Þjóðviljinn - 03.04.1955, Blaðsíða 7

Sunnudagur 3. april 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Einstaka mönnum cr s6
náðargáfa gefin að
vera svo hjartahlýir að
engin frost mannlífsins megna
að kæla hug þeirra. Einn
þeirra hygg ég vera Svein
Guðjónsson frá Raufarhöfn.
Hann verður sjötugur á morg-
un.
— í>að er ekki mikið sem
ég hef að segja um ævi mína,
svaraði hann fyrstu spum-
ingu minni. Það bregst sjald-
an að bak við hógværustu
svörin búi margháttuðust lífs-
reynsla.
— Ég er fæddur í Helgu-
gerði á Húsavík 4. apríl 1885,
sagði Sveinn; það er nú fallið
og horfið. Ég fæddist þar, og
eftir því sem mamma hefur
sagt mér var ég á heljarþröm-
inni, en svo fór ég til vanda-
lausra þá, barnið. Fór í Heið-
arbót í Reykjahverfi.
• Leit aldrei
föður sinn
— Móðir mín hét Sigurbjörg
Davíðsdóttir, hún var aust-
firzk að ætt. Faðir minn hét
Guðjón Guðlaugsson. Hann
var Þingeyingur. Hann þekkti
ég ekki neitt, sá hann aldrei.
Hann hrapaði úr Lundey um
svipað leyti og ég fæddist.
Gamall maður sem viðstaddur
var sagði mér af því mörg-
um árum síðar.
• Jólagaman manns
— Ég var í Heiðarbót til
4-5 ára aldurs og fór þá til
mömmu á Húsavík. Ég var þó
ekki lengi hjá mömmu, fór að
Kvíslarhóli á Tjörnesi. Konan
þar hét Guðrún Jónatansdótt-
ir, maður hennar Frímann
Þorgilsson. Þar var ágætt að
sumu leyti. Mér líkaði ágæt-
lega við konuna, ekki við
manninn.
1 þá daga var alltaf verið
að segja unglingum drauga-
og skrímslasögur. 'Einu sinni
bað bóndinn mig að koma með
sér niður að sjó, þar hafði
hann kindur. Þetta var á að-
fangadagskvöld jóla. Ég
gleymi því aldrei. Það var
glaða tunglsljós. Leiðin niður
í fjöruna lá um kamb. Þar
grípur mig einhver hræðsla.
Ég segist ekki þora niður,
segist vilja bíða þar til hann
komi aftur. Viltu þá heldur að
ég fari í skrímslin? segir
bóndi og fer. Svo bíð ég og
bíð. Skil ekki hvað hann geti
verið að gera svo lengi. Geng
um gólf. Bíð. Það þykknar í
lofti, en samt sé ég að ein-
hver skepna kemur skríðandi
á fjórum fótum upp kambinn.
Það grípur mig ofsahræðsla
og ég hleyp heim. Það var
nokkuð langt að fara, uppí
móti og erfitt að hlaupa. Það
var á þarna og brú á henni.
Þegar ég er kominn yfir ána
sé ég að skepna þessi rís upp.
Þetta hafði þá verið húsbónd-
inn sjálfur. Hann kallaði, en
ég anzaði ekki og hélt áfram
að hlaupa þar til ég kom heim
til konunnar er ég kallaði
fóstru mína. Þar hneig ég
niður. Þegar ég hafði jafnað
mig krafði hún mig sagna.
Hún tók bónda sinn svo til
bænar að hann endurtók ekki
þessa skemmtun sína.
• Föðurlaust barn
Sveinn leit föður sinn aldrei,
sem fyrr segir. Systkini hans
voru mörg og í þá daga þóttu
það ekki búvisindi á íslandi
að hópur föðurlausra bama
yxi upp hjá móður sinni.
Sveinn heldur sögu sinni á-
fram:
— Frá Kvíslarhóii fór ég til
Húsavíkur aftur. Var þar einn
vetur, — í skóla. Kennarinn
var ungur, frískur og fjörug-
Svelnn Guðjónsson
HANN
STRAUK
aði mér á fótunum og var mér
félagi og vinur.
• Líkkis'ta
í ágústmyrkri
— Starf mitt var að gæta
ánna. Leið svo fram í ágúst
miðjan. Vanalega fór ég út að
smala kl. 5-6 að morgni. Það
var oft kalt í regnblautum
fötum. Matur var enginn fyrr
en ég kom heim með ærnar.
Síðan var ég yfir ánum til
kvölds.
Á þessum árum geisaði
bamaveiki. Eitt barnið á
heimilinu var veikt af barna-
veiki. Svo var það eitt kvöld-
ið er ég kom heim að ég
fleygði mér uppgefinn í fletið
og sneri mér til veggjar. Það
var svarta myrkur. Svo sneri
ég mér fram, og í horninu á
móti mér sá ég glampa í eitt-
hvað, og þá fór nú hjartað í
mér að titra. Þrátt fyrir
hræðsluna varð ég að vita
hvað þetta var. Ég sá undir
eins er ég kom að þessu að
það var líkkista og hafði
glampað á skrúfumar í lok-
inu. Mér var nú nóg boðið.
Tók þessar litlu föggur sem
ég átti og flýði út. Fyrst sótti
ég ærnar og rak þær heim.
Svo bjóst ég til stroks.
ur. Mér hefur aidrei fallið
hann úr minni. Hann var
Garðar Gíslason, síðar kaup-
maður, bróðir Ingólfs læknis.
Frá Húsavík fór ég enn. I
þetta sinn að Knútsstöðum í
Aðaldal til Davíðs Kristjáns-
sonar og Helgu Kristjánsdótt-
ur. Og enn fór ég til Húsa-
víkur — og þaðan aftur í
Bárðardal um sumarið. Hús-
bóndi minn hét Xngólfur Sig-
urðsson. Að liðnu sumri fór
ég enn til Húsavíkur. Þá var
ég á 10. ári. Ekki varð við-
dvölin löng á Húsavík, því
brátt fór ég norður í Keldu-
hverfi, að Eyvindarstöðum.
• Lyngskór á litlum
fótum
— Hvað átti ég nú að gera.
Reyndi ég að fara heim til
mömmu sömu leið og ég hafði
verið fluttur myndi ég bráð-
lega nást. Ég hafði aðeins
heyrt getið um annan veg
vestur til Húsavíkur, Blá-
skógaveg. Ég ákvað að fara
þá leið. Þegar kemur inn fyrir
Bláskógaveginn taka við svo-
nefndar Hellur. Þar setti yfir
niðaþoku. Þá réð ég af að
vera kyrr heldur en eiga á
hættu að villast út í opinn
heiðageiminn. Þarna var ég á
annan sólarhring í niðaþoku.
Lifði á berjum. Át mest blá-
ber og aðalber því ég hafði
fundið að ég varð svengri
af krækiberjum. Hundinum
kenndi ég að éta ber líka. Gaf
honum þau úr lófa mínum, og
eftir það þurfti ekki að hjálpa
honum, hann gekk sjálfur á
lyngið.
Það birti upp að morgni, þá
hélt ég aftur áfram. Hafði
tapað slóðanum en fann hann
aftur eftir nokkra göngu.
Hafði ég þá gengið niður úr
öllu, sokkum og skóm, gekk
á berum fótunum. Þá varð
mér það fyrir að rífa lyng og
leggja undir iljarnar, utanum
þetta vafði ég því sem eftir
var af sokkunum.
• Nafnlaus íslenzk
kona í heiðarbýli
— Hélt ég svo áfram götu-
slóðann þar til upp úr miðjum
degi að ég sé að það er farið
að verða sveitarlegt umhverf-
is. Þetta varð. Skömmu síð-
ar kem ég að bæ, — Heiðar-
bót, fyrsta bænum sem ég
hafði verið á strákur! Ég ber
að dyrum og kemur kona út.
— Hvað er þetta blessað
barn, hvaðan kemur þú ? sagði
konan, er hún hafði virt fyrir
sér útganginn á mér.
Mér vafðist tunga um tönn,
en sagði: Ég er hálfgerður
villigöltur. Sagði ég henni svo
allt af létta. Hún sagðist ekki
þora að ‘bjóða mér inn (vegna
barnaveikinnar) en bað mig
bíða. Og brátt kom hún aftur
með indælan mat, og ekki
gleymdi hún heldur hundin-
um mínum. Svo hvarf hún inn
í bæinn aftur og kom til baka
með sokka og nýja skó og
sagði mér að fara í. Mér varð
stirt um mál, en en ég tók í
liönd hennar og sagði: Ég
veit að guð blessar þig.
Ég gleymdi að spyrja kon-
una að heiti.
• Nú mátt þú fara
heim
— Þá hélt ég af stað út á
Húsavík — og þurfti nú ekki
að segja mér til vegar. Eins
og mig hafði grunað hafði
• Ekki hafður með
fólki
— Maður að nafni Svein-
ungi frá Byrgi sótti mig.
Hann fór með mig um Tjör-
nes og yfir Tunguheiði. Bónd-
inn á Eyvindarstöðum hét
Flóvent. Hann bjó með ráðs-
konu, hafði misst konu sína,
en átt með henni eina dóttur
er var lítið eitt yngri en ég.
Ráðskonan hét Sigurbjörg
Emilía og var Bjömsdóttir.
Þegar ég hafði verið þarna
nokkurn tíma fluttust þangað
hjón með böm. Maðurinn hét
Isak. Fór þá að þrengjast í
Bárðarbás. Þá skipti um fyrir
mér. Þá var ég ekki hafður
með fólki lengur heldur var
ég látinn sofa frammi í bæj-
ardyrum. Á þeim var mjór
gluggi er gaf daufa birtu. Það
var því dimmt í skotinu þar
sem ég átti að sofa. Lá ég
þama með fatadruslur mínar
ofan á mér, — sæng var
engin. Ég get ekki sagt það
öðravísi en það er: þama var
hundabælið.
Þarna hafði ég tryggða-
tröllið mitt: hvolp sem hlýj-
Ilug-sið ykkur að Mosfellsheiðin byrjaði við Elliðaámar og að henni
lægju aðalóbyggðir Ianðsins. Hugsið ykkur að drengurinn ykkar
þyrfti að strjúka berfættur úr einhverju hundabæli hér í bænum og
þramma einn alia leið til ÞingvaJla yfir vegleysur og slóða sem hann
hefði aldrei farlð. Þetta væri ekki miklu lengri leið en Sveinn strauk
frá Eyvindarstöðum. — Husavík er rétt neðan við miðju yzt til
vinstri á kortinu. Eyvindarstaðir eru á miðju korttnu til hægri.
Strikalínan þaðan sýnir leiðina sem Sveinn strauk, en Heiðarbót er
þar sem strikalínan endar, neðst á kortinu til vinstri.
verið safnað múg og marg-
menni að leita að mér. Þegar
leitin hafði orðið árangurslaus
fór húsbóndi minn til mömmu
á Húsavík. En þótt leitar-
menni'rnir væru hættir og
famir var hann enn á Húsa-
vík. Það kvisaðist fljótt að
ég værin kominn heim til
mömmu. Var sent eftir mér
strax og það fréttist. Mátti
ég gera mér það að góðu að
fara á fund hreppsnefndar-
innar sem strokumaður. Ég
varð að fara aleinn. Þórður
Guðjónsen var þá í hrepps-
nefndinni. Margt manna var
þar fyrir og fór mér, strákn-
um, ekki að lítast á blikuna
innan um alla þessa höfð-
ingja. Þá segir Þórður: — Af
hvaða ástæðu fórstu að
strjúka? Mér vafðist tunga
um tönn. — Segðu bara sann-
leikann, drengur, afdráttar-
laust hversvegna þú fórst að
strjúka. Ég herti upp hug-
ann og sagði alla sólarsöguna
frá upphafi til enda.
Þórður Guðjónsen var skap-
mikill maður, Honum varð
það fyrst að ganga um gólf
steinþegjandi um stund, unz
hann sneri sér að húsbónda
mínum og sagði hvatlega: —
Er það satt sem drengurinn
segir? Ég get ekki trúað því.
— Því miður er það satt,
varð húsbóndi minn að viður-
kenna.
Leið nú stund unz Þórður
klappaði á kollinn á mér og
sagði: — Jæja, Sveinn minn,
þér er ekki alls varnað. Nú
máttu fara heim. Svo sneri
hann sér að húsbónda mínum
'og mælti þunglega: — Ég get
sagt þér það að þennan dreng
færð þú ekki með þér aftur.
• Hestasveinn
á hátíðardegi
— Ég var nú á Húsavík hjá
mömmu til vors. Þá fór ég að
Litlu-Tjömum í Ljósavatns-
skarði. Þar bjó Páll Jónsson,
bróðir Halldórs Jónssonar
bankagjaldkera. Hjá honum
var ég tvö ár. Á Litlu-Tjörn-
um hafði ég mikið að gera,
Verstur var vatnsburðurinn
fyrir bæ og skepnur. Tréföt-
urnar voru þungar, sílaðar af
frosti. Ég var oft yfir mig
þreyttur. Þó var gott að vera
þar. Ég var þar aldamótaárið,
Þá var mikil hátíð að Ljósa-
vatni. Þangað komu Eyfirð-
ingar og Þingeyingar. Mikið
f jölmenni. Ég var hestasveinn.
Þetta var mjög skemmtilegur1
dagur. Um kvöldið þegar við
komum heim rétti húsbóndi
minn mér 5 krónur. Það voru
miklir peningar.
• Maður og hestur
í hríð og myrkri
— Frá Litlu-Tjörnum fór
ég á 13. ári að Draflastöðum
í Fnjóskadal til Karls Sigurðs-
sonar, bróður Sigurðar skóla-
stjóra á Hólum í HjaltadaL
Á Draflastöðum var ég önn-
ur tvö ár. Annan veturinn eft-
ir hátíðir bað Karl mig að
fara með áburðarhest undir
rúgmjöli út á Flateyjardal,
Það var þykkt loft um morg-
uninn. Það var slóð eftir
menn með hest og sleða frá
því deginum áður, en hafði
skafið svo erfitt var að rekja
slóðina. Niður í Flateyjardal
þarf að fara hálfgert einstigl,
Framhald á 9. síðu.