Þjóðviljinn - 10.03.1955, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVTLJINN — Pimmtudagur 10. marz 1955
þlÓOVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Hitstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áakriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Orsakirnar til þess að verkalýðsfélögin hafa ekki séð
sér annað fært en segja upp kjarasamningum sínum við
atvinnurekendur og bera fram kröfur um hærri laun eru
næsta augljósar. Kaupmáttur launanna hefur farið rýrn-
andi á undanförnum árum vegna beinna og óbeinna að-
gerða ríkisvaldsins. Auk þess vantar mikið á að verka-
lýðsstéttin hafi fengiö sinn hlut í auknum þjóðartekjum.
Fáar af ráðstöfunum ríkisvaldsins hafa haft jafn stór-
felld áhrif til kjararýrnunar og byggingabann marsjallár-
anna, lánsfjárbannið til íbúðabygginga og afnám þess
kafla húsaleigulaganna sem lagði hömlur á uppsögn leigu-
húsnæðis og hækkun húsaleigu. Með hindrun nægilegra
íbúðabygginga í krafti lánsfjárbannsins, jafnt fyrir sem
eftir afnám Fjárhagsráðs, hefur leiga fyrir íbúðarhús-
næði ekki aðeins tekið stórfelld stökk upp á við heldur
er einnig krafizt svo svimandi fjárupphæða í fyrirfram-
greiðslur að þær eru orðnar öllu launafólki óviðráðan-
legar. Algengt er að krefjast 1000—1500 kr. á mánuði
fyrir 2 til 3 herbergja íbúð og 20—40 þús kr. á borðið áð-
ur en flutt er inn 1 íbúðina.
í fjölmörgum tilfellum er hlutur þeirra sízt betri sem
neyðin hefur rekið til þess að reyna að koma upp eigin
húsnæði af litlum eða engum efnum. Þeir fá lítil eða
engin lán og hafa ekki annað fram að leggja en það sem
hægt er að klípa af viku- eða mánaðarlaununum og geng-
ur jafnvel út yfir kaup brýnustu lífsnauðsynja. Vinnan
við íbúðina er að langmestu leyti framkvæmd af eig-
andanum sjálfum á síðkvöldum og sunnudögum. Það
tekur langan tíma að byggja yfir sig með slíkum hætti
enda algengt að þessar íbúðir séu árum saman ófullgerö-
ar vegna skorts á nauðsynlegu fjármagni.
Enn er svo fjölmennur hópm’ verkamanna og annars
láglaunafólks sem stjórnarvöld ríkis og bæjar hafa dæmt
til að búa og ala börn sín upp í gjörsamlega ófullnægjandi
húsnæði eins og bröggum, rökum kjallarakompum og
þægindasnauðum skúmm og kofum sem dreift er um
bæjarlandiö. Miðað við núverandi lífskjör og fyrir-
greiðslu hins opinbera hefur þetta fólk enga möguleika
til þess að komast inn í íbúðir sem uppfylla nútímakröfur
um rými og hollustuhætti. Eina leið verkafólks og ann-
arra, sem búa við okurleigu, standa uppi meö hálfgerðar
íbúðir eða eygja enga möguleika til að losna úr óhæfu og
heilsuspillandi húsnæði miðað við núverandi ástand, er
því að berjast fyrir launahækkun sem borið gæti að ein-
hverju leyti uppi hinn síhækkandi húsnæðiskosnað. Og
þetta er beinlínis orðið svo knýjandi fyrir allan almenning
að það gerir kröfur um launahækkun bæði eðlilegar og
óhj ák væmilegar.
' Það skýtur því nokkuð skökku við þegar íhaldið lætur Morg-
tmbiaðið halda því fram dag eftir dag að ekki megi hækka kaup-
ið vegna ástandsins í húsnæðismálunum! Og rökin eru þau að
J>á muni ,,umbætur“ stjórnarflokkanna í þeim málum verða ó-
iframkvæmanlegar. En með leyfi að spyrja hvaða ,,umbætur“?
Þrátt fyrir marggefin loforð ríkisstjórnarinnar hefur almenn-
ingur enn þann dag í dag hvergi orðið þessara bjargráða var,
'ekki einu sinni í frumvarps formi á Alþingi. Það eina sem frá
Jríkisstjórninni hefur heyrzt í þeim efnum er af allt öðrum toga
tepunnið. Hagfræðingur hennar, íhaldsleiðtoginn Ólafur Björns-
teon kom nýlega fram með þá kenningu, að höfuðorsök kjara-
tekerðingarinnar væru „of miklar byggingarframkvæmdir“ og að
hezta kjarabótin fyrir verkalýðinn. og laimþegana væri að hætta
að byggja íbúðarhús!
' Ólafur Björnsson hefur þannig svift grímunni af íhald-
inu og gert Morgunblaðinu óhægt um vik í blekkinga-
skrifunum. Það sem fyrir íhaldinu vakir er ekki bættur
húsakostur almennings heldur að draga úr fjárfestingu
til íbúðabygginga og reyna þannig að skapa atvinnuleysi
og viðhalda húsnæðisskorti og okurleigu. Kröfur verka-
lýðsins um launabætur er hins vegar heilbrigö og eðli-
ieg ráðstöfun til þess að geta staðið undir síhækkandi hús-
íiæðiskostnaði og leyft sér þann „luxus“ að þurfa ekki að
tiýrast í grenum sem ekkert eiga skylt við mannabústaði
á miðri tuttugustu öld.
Vér íslendingar erum skrít-
ið fólk. Vér ólum snillinga
vora í fátækt (gerum það
raunar að miklu leyti enn)
og þeir dóu úr ófeiti og kröm.
Mlruiismeiki En um það er
hordauðra bein þeirra
sníUInga yerða að dufti
------------->
höfum vér engan frið í vor-
um eigin beinum, þeim er enn
hanga sarnan, fyrr en vér
höfum reist sömu snillingum
einhverskonar mónumenti,
styttu eða vörðu — eða helzt
hús. Og þeim mun lélegra
hús, er veitti snillingnum
nokkurt hlé fyrir veðrum og
vindum — skal minningarhús-
ið að sama skapi veglegra.
Jónas fékk styttu af sjálfum
sér í ópressuðum buxum
(enda annar móður þá en á
dögum Skúla), Stephan G.
fékk vörðu, Bólu-Hjálmar
kemur í sumar — en hvað
um Hallgrím, þann spedalska
sálmasvan ?
Það er alkunna, að vor
mikli snillingur, Hallgrímur
Pétursson, höfundur píningar-
sálmanna um Jesúm Krist
bjó í sínu jarðlífi jafnan í lé-
legu húsnæði. Enda segir sá
mikli skáldjöfur og höfuð-
á öðru meiri þörf, guði til
dýrðar. Hann myndi telja
bráða nauðsyn til bera að út-
vega börnum þeim, er nú
dveljast í bröggum, vondum
kjöllurum og skúrum vist í
húsum.
Vafalaust myndi margnefnd-
Föstu-
þcmkar
um minnismerki,
Hallgrím Pétursson o. fl.
ur Hallgrímur hafa á því
skömm mikla að horfa upp á
vanalin braggabörn koma til
barnaguðsþjónustu einu sinni
í viku til þess að verða sér
úti um litprentaða biblíumynd
— og hverfa að því búnu
heim til sín í sagga, þrengsli
og rottugang tilverunnar. Og
vita svo musterið standa autt
alla vikuna nema rétt á með-
an saga þyrfti einhvem safn-
aðarmeðlim sex fet neðar
sverði.
Líkan fyrirhugaörar Hallgrímskirkju á Skólavörðu-
holti: „... fyrir sama fé og kirkjan í holtinu myndi
kosta mætti reisa allt að 200 íbúðir“.
Inn í dimmt '
og hrörlefft '
hús ég treð 1
klerkur, sálugur Matthías þar
um: „Inn í dimmt og hrör-
legt hús ég
treð — hver
er sá, er styn-
ur þar á beð'M
Og svo eru til menn, svo
litlir í sálinni, svo lausir við
húmaniskan snert, svo gjör-
sneyddir sögulegum skilningi,
að þeim dettur helzt og
fremst í hug að byggja kirkju
upp á 30-40 milljónir — til
minningar um Hallgrím. —
Kirkju, sem í hans augum
hefði vafalaust verið á borð
við fjall og ekkert átt skylt
við hús — nema sem önnur
f jöll: heimkynni álfa og trölla.
Síðan á að messa í svoddan
húsi á helgum og lofa guð
— auk þess sem fordildin boð-
ar engan veginn forföll:
mæniásinn á að vera nokkr-
um spönnum hærri turni ka-
þólskra vestur í Landakoti.
Sá er þetta setur á pappír
þykir lítiltrúaður — enda ekki
í neinu félagi trúaðra. Þó
þykist hann geta gert sér í
hugarlund, að Hallgrími heitn-
um Péturssyni, þeim höfuð-
snillingi, sem á sínum hér-
vistardögum bjó í moldar-
hreysum, myndi þykja skömm
til koma slíkra ráðagerða. Og
ennfremur, að téður snilling-
ur, Hallgrímur, ef hann væri
vor á meðal nú—■ myndi telja
Þegar hugsað er til séra
Hallgríms, fer varla hjá þvi,
að í augu hans slái því bliki
mannlegrar skynsemi og húm-
anisma, sem allavega hlýtur
að skynja þetta: að fyrir
sama fé og kirkjan í holtinu
myndi kosta mætti reisa allt
að 200 íbúðir.
M. ö. o. hæstvirtir borgarar,
þér, sem eigið þá hugsjón
æðsta (og það er býsna góð
hugsjón) að reisa Hallgrími
—
Böm þurfa
hús fremur
en kirkju og
blblíu-
myndir.
Péturssyni
verðugan
minnisvarða,
verið svo góð-
ir að athuga
þetta: Þér get-
ið í nafni Hallgríms og guðs
almáttugs tekið 400-600 sak-
laus börn úr heilsuspillandi í-
búðum og gefið þeim nýtt líf
í mannsæmandi húsum — í
staðinn fyrir kirkju og biblíu-
myndir. Ekki það, að neitt sé
útaf fyrir sig á móti kirkju
og biblíumyndum — en litl-
um börnum er bara hollara
að vera í húsum án biblíu-
mynda en að eiga biblíumynd-
ir án húss.
Og ef þér, hæstvirtir sam-
borgarar, byggðuð nú íbúðir
í staðinn fyrir kirkju, þá er
skrifari þessa pistils þess full-
viss, að títtnefndur eiginmað-
ur Tyrkja-Guðríðar myndi
kinka kolli með velþóknun á
sínu núverandi plani og
segja:
— Miklir blessaðir menn
eru þetta.
Hér er ekki verið að ráðast
á hugmyndina um Hallgríms-
kirkju — hvað sem öllum
arkitektúr líður — eða yfir-
leitt nokkurn hlut annan, síð-
ur en svo. Heldur skal aðeins
vakin á því athygli, að varla
muni tímabært að eyða tug-
milljónum króna í að byggja
yfir eina né neina kirkju-
hreyfingu, málfundafélög, leik-
starfsemi, íþróttir eða önnur
hobbí (málhreinsunarmenn
beðnir forláts) — á með-
an lifandi fólk hefur varla
Hér' undlr ’ ] Þak V0* hÖf'
heyrir Skál- UÖÍð' Sér °g
. ., , . I börnum smum
holtskirkja, )
) til skjols. —
Æskulýðs- )
. ..„ ‘ „ ) Það vantar
holl með )
meiru. byggingar yfir
S allt mögulegt,
bæði dautt og lifandi. Það
vantar minnismei’ki yfir snill-
inga vora, — og kannske
ekki sízt atvinnustéttir vor-
ar: vatnsbera, sjómenn o. s.
frv. — En fyrst og fremst
ættu þeir, sem áhuga hafa
fyrir byggingum minnis-
merkja, hvort sem það eru
styttur, vörður eða hús, að
hafa eitt hugfast: Allt þolir
sína bið í því efni nema eitt:
Að byggja yfir lifandi fólk,
sem býr í svínastíum — ekki
sízt barnafólk.
— Það er ekki hægt að
prísa neinn guð, á meðan eitt
lítið saklaust barn verður að
eiga heimkynni sitt í lekum,
köldum bragga og verður að
horfa upp á biblíumyndirnar
sínar eyðileggjast af myglu.
I nafni Hallgríms Péturs-
sonar: byggið enga kirkju,
enga æskulýðshöll, ekkert fé-
lagsheimili, enga styttu, enga
vörðu framar — fyrr en öll
íslenzk börn hafa eignazt þak
yfir höfuðið.
Árni úr Eyjuin,

Braggarnir eru ekki hús þó í þeim sé búið — og: „... litl-
Ajim börnum er bara hollara að vera í húsum án biblíu-
mynda en að eiga biblíumyndir án húss“.