Þjóðviljinn - 21.07.1954, Blaðsíða 6

6) — WÓÐVILJINN Miðvikudagur 21. júlí 1954 -------------
þJÓOVILJINN
Wt*«fan<ll: Samelningarflokkur alþýSu — Sóslallstaflokkurlnn.
Bttstjórar: Magnúa Kjartansaon (é.b.), Slgurður Guðmundaaoa.
Fréttastjórl: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Aamundur Sigurjónssor., Sjarni Benediktason, Qu8-
mundur Vlgfúsaon, Magnús Torfi Ólafsson.
AuglýBÍngaatjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritatjóm, afgreiCala, auglýsingar, prentsmlOja: BkólavörBustíg
18. — Sími 7500 íS línur).
ÁakxtftarverS kr. 20 & ménuSi i ReykjavQc og nágrenni; kr. XT
annara staðar A landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja ÞJóðviljans h.f.
é—------------------------------------------------------é>
Morgunblaðið og kaupgjaldsbaráttan
Af forustugrein Morgunblaðsins í gær mætti ætla að merkileg
hugarfarsbreyting væri að gerast meðal forustumanna Sjálf-
stæðisflokksins. I upphafi ræðst greinarhöfundur gegn stéttar-
baráttunni sem hann kveður „einn af hymingarsteinum sósíal-
isma og kommúnisma“ og finnur léttvæga þá kenningu að höf-
uðstéttir auðvaldsþjóðfélagsins, verkalýður og eignastétt hljóti
að heyja baráttu um skiptingu þess arðs sem vinnan skapar.
Síðan koma venjulegar bollaleggingar um hvað Sjálfstæðis-
menn telji frumskilyrði heilbrigðrar þróunar og framfara. Og
vitanlega er það bróðurleg og náin samvinna auðmannastéttar-
innar og verkalýðsins, arðræningja og arðrændra. Segir Morg-
unblaðið að þessir aðilar eigi sameiginlegra hagsmuna að gæta,
því „það sé t. d. hrein falskenning þegar komraúnistar halda
því fram að atvinnurekandinn hagnist mest á því, að verkamenn
hans hafi sem lægst laun. Sjálfstæðismenn benda á, að hagiiaður
framleiðandans byggist fyrst og fremst á kaupgetu þeirra, sem
hann vili selja framleiðslu sína. Af því leiðir, að það er beint
hagsmunamál fyrir t. d. iðnaðarframleiðanda eða bónda að verka-
mennirnir við sjávarsíðuna, sjómenn og iðnaðarfólk, hafi góð
lau:n og þar af leiðandi mikla kaupgetu."
Svo mörg eru þau orð í forustugrein Morgunblaðsins í gær,
og gefa þau vissulega tilefni til nokkurra hugleiðinga. Það er að
vísu ekkert nýtt að málgagn atvinnurekenda og auðmannastétt-
ar fordæmi hagsmunabaráttu verkalýðsins og alþýðunnar. Það
er því síður nýmæli að Morgunblaðið flytji boðskapinn um
stéttasamvinnu, það hefur verið og er einn þátturinn í þjónustu ■
hJutverki þess við íslenzka auðmannastétt, og umbúðalaust þýðir
sá boðskapur að alþýðan skuli hlíta forustu og forsjá auðkóng-
anna og einokunarherranna sem hirða arðinn af vinnu hennar
og nota Sjálfstæðisflokkinn til að tryggja völd sín, aðstöðu og
gróðamöguleika. En það er kenningin um að launin eigi að vera
góð og kaupgetan mikil sem er nýmæli í málflutningi Morgun-
blaðsins og er þess verð að henni sé veitt nokkur athygli.
Þetta er að vísu ekki ný kenning þótt hún sé það á síðum
Morgunblaðsins og stingi í stúf við alla sögu þess og málflutn-
ing í fjóra áratugi. Þetta hefur verið boðskapur íslenzkrar verk-
lýðsþreyfingar og flokka hennar frá upphafi vega og fyrir þessu
hefur verið barizt af þeim aðilum á vettvangi íslenzkra verk-
lýðsmála og stjórnmála allt frá þeim tíma er verkalýðurinn skóp
fyrstu stéttarsamtök sín og hóf sjálfstæða stjórnmálastarfsemi
í landinu. Og rökin hafa ekki verið ósvipuð þeim sem Morgun-
blaðið færir nú fram, að því viðbættu að hinar vinnandi stéttir
þyrftu sjálfar á góðu kaupi og mikilli kaupgetu að halda til þess
að geta veitt sér og sínum heilnæmt fæði, hlý föt, góð húsa-
kynni og aðstöðu til menntunar og þroska. En þessi barátta og
árangrar hennar, sem hafa þó óumdeilanlega fært íslenzkt þjóð-
félag í nútímahorf, innleitt hér tækni, framfarir og stóraukin
afköst og gjörbreytt lífskjörum þjóðarinnar, hefur sannarlega
aldreí átt upp á pallborðið hjá Morgunblaðinu og aðstandendum
þess.
Hverja einustu kauphækkun og kjarabót hefur alþýðan orð-
ið að sækja með samtakamætti sínum í greipar þeirrar auð-
mannastéttar sem er eigandi Sjálfstæðisflokksins og Morgun-
blaðsins. Og aldrei hefur Morgunblaðið brugðist eigendum sínum.
í hverri kauphækkunarbaráttu sem verkalýðurinn hefur háð hef-
ur Morgunblaðið lagst gegn honum og beitt allri orku sinni í
þágu stéttarandstæðingsins. Þar hafa skipst á lævísar úrtölur,
beinar og óbeinar hótanir, hvatningar til ofbeldis og verkfalls-
brota og hverskonar skemmdarstarfs. Engin vopn voru svo sora-
Jeg að Morgunblaðið teldi eldd sæma að beita þeim gegn verka-
mönnum sem börðust fyrir betri launum og bættum lífskjörum.
En samkvæmt skrifum Morgunblaðsins í gær hefur því illa
yfirsézt á langri leið og lífsvenjubreytingin er framundan. Nú
boðar Morgunblaðið nauðsyn góðra launa og mikillar kaupgetu.
Verkalýðnum hefur bæzt nýr og óvæntur liðsauki í hagsmuna-
baráttunni ef marka má orð þess í gær. Það er bezt að vera ekki
með neinar hrakspár að sinni en láta reynsluna dæma um orð-
held'ni og staðfestu Morgunblaðsmanna. Þess gæti orðið skammt
að bíðá að þeir fengju tækifæri til að’ ganga undir próf sem
skæri á ótvíræðan hátt úr um raungildi hinna nýju. yfirlýsinga
tim afstöðu Sjálfstæðisflokksins til kaupgjaldsmálanna.
Vísindi í Ráðstjómairíkjunum 2.
Uppruni jnrðnrinnnr
Visindamenn í Ráðstjórnar-
ríkjunum líta svo á að uþpruni
jarðarinnar og annarra reiki-
stjarna hérna í sólkerfinu sé
þáttur í þróunarsögu heimsins
og skuli skoðast í því Ijósi, að
lykilinn að uppruna sólkerfisins
sé að finna í uppruna sólar--
innar sjálfrar.
Gátan um uppruna jarðar-
innar hefur lengi valdið ágrein-
ingi. Sú var tíðin að afturhald-
ið barðist gegn þeirri kenningu
Kants og Laplace að sólin og
reikistjörnurnar væru fram
komnar úr efnisþoku sem snú-
izt hefði um sjálfa sig og dreg-
izt saman. Þessar ljómandi
kenningar, sem táknuðu miklar
framfarir þegar þær komu
fram, hafa síðan sætt gagnrýni
vísindamanna.
Það var í samræmi við þess-
ar kenningar að líta svo á að
jarðskorpan, sem mundi vera
meira en hundrað kílómetrar að
þykkt, flyti ofan á kjarna jarð-
arinnar, bráðnum og fljótandi,
en hann kallast magma. En það
sannaðist af jarðskjálftamæling-
um að „skjálftinn" hafði farið
gegnum 1600 kílómetra af
þykkt jarðarinnar, sem virtist
mundi vera fast efni.
Rannsóknir, sem fram hafa
farið í Ráðstjórnarríkjunum á
uppruna jarðarinnar og sólar-
innar, ásamt rannsóknum
stjörnufræðinga á geimryki, ó-
hemjuþunnu efni sem er víða á
sveimi um geiminn, hafa borið
mjög markverðan árangur.
Hér verður sagt frá þessum
niðurstöðum af rannsóknum
sem stjórnað er af prófessor
Schmidt, en hann staðhæfir að
reikistjörnur og tungl þeirra
séu til orðnar úr köldum þétt-
um efnisögnum, runnum af
þeim mekki sem sólin myndað-
ist úr.
Prófessor Schmidt álítur að
það hafi verið aðdráttaraflið,
sem fyrst og fremst olli þessari
þróun, og í því lýsir sér að
hitaorkan leysist úr læðingi.
Hann álítur að það hafi
byrjað með því að efnisagnir
tóku að rekast á. Við bað mynd-
aðist hiti sem geislaði út í
geiminn. Ef mökkurinn hefði
ekki verið að snúast um sólina,
hefði hann hlotið að þyrlast inn
í hana. En svo varð ekki.
Mökkurinn hélt áfram að snú-
ast og efnisagnirnar að safnast
saman í sístækkandi hópa.
Því olli snúningurinn að
mökkurinn flattist út, tók á sig
lögun svipaða og fljúgandi
diskur, en aðdráttaraflið milli
hinna sístækkandi hnatta af
því efni sem saman dróst, varð
æ sterkara, unz kraftur sólar-
innar hlaut að lúta í lægra
haldi; og myndun hnattanna
varð örugg úr því.
Stundum urðu árekstrar milli
þessara smáhnatta, sem við það
urðu að einum, og svo koll af
kolli; og sífellt miðaði smíð-
inni áleiðis, þó að mistök yrðu
oft: hnettir fóru í mola, en
molamir sameinuðust ætíð aft-
ur, og að síðustu var smiðin
fullnuð og reikistjömumar tóku
að renna þær brautir sem þær
renna enn í dag.
Þetta kemur vel heim við
byggingu sólkerfisins. Eins og
kunnugt er renna reikistjörn-
umar allar í sama fleti, snúast
ailar í sömu átt.
Snúningur reikistjamanna
um öxul sinn hefur lengi verið
vándskýrður. Mönnum hefur
virzt hann vera öfugur við það
sem vera ætti.
En prófessor Schmidt hefur
tekizt að sanna, að þá' er orka
efnisins breytist í hitaorku,
eins og orðið hefur þegar hnett-
jrnir mynduðust úr mekkinum
við árekstra, snýst snúningur-
inn við; og kemur þá fram ein-
mitt þessi öfugi snúningur reiki-
stjarnanna, öfugur við það sem
áður var haldið eðlilegt.
Það er aðalatriðið í kenning-
um prófessors Schmidts, og
helzta nýungin, að hann hefur
rannsakað það hvað fram kem-
ur þá er orka efnisins breytist
í hitaorku eða aðrar tegundir
orku. Og einmitt þetta var það
sem stefnunni réð, er mökkur-
inn varð sólkerfi í fyrndinni.
Þessar kenningar eru einnig
hinar fyrstu sem sýna samheng-
ið milli myndunar jarðarinnar
og ævi hennar úr því. Þar áður
þorði varla nokkur að kveða
sér hljóðs um það að efnið í
plánetunum hefði upprunalega
verið kalt. í kenningum
Schmidts styður hvað annað.
Hvernig samræmast nú þessi
sjónarmið þeirri staðreynd, að
jörðin gýs heitri eimyrju og
glóandi hrauni? Eendir það
ekki til þess að æði heitt sé
i iðrum jarðar? Hingað til hef-
ur ekkert fullnægjandi svar
fengizt við þessu. Líklega er
ástæðan sú að þarna hafa átt
sér stað geislaverkanir um
langan tíma og í miklum mæli,
og valdi þetta jarðhita á stöku
stað.
Samkvæmt hinum nýju kenn-
ingum prófessors Schmidts fór
það saman að jarðhiti myndað-
ist og að lofttegundir og vatn
gufuðu upp úr grjóti jarðarinn-
ar. Vatnsgufan þéttist svo að
úr henni urðu höfin, en Ioftteg-
undirnar urðu að lofthjúpnum
sem utan um jörðina er; og hef-
ur hann breytzt fyrir áhrif frá
Hfinu á jörðinni, einkum jurt-
unum.
Prófessor Oparin hefur rann-
sakað þennan uppruna lífteg-
undanna, þessa þróun sem
gert hefur hnöttinn miklu
byggilegri en hann var í önd-
verðu. Kenningar hans um
uppruna lífsins eru eftirtektar-
verðar, og verður skýrt frá
þeim í sérstakri grein.
Eins og áður hefur verið
sagt, hafa kenningar prófessors
Schmidts varpað nýju Ijósi á
marga ráðgátu jarðfræðinnar
og jarðefnafræðinnar, sem
menn héldu að tekizt hefði að
leysa fyrir löngu. Fram að þessu
hafa flestir jarðfræðingar, jarð-
eðlis- og jarðefnafræðingar tal-
ið víst að hið innra væri jörð-
in gerð úr járni blönduðu öðr-
um málmi (nikkelY, og hafa
þeir hagað rannsóknum sínum
á jarðskorpunni eftir þessari
trú. Það var haldið að járnið
hefði setzt að í miðju jarðar,
þegar hún var ennþá sjóðandi
heit.
Ekki voru allir jafnsannfærð-
ir um þetta, en það þykir nú
sýnt að jörðin sé ekki að innan
úr eintómu járni, heldur sé
líklegast að hún sé gerð úr
grjóti sem þjappazt hafi sam-
an við hinn geisilega þrýsting.
í 250 km dýot er þrýstingurinri
orðinn 100 þúsundfaldur á við
þrýsting loftsins við yfirborð
jarðar, kominn upp í 1400 þús-
undfaldan loftþrýstinginn Við
yztu mörk jarðkjamans, og í
3 milljónfaldan loftþrýstinginn
í miðjunni.
Tilraunir sem gerðar hafá
verið með háan þrýsting, eink-
um þó tilraunir prófessors Zel-
inskys, hafa sýnt svo ekki er
um að villast ýmiskonar ástand
efna við geisilegan þrýsting og
afarhátt hitastig. Það er haldið
að efnið inni í jörðinni miðri
sé ekki fljótandi, heldur seig-
fljótandi (plastískt), og muni
það geta færzt til smám saman
undan jöfnum þrýstingi um
langan tíma. Þetta skýrir þá
lögun sem jörðin hefur, en hún
er flatari um heimskautin, og
veldur því miðflóttaaflið. En þó
að jörðin sé ekki fullkomlega
föst í sér að innan, fara jarð-
skjálftabylgjur um hana eins og
fast efni væri og stæltará én‘
stál.
Það veldur því að efnið í
kjarna jarðarinnar er ekki
alveg fast í sér, heldur nánast
seigfljótandi (og þó með öðr-
um hætti en vant er að leggja
í merkingu þess orðs), þannig
að hið þyngra efni sekkur en
hið léttara kemur upp. Þessar
breytingar, sem gerast á millj-
ónum ára og þúsundum millj-
óna, hafa þó ekki gert mikið
að verkum að því að safna
hinu þyngsta efni inn að miðju
jarðarinnar. Það er haldið að
þessi jarðlagamyndun í jörð-
inni miðri sé aðeins að byrja,
og hafi hún valdið miklu um
ýmsar náttúruhamfarir á jörð-
inni, þá voðalegu jarðskjálfta
sem orðið hafa þá er hinir
miklu fjallgarðar rísu (Hima-
laya og fleiri) og lönd sigu
(Gangesdalurinn t. d.).
Hinar nýju kenningar um
uppruna jarðskorpunnar hafa
gerbreyt.t viðhorfi jarðfræðinga
til vísindagreinar sinnar. Sam-
kvæmt þessum nýju kenning-
um um uporuna jarðarinnar
myndaðist yfirborðið á hnettin-
um fyrir áhrif frá hitanum í
iðrum jarðar og' breytingunum
sem hann olli, en þær voru í
því faldar að hið léttasta af
hinum bráðnu bergtegundum
kom upp á yfirborðið. Þessar
kenningar munu verða undir-
staða nýrra vísindakenhinga
um mvndun fjall<?arða, og lík-
legt er að þá verði það staðfest
að beim valdi tilfærsla efnisins
í iðrum jarðar.
Málfríður Einarsdóttir
þýddi.-> ■ •■■•;