Þjóðviljinn - 08.04.1954, Qupperneq 7

Fiinmtudagur S, apríl 1954 — ÞJÓÐVTLJINN — (7
Ásmundur Sigurðsson:
innheimt eru utan við ramma
hinna eiginlegu tolla og skatta-
laga, ög nemur hundruðum
millj. kr.
1944:
Skattafrumvarpið nýja
er
Árið 1949 blrti Þj«ð\iljhm þessa
mjTid, sem sýndl hvað karlraafl-
ur ber utan á sér af toUum og
óbetnum sköttum í ríkissjóð.
Síðan haía þessar bj-rðar meira
en tvöfaldait, að meðtöldum bála-
Kjaldej-ri. Örlítinn hluta af þessum ranglátu óbeinu sköttum
á nú að endurgreiða með smávægilegri. Iwkkun á betnu
sköttiuium— og síðan segist rikisstjórnln ætlast tU að sér
sé þalikað fyrlr afrekið!
Fyrir nokkru siðan var út-
býtt á Alþingi frumvarpi til
laga um brejiingu á lögum um
tekjUskatt og eignaskatt. Hafði
þeim verið lofað af stjórnar-
' flokkunum til afgreiðslu á
þessu þingi, enda liðin íull tvö
ár síðan ríkisstjómin skipaði
5 manna nefnd til að endur-
skoða þessi lög. í blöðum
' stjórnarflokkanna hefur all-
mjög verið af því látið, að hér
vseri um að ræða réttarbætur
miklar, almenningi til handa,
þar sem um verulegar skatta-
lækkanir væri að ræða, en
. skattgjöld eru sem kunnugt er,
að jafnaði lítt vinsæl meðal
skattgreiðenda.
Hefur rnjög verið látið í ljós,
að mikið þakklæti bæri hátt-
virtum kjósendum að svna
þessum flokkum fvrir þann
vilja og íramtak, að létta nú
af skattþegnunum riokkrum
hluta þeirra byrða, sem þá
hafa þjakað nú undanfarin ár.
En svo mun hér sem oftar,
að a. m. k. tvær hliðar séu á
þessu máli og meðferð þess
allri, og skal i þessum linum
rejmt að varpa ljósi á báðar,
og íyrst rætt um þá, sem stjórn-
arblöðin hafa rejTit að varpa
’ geislum sínum yfir.
Úrelt skattalög
Það er sannarlega ekki von-
um seinna, að AJþingi tekur tíl
meðferðar endurskoðun þess-
-ara laga. Að aðalstofni til eru
þau nú orðin 19 ára gömul
og upphaflega samin við allt
önnur efnahagsskilyrði, allt
annan v.erðlagsgrundvöli, og þá
í raun og veru úrelt f>rrir
Jöngu. Þótt nokkrar breytingar
haíi verið gerðar á þeim á
þessu timabili, þá hafa þær á
engan hátt svarað til hinna
breyttu aðstæðna. Nægir í
þcssu sambandi að rninna á
umreikning tekna, tekjuskatts-
viðauka og stríðsgróðaskatt,
ailt breytingar sem áttu að
miða að því að jafna það mis-
rærni er verðbóigan skapaði.
Allt þetta hafði verið lögfest
fyrir 1946, en eftir það hefur
verðbólgan fyrst alvarlega
færst í aukana. Allar hafa þess-
ar breytingar gert skattakerfið
margbrotnara, aukið mjög
vinnu við útreikninga og á-
lagningu, og þannig gert inn-
heimtuna umfangsmeiri og dýr-
ari. Það verður því tvímæla-
iaust að teljast til bóta að
sanjræma þessa hluti, svo sem
að virðist stefnt og er það vel,
en ,hefði þurft að vera miklu
fyrr.
Aðem önnur
hlið málsins
Rétt mun þá ' að víkjá áð
því sem talið er höfuðatriði
þessara breytinga en það er
sú skattalækkun, sem þar er
gert ráð íj-rir og fullyrt er,
af þeim er að því standa, að
nemi 29% heildarlækkun að
meðaltali. Sé það viðurkennt,
sem einmitt er gert með þessu
frumvarpi að skattar séu of
háir, þá verður lækkun vitan-
lega að teljast framfaraspor.
En hitt skilur hver maður,
að lækkunin ein er þó aldreí
nema önnur hlið þess máls.
Hin hliðin er sú, að lækkunin
sé gerð þar sem sanngirnin
krefst gagnvart einstaklingnum,
og einnig þar sem áhrifin verða
hagstæðust gagnvart efnahags-
kerfi þjóðfélagsins í heild. Sé
þessara atriða ekki gætt sem
skjddi, verðá breytingarnar til
að auka misræmi í stað þess
að jafna.
Beinir og óbeinir
skattar
29% skattálækkun segja
stjórnarblöðin að frumvarp-
ið feli í sér. Mun margur
telja bér mikJa réttarbót fólgna.
Hins vegar gleymist þeim að
geta þess um leið, af hve
miklum hluta ríkisteknanna
þessi lækkun er. Þeir sem í
fljótu bragði kjmnu að líta svo
á að hér sé um að ræða heild-
arlækkun á útgjöldum manna
til ríkisins, fara mjög villir
vegar, en e. t. v. eru þeir ekki
niargir. Hinir eru áreiðanlega
mjög margir, sem alls ekki
hafa gert sér nógu glögga grein
fj’rir því, hve litin'n hluta út-
gjalda sinna þeir greiða í þeim
beinu sköttum, sem hér er ver-
ið að gera breytingar á. Og
þeirra vegna eru þessar lín-
ur fjTst og fremst skrifaðar.
í ríkjum þeirn, er búa við
sama þjóðskipulag og við ger-
uni’, erú tvær reglur aðallega
gildandi .um öflun ríkistekna.
í f jT.sta. lagi beinir skattar —
tekju- og eignarskattur, — sem
einstáklingamir cru skyldaðir
til að greiða í ákveðnu hiut-
falii við tekjur sínar og eignir.
Eðli þessara skattgreiðsina á að
vera áð jafna þann efnahags-
mún. sem af ýmsum ástæðum
skapast, láta þá, sem rneira
hafa öðlazt af sameiginlegum
tekjum þjóðarbúsins og sam-
eiginlegum eignum þjóðarinnar,
greiða meira til hinna sameig-
inlegu þarfa en hina, scm
niinna hafa fengið í sinn hlut.
<Þettá- höfum við kallað að
leggja á eftir efnum og ástæð-
Um, og hefur tíðast þótt- góð
og gild regla.
Henni fylgir hinsvegar sá
galli, ef svo skyldi kalla, að
hver máður veit livaðá Uþ'p-
'h'æð ’ Iiáiin greiðir og veldur
því fremur óánægju hjá skatt-
greiðendum.
Hin reglan, sem hjá okkur
gildir eru hinir svokölluðu ó-
beinu skattar eða tollar. Hún
er í því íólgin að hið opinbera
leggur toli á vörur eða þjón-
ustu sem almcnningur kaupir,
og greiða menn þannig skatt-
inn í verði vörunnar og hafa
sjaldnast neina hugmynd um
hvaða upphæð þeir greiða.
Einkum þegar tollakerfi er svo
margbrotið orðið sem hjá okk-
ur, er blátt áíram engin leið
fj’rir einstakUnginn að átta
sig á því máli. En þessi leið
stefnir að þvi að láta einstaki-
ingana greiða sem jafnastar
gjaldaupphæðir til hins opin-
bera, án tilUts til þess hvernig
tekjur þeir hafa, eða hve mikl-
ar eignir þeir eiga. Aðalmunur
á skáttgreiðslu hins tekjuháa
og tekjulága, hins auðuga og
hins fátæka, kemur þá fram
risi
Ásmundur Sigurðsson
• i því einu að hinn efnaðri og
; tekjuhærri leyfi sér að kaupa
meira af þeim vamingi eða
lífpþægindum, sem mögulegt
kann að vera að komast af án,
þar sem liinn verði að láta sér
nægja að kaupa hinar brýnustu
lífsnauðsynjar. Þessi aðferð í
skattinnheimtu er því alger
andstaða hinnar fjTri og mið-
ar einmitt að þvi, að auka mis-
ræmið í tekju- og eignaskipt-
ingu manna, með því að hafa
skattgreiðslur sem jafnastar.
hve mikill nninur, sem annars
ér á efnum og ástæðum.
Iðgjöld til
a linannatry gginga
Þá er rétt að nefna einnig
þriðju tegund skattgreiðsina,
hina svokölluðu nefskatta, sem
i þvi eru fólgnir að allir greiða
jafna upphæð, en greiða þá
beint, og fylgja þá venjulega
ákveðin fríðindi sem endur-
gjald fyrir skattgreiðsluna.
Hæstu gjöld þessarar tegund-
ar i okkar þjóðfélagið eru ið-
gjöldin til almannatrygging-
anna. Sá háttur er notaður,
meðan þjóðfélagið er á frem-
. ur lágu félagslegu þroskastigi
að láta meðlimi þess kaupa sér
persónutryggingu, á sarna hátt
eins pg eignir s. s. hús, skip
og búfé eru vátryggðar.
Sennilega er fáu fólki' það
Ijóst að í þessu er raunveru-
lega fólgið það vanmat á gildi
einstaklingsins sem manns, að
hann er metinn til trygginga á
sama hátt og báturinn hans,
kýrin eða bílskúrinn. í þrosk-
uðu þjóðfélagi þar sem mann-
gildið er metið öllu öðru hærra,
er aftur á móti slík persónu-
trygging skoðuð sem fólagsleg-
ur réttur hvers einstaklings, og
ein af skyldum þjóðfélagsins,
sjálfs híns mannlega samfélags
gagnvart honum.
Þróunin í skattheimtu
ríkisins
Hver hefur þá orðið þróunin
í skattainnheimtu ríkisins hjá
okkur undanfarin. ár? Hún he|-
ur einmitt hnigið öll í þá átt,
að minnka hlut beinu skatt-
anna, þéirra, sem lagðir eru á
eftir eínum og ástæðum, en
auka hlut óbeinu skattanna og
tollanna, þeirra sem lagðir eru
á vöruverð, og menn greiða
jafnara, hvort sem tekjur og
eignir eru hærri eða lægri. Til
þess að sýna þetta méð ljósum
rökum skal hér birt yíirlit j’fir
skiptingu skatta og tollatekna
ríkisins s.l! áratug 1944—1954.
Er þar farið eftir ríkisreikn-
ingum, nema tvö síðustu árin,
þar er farið eftir fjárlögum, því
reikningar þeirra liggja ekki
opinberlega fyrir ennþá. En til
þess að gera málið enn einfald-
ara eru heildartekjur af tollum
og sköttum dregnar saman i
þrjá flokka eftir þessum regl-
um.
I. flokkur, beinir skattar:
Tekju- og eignarskattur,
tekjuskattsviðauki, stríðs-
gróðaskattur og fasteigna-
skattur. Þctta eru þeir
skattar, sem dagðir hafa
verið á eftir efnum og á-
stæðum manna.
II. flokkur, óbeinir skattar og
toliar:
Vörumagnstollur, verðtoll-
ur, gjald af innlendum toil-
vörum, innflutningsgjald af
benzini, söluskattur og
leyfisgjöld. Þetta eru þeir
skattar sem eingöngu leggj-
ast á vöruverð, og hinn
. eignalitli maður og tekju-
litli verður því að greiða
sinn hluta af.
III. flokkur, sem kalla mætti
þjónustuskatta:
Lestargjöld af skipurn, bif-
reiðaskattur, stimpilgjald,
vitagjald, leyfisbréfagjald,
veitingaskattur, útflutn-
ingsgjöld og aukatekjur.
Þessir skattar eru greiddir
af vissum aðilum þjóðfé-
lagsins, þá er þeir njóta
hinnar ýmsu þjónustu, er
um ræðir. En þessi gjöld
eru svo lítill hluti allra
skatta- og tollatekna ríkis-
ins, að þeirra gætir lítið.
En síðastliðin 10 ár hefur
skiptingin milli þessara þriggja
flokka verið þannig, talið í
heilum þúsundum:
Þess ber þó að geta að liér
eru hvorki talin tryggingar-
gjöld, bátagjaldeyrir o. fl. sem
I. fl. 29.644.000,00 ca. 35,2%
II. — 49.082.000,00 —. 58,1%
III. — 5.553.000,00 — 6.7%
Samt. 84.280.000,00
1945: • v- •/■-- *..%
I. fl. 39.813.000,00 ca. 32,0%
II. — 73.587.000,00 — 58,6%
III. — 11.644.000,00 — 9,4%
Samt. 124.446.000,00
1946:
I. fl. 41.408.000,00 ca. 30,1%
II. — 84.789.000,00 — 61,5%
III. — ■ 11.494.000.00 — 8,4%
Samt. 137.691.000,00
1947:
I. fl. 50.427.000,00 ca. 30,1%
II. — 103.186.000,00 — 61,6%
III. — 14.002.000,00 —■ 8,3%
Samt. 167.615.000,00 .:■«:•
1948:
I. fl. 62.966.000,00 ca. 33,9%
II. — 107.020.000,00 — 57,8%
III. — 15.401.000,00 — 8,3%
Samt. 185.387.000,00
1949:
I. fl. 52.672.000,00 va. 25,6%
II. — 140.952.000,00 — 61,8%
III. — 28.085.000,00 —■■ 12,6%v
Samt. 221.709.000,00
1950:
I. fl. 47.103.000,00 ca. 20,4%'
II. — 150.386.000,00 — 70,8%.
III. — 19.035.000,00 — 8,8%
Samt. 216.524.000,00
1951: •-
I. fl. 50.435.000,00 ca. 15,9%
II. — 247.421.000,00 — 77,7%.
III. — 20.213.000,00 — 6,4%
Samt. 318.069.000,00
1952:
I. fl. 47.200.000,00 ca. 16,4%.
II. — 223.200.000,00 ; 77,6%
III. — 17.450.000,00 ■ — 6,0%
Samt. 287.850.000,00
1953:
I. fl. 60.600.000,00 ca. 18,9%
II. — 240.600.000,00 74,8%
III. — 20.200.000,00' j).K 1 6.3%
Samt. 321.400.000,00
Hlutur óbeiniia skatta
fer vaxandi
Þetta yfirlit skýrir sig sjálft.
Á því sést að hlutfall hinna
beinu skatta hefur sífellt farið
lækkandi frá því að vera ca.
35% af heildarskattaupphæð-
inni 1944 og niður í það að vera
tæp 16% 1951. Þótt hlutfallið
hækki ofurlítið s.l. tvö ár þá
er það ekki fyllilega að marka,
þvi eins og fyrr segir er þar
aðeins um áætlun fjárlaga að
ræða. Og undanfarið hefur
reglan orðið sú að óbeinir
skattar og tollar hafa farið
meira fram úr áætlun en beiil-
ir skattar. Eru mestar líkur til
að svo verði enn þessi tvö ár.
og hlutfall beinna skatta lægra
eu töiurnar sýna.
Hver maður getur nú séð að
þegar svo er komið að aðeins
1/7 hluti skattteknanna er á
lagður eftir reglunni, að ein-
staklingar og fyrirtæki greiði í
samræmi við tekjur sínar og
eignir, en hins vegar eru
Framhald á 8. síðu.