Þjóðviljinn - 21.05.1954, Blaðsíða 11

Föstudagur 21. maí 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (11

Framhald aí 7. síðu.
höfðu sjómenn ekki við að
styðjast mörg þau tæki, sem
nú þykja sjálfsögð í hverjum
báti. Þá var ekki hægt að
hlusta á veðurfregnir og veð-
urspár i útvarpinu oft á dag.
Þá varð formaðurinn að
treysta á eigin hæfileika til
að lesa veðurútiitið af ýms-
um teiknum sem á lofti voru.
Þá var heldur ekki hægt að
kalla í land eða annan bát, ef
eitthvað har út- af, t.d. að vél
bilaði. Ef bátyerjar gátu ekki
sjálfir gert við bilunina, yar
ekki um annað að ræða, en að
að freista þess að ná landi á
seglum.
Og enn hélt þróunin áfram.
Vélbátarmr gáfust vel og út-
gerðarmcnn voru áræðnir og
trúðu á frarntíðina. Þeir fengu
sér stærri og traustari báta,
sem gátu sótt-á enn fjarlæg-
ari mið og aflað enn meira.
Og nú er svo komið, eftir nær
liálfrar aldar þróun, að mest
ber á stórum vélbátum og tog-
urum í flota okkar. Litlu bát-
anna gætir nú fremur lítið í
atvinnulífi okkar, máski
minna en æskilegt væri, því
útgerð þeirra var oft farsæl.
'Ef til vill kemur tími litlu bát-
anna aftur og svo virðist sem
vaxandi áhuga gæti á útgerð
þeirra og er það síður en svo
hannsefni.
Áður en þorp myndaðist á
Nesi, hafði mikið blómaske'ð
hafizt sumsstaðar annars
staðar á Austfjörðum og þar
risið upp myndarlegir bæir,
þar sem mikið var um að
vera. Lyftistöng þeirra kaup-
-staða var fyrst og fremst síld-
veiðin, en þá vbru Austfii’ð-
irnir árum og áratugum sam-
an fullir af sild. Ötulir og
framtaksamir Norðmenn
höfðu hafið þar síldveiðar í
stórum stíl og kennt íslend-
ingum að meta þau auðæfi,
sem fólust í djúpi Austfjarð-
anna. 'En sá tími kom, að
síldin hætti að fylla firðina
ár hvert. Ilinir erlendu veið'-
menn hurfu af landi brott
með atvinnutæki sín og gróða.
/Etla má, að innlendir menn
hefðu undir þessum kringiun-
stæðum lagt fjármuni sina í
annan arðbæran atvinnurekst-
ur í landinu sjálfu.
Ekki gat hjá því farið, að
þetta hefði verulegan aftur-
kipp í för með sér i hinum
a.ustfirzku kaupstöðum, enda
reyndist svo. Og myndarlegar
tih-aunir, sem gerðar voru til
að bæta skaðann, gáfust mis-
jafnlega. Þó reis upp á þess-
um stöðum myndarleg vél-
bátaútgerð og annar atvinnu-
rekstur, en það var eins og
þeir ættu erfitt með að ná
sér eftir áfallið, fyrr en þá
nú á síðari árum.
Þetta síldarævintýri fór að
mestu fram hjá Norðfirðing-
um. Atvinnulífið hér er byggt
upp af íslenzku framtaki og
íslenzkum höndum frá önd-
verðu. Eriends framtaks hef-
ur. aidrei gætt hér að ráði.
‘Eg hefi oft leitað á þvi
skýringa, hverjar þjóðfélagsj
legar orsakir hafi valdið þvi,
að grózka hljóp í. atvinnulíf
Norðfjarðar ,,á sama tíma og
kyrrstaða ríkti. í sumum öcr-
um kaupstöðum á Austur-
landi. Er ekki einmitt skýr-
inguna hér að finna? Er hím
ekki sú, að Norðfjörður
byggði afkomu sina eingöngu
á innlendu framtaki, framtaki
manna, sem lögðu fé það er
þeir söfnuðu, í. atvinnurekstur
í landinu sjálfu, og höfðu
hvorki tækifæri né vilja til
að stökkva úr laUdi, ef á móti
blés í bili?
Eins og gefur að skilja
hefur margt manna komið
hér við sögu, bæði sem at-
virinurekendur og forystu-
menn á sviði bæjarmála og al-
mennra félagsmála. Og ekki
má gleyma þætti hins vinn-
andi manns, þætti sjómanns-
ins, verkamannsins, verka-
konunnar eða handverks-
mannsins. Þessi fjöldi. fólks
hefur unnið hvert viðvik að
upphyggingu bæjarins. Án
starfs þessa fólks væri hér
engin byggí. Þáttur liins ó-
breytta alþýðumanns vlll oft
gleymast, þegar rætt er um
framkvæmd:r og framfarir.
En sá , þáttur er í raun og
veru mikilsverðastur. Án vinn-
andi handa verður ekkert
gert. Til lítils er að eiga góða
báta, ef enginn er sjómaður-
inn. Til lítiis er að ætia sér
að byggja liús, ef enginn er
yerkamaðurinn eða smiður-
inn.
Ástæða vær' til að nefna
við þetta tækifæri fjölmarga
menn, lífs og liðna, sem skar-
að hafá fram úr á sviði at-
vinnumála, fé’tagsmála, sjó-
sóknar eða á annan hátt. Slík
upptalning mundi þó lítið
gildi hafa 'hér, áuk þesS, sem
mörgum yrði r;5enpt, sem til
þess hefðu unnið, að þe5rra
væi’i getið. Læt ég því hjá
líða að nefna nöfn. Eins væri
vissulega fi’óðlegt að nefna
ýmsar tölur, t.d. um fram-
leiðsluna á hinum ýmsu tím-
um og hlut Norðfirðinga í út-
fhitningsframleiðslunni. En
mói' er ljóst, að slíkur talna-
lestur hefur lítið gild5 í mæltu
máli og felli hann hví niður.
En óliætt er að fu'lvrða, að
á þessu sviði hafa Norðfirð-
ingar ekki látið sinn hlut. eft-
ir liggja. Framleiðsla hefur
jafnan ver'ð. hér mikil, enda
hafa flestir bæjarbúai’ tekið
béinari þátt í framleiðslustörf-
unum.
Á þeim aldarfjórðungi, sem
liðinn er síðan bærinn fékk
kaupstaðarréttindi, hefur út--
lit hans breytzt mikið. Við,
sem dvalið höfum hér allan
þennan tírria, ve'tum þessum
breytingum ekkitsvo mikla at-
hygli, en þeir, sem lengii liafa
verið fjarverandi, munu varla
komast hjá að taka eftir
þessu. Og þegar á þetta er
litið í heild, hygg ég að allir
muni telja, að Nesicaupstaður
hafi verið á framfai’abraut.
)En þegar menn reyna að
gei'a sér grein fyrir framför-
um hér í bæ, er ekki nóg a.ð
líta yfir bæinn og v.irða fyrir
sér hvernig bvggðin hefur
færzt út og hvaða mannvirkj
hafa risið upp. Það þarf einn-
ig að gei’a sér grein fvrir
viðgangi atvinnulífsins, at-
liuga atvinnutækin á sjó og
landi. Og síðast en ekki sízt
þarf áð komast að í'aun um
hver breytihg hefur orðið á
kjönun fólksins og lifnaðar-
háttum.
Engum er þó ljósara en
okkur Norðfirðingum sjálfum,
að mörgu er hér enn ábóta-
vant, að ótæmandi verkefni
bíða óleyst við bæjardyrnar.
Okkar hlutverk er að halda
áfram þvi starfi, sem unnið
hefur verið á liðnum áratug-
um og búasvo um okkur,að við
getum unað hér og. starfað.
Við viljum skapa okkur og
niðjum okkar hamingjurika
frámtíð hér á þessum stað.
Eg hygg, að menn geti
fengið einna ljósasta mynd af
þeim breytingum, sem orðið
hafa á lifskjörum alls almenn-
ings hér í bæ síðasta aldar-
fjórðunginn með samanburði
á húsakynnum og heimilis-
högum manna fyrir 25 ái-um
og nú. Þá bjuggu margir, svo,
ekki sé sagt fiestir, alþýðu-
menn í leiguhúsnæði. sem oft-
ast vai' þröngt og skorti jafn-
'vel hin frumstæðustu og
sjálfsögðustu þægindi. Nú
eiga langflestir sjálfir íbúðir
þær, er þe5r húa í. Þær eru
nú yfirléitt miklu rýmri
en áður, enda hefur íbúðar-
húsnæði vaxió miklu meira en
fólksfjölguninni nemui’. Nú
eru íbúðarhúsin yfirleitt búin
öllum vénjulegum þægindum
og prýdd snyrtilegum hús-
gögnmn. Og óhætt er að full-
yrða, að hýbýli manna og
heimilishagir hér i bæ séu
eins og bezt gerist annars
staðar. Eg mun ekkv iiér gera
nánari samanburð á heimilis-
högum almennings, en hver
sá, er aldur hefur til að muna
eftir híbýlum alþýðunnar fj’r-
ir aldarfjórðungi, hlýtur að
gera sér það ljóst, hve gífur-
leg þessi breyting er.
Norðfirðingar eru nú að
mörgu leyti vel undir það
búnir að heyja lífsbaráttu
sína. Við eigum góðan og
glæsilegan fiskiskipastól. Við
höfum komið á fót afkasta-
miklum fiskiínfyrix’tækjum,
sem gera okkur fært að hag-
nýta aflann miklu hetur en
áður og gera hann verðmæt-
ari, og ýmislegt fleira höf-
um við gert til að búa í hag-
inn fyrir útveginn. Við eig-
um dugandi sjómenn, dugandi
verkafólk og vel færa iðnað-
armenn. En enn þurfum við
að halda áfram að bæta að-
stöðu okkar og til þeirra
starfa þurfum við á öllu okk-
ar Hði að halda.
Bæjarfélagið, sem nú er 25
■' ra gaipalt, hefur haft með
höndum miklar og margvís
legar framkvæmdir. Og það
hefur stofnað til stóratvinnu-
reksturs á sviði útgerðar og
er nú langstærsti atvinnurek-
nndinn á staðnum. Bæjarfé-
1ag5ð hefur ekki brugðizt
skyldu sinni, þeini sjálfsögðu
skyldu, að gera allt, sem unnt
er til að skapa þegnunum
nem hezt skilyrðj til sjálfs-
bjargar. Við getum því litið
yfir farinn veg í þeirri full-
v'dsu að hafa jafnan reynt
að grípa tæk?færið þegar það
gafst.
Eg minnist þess, að þegar
ég bvrjaði að stunda sjóróðra
sem unglingur, litum við sem
farnir vorum að róa svona
heldur niður á þá, sem ekki
vonu enn famir á sjóinn, og
töldum' þá okkur minni. Æsk-
unni er útþráin í blóð borin.
Frá alda öðli hefur ungling-
urinn á strönd íslands þráð
að fá tækifæri til að reyna
krafta sina í fangbrögðum við
hafið. Og margir hafa vissu-
lega fengið þá ósk uppfyllta.
Nú er eins og þetta sé að
breytast. Það er eins og marg-
ir æskumenn vilji allt fremur
en fara til sjós. Og það er
ekki lengur litið svo á, að þeir
unglingar, sem sjóinn stunda,
séu meiri manndómsmenn en
hinir, sem i landi liggja. En
viðhorf æskumannsins til sjáv-
arútvegsins þarf að breytast
aftur. Þáð á að vera hverjum
ungum og hraustum manni
metnaðarmál, að. leggja þjóð
sinni lið á ]>eim vettvangi,
sem þörfin er mest. Og okk-
ur íslendingum er lífsnauð-
syn að eiga sjómenn. Án
þeirra er tilveru okkar stefnt-
í beinan voða., þeir sem náð
hafa fullorðins aldri, eiga að
hvetja unglingana til að fara
á sjóinn, en ekki letja þá.
Framtíð Neskaupstaðar er
öll koriiin undir starfi sjó-
mannanna. Hún er í voða, ef
ungu mennirnir- velja sér það
hlutskipti, að vinna í landi í
stað þess að leggja krafta
sína fram þar sem þörfin er
mest — á sjónum.
Barátta Norðfirðinga fyrir
hagsmuna- og framfaramál-
unum hefur ekki alltaf ver-
ið dans á rósum, fremur en
'lífsbarátta annarra manna.
Ðft.hafá miklir og marghátt-
aðir erfiðleikar steðjað að
þessu bæjarfélagi og bæjar-
búum. Og vissulega munum
við' enn mæta erfiðleikum á
vegi okkar. En við höfum
ekki viljað gefast upp fyrir
erfiðleiknnum, heldur télcizt
á við þá í þe'rri vissu, að
þrek og soigla norðfirzkrar
alþýðu, getur. unnið bug á
miklu andstreymi, ef hún er
samtaka.
Það hefur jafnan verið
gæfa okkar Norðfirðinga hve
samtaka við höfum verið. Við
liöfum borið gæfu til að
standa saœan um okkar
stærstu hagsmunamál. Við
höfum bprið gæfu til að velja
okkur samlienta forystu. Og
það er hin bezta ósk, sem
ég get borið fram Neskaup-
stað til handa á þessum tíma-
mótum í sögu hans, að þegn-
ar hans megi jafnan bera
gæfu til að standa saman um
framfara- og hagsmunamál
sín. Þá mun Neskaupstaður
vissulega eiga eftir að vaxa
og dafna. Þá mun bjart um
framtíð bæjarins okkar.
EÍHkennileg sending
Framhalri af 4 aíðu.
eiga heimili í Reykjavík.—
Hefur lögum þessum verið
breytt? Ekki er ég vitandi þess,
en hitt veit ég að svo almenn
óánægja ríkir út af þessu hér
að vafasámt mun að allir skatt-
greiðendur skili skattaskýrslum
sínum í hendur skattanefndinni
hér eins og hún er skipuð og
munu 3’firvöld ekkert geta við
því sagt. Eins og nú er komið
málum, teldi ég sýslumanni
heppilegast að kippa þessu þeg-
ar í lag og skipa mann í skatta-
nefndina í samræmi við lög
landsins, því illa er Hornfirð-
ingum í ætt skotið ef þeir
láta lengi troða sér þannig um
tær.
Skattgreiðandi.
Innilegustu þakkir votta ég öllum þeim, nær
og fjasr, sem með’ skeytum og blómum sýndu mér
mikinn heiður og mikla vináttu á.áttræöisafmæli
mmu.
Einar lónsson
Alúðarþökk færi ég öllum þeim einstaklingum,
félögum og stofnunum, sem á einn eða annan hátt
sýndu mér vináttu og sæmd á sextugsafmæli
inínu, 16. þ.m.
Kjartan Ólafsson
/ Eeskar
dragtir
sv,aiiar og mislitar, stór númer,
teknar íram í dag
]

Laugav«gi 100