Þjóðviljinn - 25.04.1954, Qupperneq 11

■"TnZSf'
Framhald af 4. síöu.
sónuleg — og þó að vissu leyti
ópersónuleg — afstaða til al-
þýðunnar og skoðunin á því
hlutverki, sem henni beri að
gegna í skáldsögu — mér
liggur við að segja hlutskipti
hennar í bók. Þér finnst sem-
sagt, að ég geri alþýðuna of
veika, ætli henni ekki nógu
virðulegan sess, skapi ekki með
henni þá samúð, sem æskileg
sé. — En, vinur minn, ef við
horfumst í augu við staðreynd-
irnar, hver er þá útkoman?
Ef við Ieggjum til hliðar „und-
antekningar“ eins og þessi ó-
gæfusömu hjón, hver er þá
þroski, afstaða og framkoma
alþýðunnar, þegar á reynir, og
hvernig er skilningur hennar
yfirleitt á því sem er henni
sjálfri fyrir beztii? — Grunaðu
mig ekki um vanmat á öllum
þorra fólks, og því síður um
illan vilja. En ég spyr: Hvaða
afstöðu tekur mikill meirihluti
t. d. á'kosningadaginn? Hvers
vegna fylkir meginþorrinn sér
um þá flokka, sem eru andvíg-
ir honum sjálfum í eðli sínu?
Hvar er skilningurinn, félags-
þroskinn, ættjarðarástin? Þó er
almenningur ekki háður of-
drykkju eða trúargrillum; það
vitum við vel. Ég geri ráð fyrir,
að þér þyki forvitnilegt að heyra
að „Sóleyjarsaga" endar einmitt
örfáum dögum fyrir kosning-
arnar sumarið 1953. Og aðdrag-
andi þeirra kemur alls ekki lít-
ið við söguna undír lokin; eða
öllu heldur: afstaða söguper-
sónanna til þeirra er ekki ó-
merkur þáttur í lýsingu minni
á þeim, og báðir vitum við
vel nú, hvernig þær fórú.
Þú segir réttilega, að höfuð-
vandi skáldsagnagerðar sé að
„láta viðhorf vegast á í ólíkum
persónum, gera atburði að ör-
lögum í lífi sögufólksins". En
þú telur, að þennan vanda
hafi mér ekki tekizt að leysa
hér, nema að litlu leyti. Ég kem
enn að þessu saraa: Býstu við,
að það sé þegar Ijóst í hálfn-
aðri sögu, hvaða örlögum
jafnvel smæstu atburðir geta
valdið? Auk þess segirðu, að
atburðir þeir, sem ég tel upp
í annálskaflanum „lifi ekki
virku lifi í fólkinu“. Það finnst
mér grunnfær skilningur; og
sennilegt, að þú gerir þér ekki
Ijóst hvers vegna ég þjappa
slíkum staðreyndum einmitt
saman í sérstakan kafla. Það
væri vantraust á lesandann að
ætla, að hann setti þær ekki ó-
sjálfrátt í beint samband við
persónur og atbúrðarás sög-
unnar. Það er mín vissa.
En svo kemurðu þessu næst
að atriði, sem þér virðist, skilj-
anlega, nokkuð sárt að þurfa
að viðurkenna. Þú segir, að
bókin sé „ekki vel _skrifuð“, en
málið sé þó „að vísu klárt og
kvitt“.
Ég mun ekki láta eftir mér
hér, tíma og rúms vegna, að
fjölyrða um þetta atriði. Má
og vera, að þú hafir að nokkru
leyti á réttu að standa; að um
þann hlut sé ég að svo stöddu
ekki nógu vel dómbær objektivt.
—- Þú segir, að stíllinn sé
„snerpulítill, fátækur að blæ-
brigðum og skáldlegri fegurð“.
Varðandi þetta atriði gildir eitt
í öllu því, sem ég skrifa, og er
mér ekkert Ijúfara en að gera
þá játningu: Stíll, orðaval og
blæbrigði eru ætíð háð því,
hvað það er sem ég skrifa um
Smmudagur 25. apríl 1954 — ÞJÓÐVILJINN
(11
Svar við ritdómi um Sóieyiarsögu
hef sjálfur tamið mér? Nei,
slíkt væri óþarfi, vinur minn,
enda er ekki um það að ræða.
Ég læt manninn, vísvitandi, tala
rangt mál (eins og ég læt
drenginn á bls. 163 segja „hitt-
ustum“ í staðinn fyrir „hitt-
umst“); og ég læt hann, vís-
vitandi, fara með vitleysu þeg-
ar hann talar um, að Jesú hafi
vafið „fætur sínar næfrum, eins
og stendur í passíusálminum...",
því ég veit ofurvel, að það
orðalag er hvergi til í neinum
passíusálmi, heldur í kvæðinu
„Sverrir konungur“ eftir Grím
Thomsen. En við það gerðirðu
heldur enga athugasemd.
Ég hlýt að láta hér staðar
numið varðandi andmæli mín
við sérstökum atriðum í grein
þinni, enda er víst allt upp
talið. Þú segir réttilega, að
hinn mjúki tími fyrirgefningar-
innar sé liðinn. Mér er sjálfum
ljóst, að það er hverju orði
sannara. Og það sem meira er:
mér þykir í aðra röndina vænt
um það, að þú skulir hafa
gagnrýnt bók eftir mig eins og
þú nú liefur gert, þótt það
veki mér furðu, eins og ég hef
þegar sagt, livaða atriði þú
gagnrýnir, með tilliti til þess,
hvað þú gagnrýnir ekki, en
margur myndi í fljótfærni og
af vankunnáttu hafa látið sér
verða að hneykslunarhellu. Ég
skif það á þann veg, að þú
gerir þér það yfirleitt ljóst,
hversu hæpið er að dæma unr
hálfnað verk, enda þótt þú
virðist hafa gleymt því varð-
andi sum atriði. Sömuleiðis af-
sannar þessi dómur þinn þá
leiðinlegu skoðun margra hing-
aðtil, að þú skrifaðir aldrei
annað er lof um ritverk mín,
ýmist af pólitískum ástæðum
eða persónulegum kunnings-
skáp. Nú ætti sá misskilningur
að vera úr sögunni, og er það
ágætt út af fyrir sig.
Ég læt nú þessi orð mín ekki
verða öllu fleiri. Ástæðan fyrir
því, að ég kaus að skrifa þér
fremur en að tala við þig er
sú, að ég taldi það á allan
hátt heppilegri leið. Með þvi
móti geturðu, vonandi, glöggv-
að þig betur en ella á afstöðu
minni, og auk þess er ekki víst,
að ég hefði munað eftir öllu
því, er ég vildi sagt hafa, hefði
cg t. d. hitt þig af tilviljun und-
ir erilsömum kringumstæðum.
Og að fara að „svara“ þér op-
inberlega kom náttúriega ekki
til mála. Þetta bréf mitt er
ekki annað en persónuleg orða-
skipti og ekki ætlað öðrum en
þér, en það er líka nóg.
Svo kveð ég þig að endingu,
j þetta sinn, og þakka þér fyrir.
Við hittumst vonandi fyrr eða
síðar og skiptumst á skoðununr,
ef ekki munnlega, þá bréflega.
Þinn vinur
Elías Mar
Garðastræti 17, Reykjavik
NÍKOMNÍK
kaffidúkar
Fallegt úrval.
HOLT
Skólavörðustíg 22.

Tækifæris-
gjafir:
Málverk, litaðár ljósmyndir,
myndárammar.
Innrömmum myndir, mál-
Verk og saumaðár myndir.
Setjum upp veggteppi.
ÁSIR Ö,
Grettisgötu 54, sími 82108
innincýaripfoi
og hvað ég tel nauðsynlegt að
bregða út af einföldu, snerpu-
Iausu orðalagi í frásögn, lýsing-
um eða samtölum. Eitt er Ijóst:
að ég geri visvitandi tilraun til
að skrifa hér á annan hátt, yf-
irleitt, en t. d. í „Vögguvísu"
eða í smásögum mínum. Mér
finnst éfni, andrúmsloft og síð-
ast en ekki sízt lengd sögunn-
ar gefa beint tilefni til þess,
jafnvel krefjast þess. Þó skal
ég í lengstu lög viðurkenna,
að mýmargt megi betur fara og
vera orðað á listrænni hátt.
Andmæli mín í þessu bréfi vona
ég að þú takir ekki á þann
veg; að ég álíti mig hafinn yf-
ir álla gagnrýni; því fer svo
fjarri. —- En svo bætirðu við:
„Samtöl eru svipdauf og ó-
markvís". Þessu mótmæli ég
eindregið. Þú veizt vel, hvað ég
hef gert mér far um að ná
talmáli fólks, og að mér hefur
oftast nær tekizt það betur en
flest annað. Langflest orða-
skipti í þessari sögu tel ég m.
a. s. með því bezta og eðli-
legasta í bókinni, enda þótt
þau séu ekfci hnitmiðuð og
þröng á sama hátt og i episkri
frásögn eða drama. Hvergi eru
persónur látnár tala eða skipt-
ast á orðum, án þess að það
miði að sérstöku \marki og til- ’
gangurínn sé augljós; eða
finnst þér það t. d. í viðtali
Sóleyjar og Bergs í 3. kafla,
Sóleyjar og Aðalsteins kvöldið
sem þau skildu, eða samtal
húsbóndans og vinnukonunnar
nóttina örlagariku? Það held
ég geti varla verið. Éf um vafa-
saman tilgang er að ræða í
nokkru samtali bókarinnar,
væri e: t. v. hægt að benda á
lestur sþako’hunnar: í siðasta
kaflanum. En einnig hann á
eftir að sýna sinn tilgang. . ’
„Áherzluleýsi í húgstiíi1 og
orðbragði" súmra kaílanna
nefnirðu, án ’þess aðIílsýna
dæmi. Ég hefði gaman, og jafn-
vel gott, af því að vita betur,
hvað þú átt við með því. Það
kemur ekki fram í ritdómnum.
Ég sé, að ég hef hlaupið
framhjá athugasemd þinni
varðandi kyn orðanna fótur og
lýti. Um síðara orðið er það
að segja, að ég veit ekki betur
en það sé bæði til í karlkyríi
og hvorugkyni, að m. k. í al-
mæltu máli. Því miður hef ég
ekki orðabók Blöndals við
höndina. Og má vera, að þarna
hafi ég gert skyssu fyrir van-
kunnáttu sakir. — Öðru máli
gegnir með orðið fótur. — þú
munt hafa lesið bækur mínar
allar og jafnvel fleira, sem ég
hef ritað, og ættir að ganga
út frá þvi sem gefnu, að ég-veit
vel hvors kyns það orð er og
myndi ekki hleypa því þannig
frá mér sem beinni orðræðu,
nema ef prentvillupúkinn gripi
fram fyrir hendur mínar. Samt
virðistu ekki vilja gera ráð fyr-
ir þeim möguleika í þetta sinh,
enda óþarfi. Ef ég vissi ekki,
að þú skrifar ritdóminn af
einlægni og án persónulegs kala
í minn garð, myndi ég kalla
þessa athugasemd þína sparða-
tíning. Eða skilurðu e.t.v, ekki
hvað ég er að fara á bls. 180,
þegar ég læt ræðumanninn í
heimatrúboðinu hafa fót kven-
kyns? Gerirðu raunverulega
ráð fyrir því, að ég hafi allt
i eimu gleymt bæði málfræð-
inni og þeirri málvenju, sem eg vvvwwwwwywtfwwwvwtfwwwwvvftwvftWAivwvww-'vwvMvvwwwwwft
Sumaráætiun
Pcm American Jlirwap
- —5 *r .
hefst 25. apríl og verður þanníg
Áostur
Vestar;
Frá New York öll miðvikudagskYÖkl, i Keflavík alla
fimmtudagsmorgna kl. 10.30, þaðan til Osló—-Stoklö-
hóhns—Helsinki.
yj * •
Frá Helsinki alla þríðjudaga kl. 12.00 um Osló/Stokk-
hólm til Keflavíkur kl. 19.45 sama dag. í New York næsta
morgun kl. 5.00.
DC6 i Clipper hóloftsflugvélor %
með þrýstiloftsútbúnaði verða notaðar, svo óþægindi eru engin og súrefnisgrímur óþarf-
-ar, þó flogið sé í 20.000 til 24.000 feta hæð fyrir ofan öll óveðursský. — I hverri flug-
vél verða fyrsta og annað farrými. Á fyrsta farrými er komið fyrir „Sleeperette“ svefn- ^
stólum. Annað farrými er útbúið venjulegum sveigjanlegum „túrista“-sætum eins og hef- s
ur verið undanfarið á áætlunarflugvélum, sem. flogið hafa um Keflavík.
G. HELGASON & MELSTEÐ H.F.
Símar: 30275—16444