Þjóðviljinn - 12.01.1955, Síða 7

^'.Hi ;||j. I . ■. ' . '•
Hér var veturinn genginn í
garð áður en sumerið kvaddi
samkvaemt . almanakinu. Hag-
lítið varð þegar í sláturtíð fjTÍr
sauðfé vegna snjóa og áfreða.
Léttust dilkar þá mikið og
varð það verulegt tjón fyrir þá
bændur sem seint slátruðu.
Heyskap varð ekki almennt lok-
ið vegna ótíðar, en þó varð
heydengur'bænda yfirleitt mik-
ill að vöxtum en ekki að sama
skapi kjarnmikill.
Garnaveiki er talin vera
komin í savsðfé hér á nokkrum
bæjum og hefur þetta vanda-
mál verið rætt hér á almennum
sveitarfundi. Vill oddviti
hreppsins, Valtýr Kristjánsson,
beita sér fyrir því að sömu
reglum verði fylgt í baráttunni
gegn veikinni á öllu fjárskipta-
svæðinu milli Eyjafjarðar og
Skjálfandafljóts; en í tvö haust
hefur veikinnar ekki verið leit-
að í Höfðahverfi eða austan
Fnjóskár norðan Ljósavatns-
skarðs.
Hinar slæmu samgöngur sem
Fnjóskdælingar búa við standa
búskap þeirra fyrir þrifum.
Hér eru mikið niðurgrafnir
ruddir vegir og óbrúaðir læk-
ir stærri og minni. Að þessu
sinni urðu sumar leiðir í daln-
mu ófærur á undan Vaðlaheið-
inni, sem er þó annáluð fyrir
erfiða vetrarumferð. Þessi sveit
er iíklega verst sett af byggðum
í S.-Þingeyjarsýslu hvað vetr-
arsamgöngur snertir. Bændur
hér hafa öll sín viðskipti við
Akureyri og Svalbarðseyri við
Eyjafjörð og þurfa því yfir
Vaðlaheiði að sækja. Hún er
sjaldan fær mjólkurflutninga-
bílum nema hálft árið og á vor-
in ýmist ófær eða bönnuð til
umferðar þegar bændum liggur
mest á opnum búðum; því hér
eru kýrnar hafðar vorbærar
og áburðarflutningar og fleira
kallar þá að.
k
Vaðlaheiðarvegúrinn var á
sínum tíma erfiðisverk fátækra
manna þegar hvorki þekktust
hér jarðýtur eða mokstursvélar
og var honum valin leið yfir
heiðina með tilliti til frum-
stæðrar verktækni en ekki nú-
tíma vetrarumferðar; er vegur-
inn nú siginn orðinn og lélegur,
Erfitt er að fá „ofaníburð" í
hann nema með verulegum
kostnaði og hefur því sú að-
ferð verið við höfð af yfir-
manni vegamála hér, Karli Frið-
rikssyni á Akureyri, að banna
alla þungaflutninga um veginn
á vorin unz hann er algerlega
þurr orðinn; er þá venjulega
komið langt fram á sumar. Út
af þessu hefur þó brugðið ef
drottinn hefur gefið mikið frost
eftir að vegurinn fór að þiðna.
Þegar hann svo er þurr orðinn
er sá háttur á hafður að slétta
hann með veghefli, en kosta
sáralitlu til í mölburð. Þar sem
vegurinn var í upphafi vand-
virknisverk með vel gerðum
grasköntum, er nú svo komið
að mölin hefur eyðst úr vegin-
um en brúnir hinna vel grónu
kanta ber víða hærra en annað
yfirborð hans og halda inni á
honum allri bleytu af regni,
snjó og vetrarklaka.
Bændur hér eru eðiilega óá-
nægðir yfir þessu ástandi í
samgöngumálunum, ekki sízt
þegar Karl Friðriksson, sem
fyrr er nefndur, virðist engan
skilning hafa á erfiðleikum nú-
Miðvikudagur 12. janúar 1955 — ÞJÖÐVILJINN — (7
tíma búnaðar í sambandi við
samgöngubann. Hefur hann lát-
ið þau orð falla við bónda hér,
sem undan þessu kvartaði, að
það væru ekki bændurnir hér,
sem legðu peningana i veginn.
Og þegar það kemur fyrir að
hann greiði að einhverju leyti
úr fyrir bændum i þessu efni,
þá er það gert af mikillæti
sem gefur til kynna, að bændur
hafi engan rétt á að verða
þessarar náðar njótandi.
Þessi afstaða Karls Friðriks-
sonar til okkar bænda gefur
okkur réttmæta kröfu til að
honum verði \nkið frá stjórn
samgöngumálanna hér. Þessi
maður hefur engan rétt á að
lítilsvirða okkur og okkar lífs-
baráttu. Við lítum þannig á,
að bændur og allar vinnandi
stéttir landsins skapi þá fjár-
muni, sem ríkið fær í sinn
gremjist hvernig þvi litla fé
er stundum varið, sem lagt er
til samgöngubóta hér. Væri rétt
áf stjórn þessara mála að leggja
niður allt mikillæti og leggja
hlustir hógværlega við orðum
kunnugra manna í byggðum
þeim er Vegirnir liggja um. Að
vísu hafa bændur sín einka-
hagsmunasjónarmið í sambandi
við samgöngubæturnar, en þeg-
ar þau fara saman við hags-
muni heildarinnar er alls ekki
rétt að ganga framhjá þeim.
Þegar aftur á móti bændur í
norðaustur Fnjóskadal og
Höfðahverfi reyna að herða á
þvi að vegurinn verði lagður
um Dalsmynni, þá eru þar að
verki einkahagsmunasjónarmið
sem ekki samrýmast hagsmun-
um heildarinnar. í raun og veru
er þetta mál sem Höfðhverfing-
um kemur ekki við, en er fyrst
breytt frá upphaflegri gerð til
að auðvelda jarðýtum og veg-
heflum o. fl. umferð um hana,
en> þrátt fyrir það eru grind-
urnar sífellt slitnar og braml-
aðar og í þvi liggúr mikil hætta
fyrir brúna.
Yfirstjórn vega og brúarmála
ætti að setja sér það takmark
að ljúka lausn þessa samgöngu-
vandamáls á hálfrar aldar af-
mæli gömlu Fnjóskárbrúarinn-
ar. Ber henni að kynna sér vel
allar aðstæður og leysa málið
síðan á hinn viturlegasta hátt
vegna ókomna tímans. — Læt
ég svo útrætt um málið að
þessu sinni.
★
Ég sagði hér i upphafi að
þessi vetur hefði þegar verið
genginn í garð hér er sumrinu
lauk samkvæmt tímatalinu. En
Olgeir Lúfhersson:
FRETTffi
UGL
Fnjóskadal
ór
rekstur, og það jafnt fyrir
það, þó arðránsklærnar í þjóð-
félaginu hafi fyrst dregið fjár-
magnið til sín og þaðan komi
síðan stórar upphæðir í ríkis-
kassann. Alit fjármagnið hefur
fólkið skapað sem vinnur hin
þjóðnýtu störf til sjávar og
s\’eita.
Nú er ráðgert að bæta úr
erfiðleikum vetrarsamgangna
hér á leiðinni milli Húsavíkur
og Akureyrar með því að leggja
veg um Dalsmynni milli Höfða-
hverfis og Fnjóskadals. Yrði
hann þá lagður um snjóflóða-
hættusvæði í Dalsmynni, þar
sem ’fyrr eða síðar yrði tjón
og slys af völdum snjóflóða
(og ennfremur yrði hann lagð-
ur um snjóþyngslasvæði í norð-
austun-Fnjóskadal). Þetta er
að vísu í góðu samræmi við það
sem þegar er gert af þessum
vegi. Þar sem hann er lagður
frá Hálsi norður í Fnjóskadal-
inn liggur hann um tvær gil-
skorur er nefnast Háls- og
Hallgilsstaðaklauf. Er vegurinn
allbrattur í „Klaufunum“ og
verður fljótt ófær af snjó þó
annars sé snjólítið. Bændur,
sem vel þekkja til þarna, vör-
uðu við að láta veginn liggja
þar, en bentu á vegarstæði af
austurleiðinni austan við Háls
um Fornastaði norður, sem er
lítið lengri leið og snjólétt. Það
hefur nú sannast, vegna sí-
feldrar ófærðar í Klaufunum á
vetrum, að rétt hefði verið að
fara að ráðum bændanna og
mjólkurbilstjórinn á þessari
leið harmar að vegurinn var
ekki þannig lagður. Er nema
eðlilegt að okkur bændum sem
við samgönguerfiðleika búum
og fremst hagsmunamál Fnjósk-
dælinga, þar sem þeir eru sem
fyrr segir, langverst settir hvað
samgöngur snertir af búendum
í vestanverðri S-Þingeyjarsýslu.
Það er talað um að leggja
samgönguæðarnar sem mest
eftir byggðum til hagsbóta fyr-
ir þær, en með Dalsmynnis vetr-
arleiðinni á þó að sniðganga
meirihlutann af fnjóskdælskri
byggð sem er vestan Fnjóskár
og suður Fnjóskadal austan-
verðum. Eru litlar líkur til að
byggð yrði brú í norður
Fnjóskadal til að tengja þennan
byggðarhluta vetrarleið um
Dalsmynni; þetta láta þeir sér
í léttu rúmi liggja sem halda
Dalsmynnisleiðinni fram.
Til þess að leysa þennan
vanda hefur verið bent á vetr-
arleið um Víkurskarð, sem er
ekki snjóþyngri leið en um
norðaustur Fnjóskadal. Er þá
gert ráð fyrir að byggð verði
brú á Fnjóská um Veisu, sem
er gegnt skarðinu. Þessari leið
er auðvelt að tengja næstum
alla byggð í Fnjóskadal. og hún
yrði 20—30 km. styttri en um
Dalsmynni miðað við ferð til
og frá. En hvemig sem þessi
vandi verður leystur þá er þörf
skjótra aðgerða, m. a. vegna
þess að gamla Fnjóskárbrúin
hjá Vaglaskógi liggur undir
þeirri hættu að verða ofreynd
með þungaflutningum. Þessi brú
var byggð árið 1908 og var þá
sögð mesta steinbogabrú á
Norðurlöndum og enn talin með
fegurstu brúm á landinu. Hún
nálgast sem sé það að verða
hálfrar aldar gömul og má heita
þjóðardýrgripur. Öryggisgrind-
um brúarinnar hefur nú verið
siðastliðið sumar var einnig
gengið í garð þegar á sumar-
daginn fyrsta og vorið varð hið
fegursta með gróðrarilm og
fuglasöng. Það varð sælutíð far-
fuglanna, sem komu enn að
vitja æskustöðvanna, Koma
þeirra hingað - hefur oft verið
harmsaga á liðnum árum þegar
veturinn hefur haldið velli þó
liðnar væru margar vikur af
sumartíma. Þá hafa þeir fallið
í valinn úr liungri og' kulda
eftir harða og sára baráttu. Hin
fagra rödd þeirra hefur hljóm-
að í hverju upprofi eins og heit
bæn um miskunn. En hret-
viðrið dundi yfir á ný, og það
var dauðastundin sem veitti
'miskunnina. — Raunar er saga
mannlífsins þessu lík þegar að
er gáð.
En nú kom sem sagt ham-
ingjuríkt vor fyrir menn og' dýr
í norðlenzkum byggðum — fög-
ur mynd og minningi sem geym-
ist í huga fólksins og gerir því
fært að þola og fyrirgefa harð-
neskju norðursins og elska
landið þrátt fyrir allt.
Á þessu góða vori hugðum
við bændur á skjótar ræktun-
arframkvæmdir, en þar varð þó
„Þrándur í Götu“. Hálshreppur
(Fnjóskadalur) er í ræktunar-
sambandi með Ljósavatns- og
Bárðdælahreppum og á sam-
bandið þrjár jarðýtur. Að þessu
sinni átti ýta af gerðinni TD—9
að hefja starf í Fnjóskadal.
Haustið 1953 var hún orðin ó-
starfhæf — hafði á miðju sumri
1953 verið pantaðar á hana nýj-
ar spyrnukeðjur og spyrnur, en
þegar ýtan skyldi hefja hér
vinnu í vor hafði ekki enn
tekizt að fá þessa nauðsynlegu
hluti, og varð það ekki fyrr ea
í lok júnimánaðar að hún yrði
verkfær, eða meira en mánuði
seinna en þurft hefði að vera.
Þetta varð bændum hér að
tjóni, og af þessum sökum
lauk ýtan ekki því stari'i sem
henni var ætlað hér s.l. sumar.
Sumarið 1953 og einnig s.l.
surnar var hér að starfi skurð-
grafa frá Vélasjóði ríkisins. Er
það Ijót starfssaga og' til
skammar fyrirtækinu sem gerði
gröfuna út. Úr miðju sumri
1953 tók grafan að bila og héit
þeim hætti til hausts og urðti -
ekki afköstin hálf miðað við
verkfærið í heilbrigðu standí,
Eftir miklar þrautir og baks í \
mýrinni á Draflastöðum, föð-
urleifð Sigurðar heitins Sig-
urðssonar búnaðarmálastjóra,
mátti segja að hún gæfi alveg
upp andann — og var hún
lögð til þar á Reiðholtinu.
Leið svo af veturinn og vor-
aði snemma sem fyrr segir.
Ráðamenn í Vélasjóði voru samt
ekkert að flýta sér að blása lífi
í gröfuhræið og varð ekki af
því fyrr en kom fram í júní.
Undir miðjan júní var svo gröf-
unni aftur ekið út í mýrina á
Draflastöðum.
Að viku liðinni hafði hún svo*
afkastað sem næst einu dags-
verki. Þá reyndi ég að ráða í
hvað Sigurður heitinn búnaðar-
málastjóri hefði sagt hefði hann
verið staddur í túnfætinum á
Draflastöðum og horft á þessar
aðfarir nútímatækninnar, eða
öllu heldur: amlóðahátt þeirra
manna sem bar að sjá um að
verkfærið væri starfhæft — já,
hvað ætli hann hefði sagt?
Um miðjan júlí vann grafan
hjá þeim sem þetta skrifar. Þá
bilaði í henni mótorinn og stóð
hún af því tilefni í hálfan mán-
uð samfleytt hér í túnjaðrinum.
Mest undraðist ég þolinmæði
þeirra góðu pilta sem með gröf-
unni unnu og voru ráðnir í
ákvæðisvinnu.
En þrátt fyrir allt þetta af-
kastaði grafan miklu verki hér
í dalnum, þó á miklu lengrf
tíma væri en átt hefði að vera
miðað við eðlileg afköst.
Þessi tvö dæmi um ýtuna og
gröfuna er þungur áfellisdömur
á þá aðila sem þar eiga sök og
vonandi er að betur verði séð
fyrir þörfum þessara tækja í
framtíðinni.
'k
í blíðviðri síðastliðins vov3
var áburðarverksmiðjan í Gufu-
nesi vígð og var útvarpað ræð-
um frá þeirri athöfn. Þetta var
vitanlega hátíðleg stund fyrir
bændastéttina sérstaklega, og
maðyr tók sér frí til að hlusta
á þetta. Þarna töluðu meðai
annarra Steingrímur Steinþórs-
son landbúnaðarráðherra og Vil-
hjálmur Þór forstjóri. Fyrir
þeim virtist aðalatriði, og þeir
lögðu á það sérstaka áherzlu,
að verksmiðjubyggingin væri
gustukaverk Bandaríkjamanna
á íslendingum. „Hér væri engin
áburðarverksmiðja og enginn
innlendur áburður ef göfug-
mennsku Bandaríkjamanna
hefði ekki notið við.“ Þetta
tuggðu þeir upp hver á eftir
Öðrum, og lét það skraf illa
í eyrum bænda. Erum við
þakklátir Þorsteini Sigurðssynf
formanni Búnaðarfél. íslands
fyrir að gæta sóma bændastétt-
arinnar við þetta tækifæri.
Framhald á 8. síðu.