Þjóðviljinn - 03.09.1955, Blaðsíða 6
6)--ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 3. september 1955
Pétur Sumarliðason: flr Kópavogi
Hvort erum við óvitrari öðr-
um eða meira ofsóttir?
/-------------------------->
þlÓSVIUINN
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurnn —
A--------------------------/
„Lýðræðisverndu
Málgagn íslenzka utanríkis-
málaráðherrans reyndi nú á
miðvikudaginn að neita því að
Atlanzhaísbandalagið væri
samsekt um hryðjuverk
franska afturhaldsins í Norð-
ur-Afríku. Heldur blaðið því
fram að þær hersveitir Atlanz-
hafsbandalagsins sem sendar
hafa verið til blóðbaðsins í
Afríku, hafi verið sendar þang-
að í óleyfi bandalagsstjórnar-
innar. Virðist sú fregn ekki
bafa komið annars staðar fram
í heimsfréttunum, svo hér mun
um að ræða leynivitneskju ís-
lerzka utanríkisráðherrans, ef
þr.ssi yfirlýsing Tímans er þá
,el:ki markleysa ein. En mál-
grgn utanrikisráðherrans full-
yrðir, að hafi herir Atlanz-
h- fsbandalagsins verið notaðir
ti’ rð bæla niður sjálfstæðis-
h'-'’''fingar í nýlendum, sé
„víst. að lönd eins og ísland,
N -.r->CTilr Qg Danmörk myndu
ei-ki veta talið sig eiga heima
í bandalaginu". Þar sem sú
s: -rtreynd hefur ekki verið vé-
fc ’^d, að her Atlanzhafsbanda-
lf gs’ns hafi verið beitt í þessu
slvni, virðist málgagn utan-
rí'cisráðherrans íslenzka vera að
bðfi úrsögn þessara þriggja
r?' ir> úr bandalaginu, og er það
v> ’. Hins vegar slær málgagn
u' '"’ríkisráðherrans úr og í, og
ei'thvað virðist bogið við upp-
lý-ingar utanríkisráðuneytisins,
þ: v sem það lætur málgagn sitt
h lda þvi fram að frá stríðslok-
u n hafi tíu þjóðir Evrópu lent
u ’dir nýlendukúgun, nema að
r:' ðherrann sé vísvitandi að
g fa vinum sínum iBandaríkja-
mönnum á baukinn.
Nú hafa nánari fregnir sjón-
srvotta borizt af hinu
grimmdarlega og svívirðilega
fmmferði franska afturhalds-
ir.s í Norður-Afríku. Þar fetar
þf-tta Atlanzhafsbandalagsríki í
fótspor þýzka nazismans, lætur
hori sína gereyða níu þorpum,
»-> vrða alla íbúa þess, jafnt
k.-rla og konur, gamalmenni og
böm, i hefndarskyrii fjnir eitt-
hvað sem aðrir menn hafa gert
e; ihvers staðar annars staðar.
F’unskir blaðamenn og frétta-
ri'arar senda þaðari lýsingar af
fc’ vðjuverkum Frakka sem
vc-kja á ný minninguna um
hiyðjuverk þýzku nazistanna í
L:dice og víða um Austur-
Evrópu. En nú er það ríki í
fcr-maðarbandalagi við Island,
ein hinna iofsungnu lýðræðis-
STjórna, sem drýgir glæpinn. Og
ti^ þess em notaðar hersveitir
lúr her Atlanzhafsbandalagsins.
Sú staðreynd segir meira um
eðli Atlanzhafsbandalagsins en
margir leiðarar í málgagni ís-
lenzka utanríkisráðherrans.
Þ-ð er bandalag nýlendukúgara
ti' að viðhalda kverkataki á ný-
1< nduþjóðunum, jafnframt sem
það er hemaðarbandalag ætlað
tit stríðs gegn alþýðuríkjum
hmmsins'. íslendingar vom
sviknir í þetta bandalag með
fágurgala um vernd lýðræðis-
ins. Hryðjuverkin í Norður-
Afríku hafa svipt burt þeirri
hræsnisgrímu svo ekki verður
crn villzt.
Oft hefur Kópavogs verið
getið, þegar um er rætt þá at-
burði, er skipt hafa meira máli
en aðrir í frelsissögu okka.r.
Enn er ekki svo komið að
allir hafi gleymt Kópavogs-
eiðunum, þótt kannske kunni
svo að fara. Nú er þó skipt um
aðila, ekki lengur danskir
valdsmenn í skjóli erlends
ríkisvalds, heldur er það ein
stjórnardeild hins íslen/.ka rík-
isvalds sem virðist ætla að
prófa til fulls getu sína með
nokkurskonar einvígi á hend-
ur Kópavogsbúum. Ríkis-
stjórnardeild þessi kallast fé-
lagsmálaráðuneyti og er undir
forsæti Steingríms Steinþórs-
sonar.
Að um einvígi sé að ræða
af hálfu þessarar stjómar-
deildar á hendur Kópavogsbú-
um er einsýnt, þar sem stjórn-
ardeild þessi hefir beitt valdi
sínu á allt annan hátt gagn-
vart íbúum þessa byggðarlags
heldur en hægt sé að nefna
dæmi um að hafi áður gerzt í
sögu félagsmála okkar ís-
lenzka lýðveldis. Verður að
leita aftur til þeirra tíma er
við vorum nýlenda Dana til
þess að finna nokkur svipuð
dæmi.
Ef stjórnardeild þessari
tekst til fulls að þröngva
kosti Kópavogsbúa má svo við
búast, að hætt verði löglegu
sjálfræði annarra sveitarfé-
laga.
Frá því fyrst að Kópavogs-
hrepiur var stofnaður, hefur
stjómardeild þessi verið þægt
verkfæri ýmsra manna til
hverskonar árása á sveitar-
félagið. Mundi mörgum þykja
með ólíkindum ef birtur væri
listi yfir kæmr þær, sem
stjórnardeild þessi hefur talið
sér sæma að veita fulltingi, og
því fremur era kærur þessar
undarlegar, þar sem ekki er
vitað til annarra slíkra í
nokkru öðru sveitarfélagi.
Hljóta Kópavogsbúar að vera
öðram heimskari i að velja sér
forustu, ef kærur þessar eru
allar á þeim rökum reistar, að
sæmandi sé félagsmálaráðu-<;>
neyti að taka mark á þeim.
Mér era í hug nokkur þau
tíðindi, sem getið hefir verið
í blöðum og því þótt í frásög-
ur færandi um málabúnað í
Kópavogi.
Er þar fyrst að nefna, að
sveitarfélag þetta er ekki tal-
ið þess umkomið að hafa vit
fyrir sér um það, hvort hér sé
kaupstaður eða sveit, heldur
tekur ríkisvaldið að sér að
ákveða það og lætur sig þar
engu skipta vilja þeirrar sveit-
arstjórnar, sem íbúamir hafa
kosið sér. Mætti þó ætla að
sveitarstjóm þessi túlkaði
vilja íbúanna, þar sem hún
var meira kosin .en venja er
um slíkar stjómir, því hún
var tvíkosin og það eftir vilja
áðumefndrar stjómardeildar.
Hefði því verið mark takandi
á svo einstæðri sveitarstjóm.
Ekki þótti Alþingi okkar svo
og virðist á því sem Alþingi
álíti ekki mark takandi á kosn-
ingum í Kópavogi og ekki þótt
þær séu tvöfaldar. Kemur þar
að því er ég gat um að ráða-
menn , okkar virðast álíta
Kópavogsbúa öllu óvitrari en
almennt gerist um kjósendur.
Það þótti í frásögur færandi
í blöðum okkar að á einum og
sama degi var haldinn tvö-
faldur sakaréttur í Kópavogi
út af kjörskrá. Var fyrst
settur sakaréttur á skrifstofu
hreppsins og skyldi á brott
flytja skýrslur og skrár og
setja undir rannsókn fyrr-
nefndrar stjómardeildar. Ekki
þótti þó, um það er lauk, fært
að hafa á brott með sér fyrr-
nefnd gögn og hefur á engan
hátt verið um þau snurt síðan
af þessum aðilum. Þá er lok-
ið var rétti á skrifstofunni,
fluttu fulltrúar félagsmála-
ráðherra sig að heimili odd-
vita og settu þar rétt að nýju
og hugðust jafnframt gera
húsrannsókn, en fórst þó fyr-
ir. Spurðist og aldrei meira
til þeirra mála er þessi réttur
átti að upplýsa. Hitt virðist
þó hverjum manni einsýnt að
ef svo vom illa gerð mál í
héraði, að þörf væri slíks saka
réttar, að þá hefði það ekki
orðið að ólíkindum að nokkur
eftirmál hefðu orðið af hendi
félagsmálaráðherra. Sá maður
hefur samt ekki taiið sig fær-
an um frekari eftirgrennslan
enn sem komið er. Hitt er
aftur augljóst hverjum einum,
að miklu hlýtur sveitarstjórn
Kópavogs að vera verri öðr-
um sveitarstjómum, ef öll
þessi málssókn er með réttu
gerð og kemur þá enn þar, að
miklir fávitar era Kópavogs-
búar í vali sinna stjómar-
manna og von að ekki sé mark
á þeirra kosningum.
Það hefur lengst af þótt
réttur bónda, þótt leiguliði
væri, að hann réði landi sínu
og væri einráður um að taka
ekki meira af því til ræktunar
í einu en svo, að hann teldi
hag sínum borgið.
Það bar þó til tíðinda í
Kópavogi, að félagsmálaráðu-
neytið taldi okkur ófæra um
ráðabreytni í þessu sem öðr-
um málum. Skipaði okkur til-
sjónarmann nokkurn, sem
skyldi hönd hafa í bagga með
búskussum þeim, er ekki
kunnu með land að fara.
Reyndust Kópavogsbúar svo
í einu sem öllu að ekki gátu
þeir vegna ómennsku sinnar
staðið í svo litlu að vera leigu-
liðar og búa ekki um efni
fram. Hefur nú sendimaður
þessi gert okkur að byggja
land okkar svo upp, að það
skuli gert á tveimur áram að
veita bólfestu á eitthvað á
fjórða hundrað byggingalóð-
um. Er það rúmur helmingur
þess sem byggt hefur verið
á þeim tíma síðan hér varð
hreppur. Má á þessu sjá, að
ekki kunnum við með mál að
fara, þegar stjórnardeild þessi
ákveður okkur svo fram-
kvæmdir, en við teljum okk-
ur lítils megnuga til aðbúnað-
ar slíks mannfjölda. Má það
telja happ þessarar stjórnar-
deildar að eiga þvílíkan
hlaupamann, sem svona rösk-
lega rekur erindin. Er og von
að slíkum hugmönnum verði
brátt í bekk og hafi ekki tíma
til fundarsetu um lítil mál
leiguliðanna, því víða. þarf að
hlaupa og ekki allsstaðar til
setu boðið.
Svona erum við þá niður-
settir í héraði, að við
kunnum ekki einu sinni með
að fara svo smáan rétt sem
leiguliðans, og verður því að
taka hann af okkur sem annað
það er óvitrir menn hafa hér
að voða.
Þar sem við héraðsbúar
vorum allsófærir að stjórna
okkur sjálfir og ákveða okk-
ur félagsform innan lýðveld-
isins vora okkur á þingi gef-
in ný lög að fara eftir og þau
staðfest af forseta okkar.
Vora lög þessi útbúin af
sjálfu félagsmálaráðuneytinu
og mátti því við búast, að
fundin væra loks þau einhlítu
fyrinriæli til handa okkur
Kópavogsbúum, sem ekki
þyrftu brejdinga að sinni.
Leikdans hefur
átt miklum
og vaxandi vin-
sældum að fagna
í Bretlandi und-
anfarin ár, enda
eru brezkir ball-
ettflokkar nú
meðal þeirra
beztu í hcimi. Á
hverju sumri und-
anfarin fimm ár
hafa verið haldn-
ar balletthátíðar í
Festivalhöllinni í
London og er
þessi mynd úr
ballettimun Har-
lequinade tekin
þar í sumar. —
Dansararnir heita
Belinda Wright
og Johu Gllpin.
Eigi reyndist: þó svo. í daga-,
bálki þessum voru nokkur á-
kvæði, þar sem Kópavogsbú-
ar voru undir sömu lögum og
aðrir menn í landi voru. Var
eitt þessara atriða vafasamast
um það hvort við kynnum
með að fara, enda snsrti það
kosningar. Var þar ráð fyrir
gert, að við skyldum kjósa á
sama hátt og aðrir þegnar
lýðveldisins. Þótti ráðamönn-
um það orka tvímælis að við
ættum slíkan rétt allan sem
aðrir landsmenn og korn þar
að lokum að okkur var til-
kynnt opinberlega að þessi
nýju lög væru ekki öll handá
okkur og yrði úr þeim numið
það, sem okkur væri gert
jafnt í og öðrum mönnum
um kosningar. Var og síðan
út gefin ný lagagrein, því
mikils þarf við þegar vernda
á óvitann fyrir því, er getur
skaðað hann. Er með þessu
rekinn endahnúturinn á það
sem fyrr var sagt, að þó
að við séum ólatari að kjósa
en aðrir menn, þá kemur það
í sama stað niður, þar sem
við kunnum ekki með að fara
slíkan rétt sem nefnist kosn-
ingaréttur né gildi kjörskrár.
Ráð væri fyrir þvi gerandi
að slík stjórnardeild sem fé-
lagsmálaráðuneyti, sé vart
skipuð slíkum andlegum kög-
urmennum, að þeir vitandi
gangi á rétt heils sveitarfó-
lags. Er varla trúlegt að slík-
ir menn finnist í efstu stöð-
um, þó hitt sé rétt að oft
komast óvaldir til óþurftar.
En sé allt það rétt og gott,
sem þessi stjórnardeild hefur
látið fram fara við okkur hér
í Kópavogi, þá þykir mér það
og lika vera rétt, að hér sé
ekki annað samankomið en ó-
valinn lausingjalýður, sem
verður að ala upp í aga svo
hann megi seinna meir, eða
þá afkomendur hans, Verða að
þeim mönnum er trúandi sé
fyrir slíkum rétti, að fara með
mál sín sem aðrir fnenn. Langt
hlýtur það samt að eiga í
land ef Steingrímiir Stein-
þórsson hefur gert alla hluti
rétta í viðureign sinni við
Kópavogsbúa.
Það þykja spmum enn tíð-
indi í sögu okkar, er Henrik
Bjelke kúgaði frammámenn.
landsmanna okkar í Kópa-
vogi til hlýðni við danskt
einveldi, konungsvald, og vor-
um við þá Islendingar aðeins
hluti af dönsku yfirráðasvæði,
Nú erum við Kópavogsbúar
hluti af yfirráðasvæði inn-
lends valds og það vald hefur
svo ákvarðað, að sá réttur,
sem tilheyrir öðrum sveitar-
stjórnum, sé ekki okkar rétt-
ur. Fer félagsmálaráðuneyt-
ið nú með ýmsa þá hluti af
réttindum okkar, sem væram
við óvitar og ekki færir um
að stjórna okkur sjálfir. Þó
við kjósum okkur formælend-
ur og forgangsmenn, er það
haft að markleysu og virðist
nú skammt í þann sessinn, að
þeir einir verði teknir gildir
um uppeldi okkar og fram-
gang, sem stjómardeild þessi
telur til þess hæfa. Verða þá
mál okkar flest komin úr hér-
aði og inn á skrifstofur fé-
lagsmálaráðuneytisins. Væri
sanni næst og umsvifaminnst
að ráðuneyti þetta skipaði
okkur forsjáendur, þvi ekki er
Framhald 6 10. síðu.