsstarfsemi sina, en
takmarkið er að koma þeirri
bygg'ngu upp fyrir 20 ára af-
mæli Máls og menningar 1957.
Það er ekki við ;unandi og
sízt eftir að góður staður er
fenginn að félagið geti ekki
aukið menningarstarfsemi sína
og fært bana yfir á fleiri svið,
gert fleira til menningarauka
en gefið út bækur og vcrzlað
með þær. Mál og menning þarf
að eignast féiagsheimi’i, get.a
h,aft fræðslu- og kynningar-
start'semi um bókmenntir, tVga
samkomusal, lesstofu með bóka-
safni, jafnvel gististað fyrir fé-
lagsmenn utan Reykjavikur o.
fl. En engri slíkri starfsemi er
unnt að halda uppi nema- í
góðri byggingu sem fé’agið
sem mestan hlut í sjálft með
íélagsmönnum sínum.
Hið nýja hlutafélag Vcgamðt
á því stórt átak fyrir liöndum
sem félagsmenn Máls og menn-
ingar um allt land verða að
hjálpa því til að leysa. Mál og
menning Kefur skrifað sig fyrir
helming hlutafjárins, eða rúnvri
hálfri mibjón kóna, sem safna
þarf næstu mánuði. Þessa upp-
hæð verður félagið annað hvort
að fá sem hlutafé eða lán frá
félagsmönnum. Æskilegt er að
sjáifsögðu að Mál og mcnning
geti eignazt sefn stærstan hlut.
í Vegamótum, og gerir íélagið
þess vegna útboð á 300 þús. kr.
láni, 1000 króna, 500 króna og
250 króna skuldabréfum. Lán-
ið er boðið út til fimmtán ára
með 7% vöxtum, afborgunar-
laust fyrstu fimm árin, en bréf-
in síðan dregin út.á næstu tiu
árum, þ. e. tíundi hluti þeirra
hvert ár. Heitir stjórn Máls og
rr.enningar á félagsmenn' hvar
sem þeir eru á landinu að taka
fljótt og drengi'ega undir þetta
lánútboð og ka.upa sjálfir og
hjálpa.til við sölu á sk.ulda-
bréfunum til að gera hlut fé-
lagsins sem stærstan i hinu
nýja hlutafélagi, Vegamótum.
Samhliða þessu beidur áfram
beinni hlutafjársöfnun til
Vegamóta, en þar er lacgsti
hlutur kr. 1000, en ýmsir hafa
lagt 5 þús. og 10 þús. kr. hluti.
Hlutabréfin verða til sö!u í
skrifstofu Máls og menningar,
Þingholtsstræti 27_ Reykjavík,
og hjá umboðsmönnum félags-
ins um land al't.
Að lokinni hiutafjársöfnun-
inni er verkefnið að hefjast
h.anda á hinni nýju byggingu,
helzt næsta vor, og reisa hana
í áföngum. Er Sigvaldi Thord-
arson, arkitekt, þegar að gera
teikningu að byggingunni og
sótt hefur verið um fjárfesting-
arleyfi og gerðar aðrar ráðstaf-
anir til undirbúnings því að
HÓLAI’RENT — húsið sem Mál og memiing átti
drýgstan jiátt í að fcoraa upp. Nú vinnur félagiö
að midirbúningi að smíði annars stórhýsls, við
Laugavegiim — þvf það er regla Máls og mehjiing-
ar aö láta aldrel staðar numið.
16 ýij'
^’s-í
framicvæmdir geti haíizt. í
stjórn Vegamóta eru Kristinn
E. Andrésson, 'formaður Máls
og menmngar, Adod Bjomsson,
bankaritari, Benedikt Stefáns-
son, fulltrúi, Sigurður Thbrodd-
sen, verkfræðingur, og Sigvaldi
Thordarson, arkitekt, en frarn-
kvæmdarstjóri verður Einar
Andrésson. umbóðsmaður.
Stjóm MáLs og menningar
flytur þakkir þeim íélagsmönn-
um :sem ' brugðizt hafa enn vel
og drcngilega við. kalli félags-
ins. Það er óneitanlega gam-
an, og ævintýri likast, fyrir
Mál og menningu sem rekin
var út með bókabúð sína á
Laugavegi 19. 1. okt. að tkki
skyldi mánuður liðinn er fé-
lagsmenn höfðu tryggt henni
stað til frambúðár í’eigi búsi á
Laugavegi 18. Þcssi húseign
getur ef vel tekst orðið undir-
staða um langa framt ð .að
góðu gengj. fé’.agsins og aukinni
starfsemi þess. Það er ekki fært
fyrir 5000 manna félag sem
Mál og menningu að láta
hrekja sig út í hliðargötu. En
ég lít einnig á þessa fram-
kvæmd öðrurn augum: að hér
hafi gcrzt viðburður sem feiur
í sér dýpra innihaid. Mál og
menning, með stuðningi félags-
manna sinha er sú stofnun
' liö
sem euina fremst hefur staðið
og stendur til vamar íslenzkrí1
.1] f xj
menningu og íslenzkum mál-
stað á örlagat'mum. Félagið ei;
vígi som þjóðin má ekki glata,
ekki láta brjóta skarð í. í'ebá
vegna má Mál og menning ekkí
hopa, mátti ekki láta ’hxékjáitií
starfsemi sína út í horn, má •
ekki bíða hnekki, ekki látai
draga úr áhrifum sinum. Eikki-.
vegná húseignar sem slíkrar ep
barizt heldur fyrir vigstöðu is-
lenzkrar menningarstarfsemi,
ITið skjóta átak sem hér vat*
unnið með hjálp félagsmanna
vil ég taka sém dæmi þess að
sókn verði hafin fyrir íslenzkai
menningu og sjálfstæði þjóðar-
innar á öðrum sviðum, og sent
fyrirboða um sigur i • þeirri
sókn.
Við héitum á féiagsmcna t
Reykjavík og livarvetna á land-
inu að styðja með fjárframlög-
um hið nýja verkefni Máls og
menningar og kaupa skukla-
bréf félagsins eða hlutabréf *
Vega-nóLim. Munið aö fyrsti
áfanginn er að safea hlutafjár-
upphæðinni a.lri, e nni milljói*
króna; sá nsesti að reisa hjis
fyrir starfsemi Máls og menn-
ingar, er komið sé upp fyrir
20 árá aímæli félagsins 1957.
\
JélatrésskemmhiÐ i
Félags
jámlSnaSami&mia
veröur haldin mánudaginn 28. des. kl. 3 e.h. í j
Skátaheimilinu viö Snorrabraut. j
.
Aögöngumiöar veröa seldir í skrifstoíu félagsins j
í Kirkjuhvoli sunnudaginn 27. des. kl. 3-5 e.h.
NEFNDIN.
I